گروه راه و مسکن: «۶۰ درصد ساختمان‌های کشور با وقوع زلزله ۷ ریشتری تخریب خواهد شد.» خبر همین قدر کوتاه اما هولناک بود که روز گذشته از سوی رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اعلام شد؛ این در شرایطی است که پروفسور شاهین حیدری- عضو هیات علمی دانشکده معماری دانشگاه تهران به روزنامه «تجارت» گفته است: « ایمن‌سازی ساختمان‌ها تنها راه مدیریت ریسک زلزله در ایران بوده اما به دلیل نبود نیروی متخصص کافی و هزینه‌بر بودن آن مورد توجه قرار نمی‌گیرد.» به گزارش«تجارت آنلاین» برکسی پوشیده نیست که ایران جز یکی از زلزله خیز ترین کشورها در دنیا قرار دارد؛ از آنجایی که نمی‌توان نه مانع وقوع این رخداد طبیعی شد و نه زمان وقوع آن را تشخیص داد، بهترین راه مدیریت این بحران ساخت ساختمان‌های ضدزلزله و ایمن‌سازی ساختمان‌های موجود در کشور است. کارشناسان معتقدند برای وصول به این امر، ستون‌ها و سقف یک بنا باید کاملاً جوشکاری شوند. به عنوان مثال ساختمان‌هایی که در شمال تهران ضدزلزله ساخته می‌شود، چندین برابر هزینه برای جوشکاری صرف می‌کنند و در زمان وقوع زلزله ساختمان خراب نمی‌شود اما ساختمان‌های بنایی‌ساز با خالجوش ساخته می‌شود و کوچک‌ترین حرکت کل سقف از ستون جدا می‌شود و ساختمان ریزش می‌کند.
تخریب ۶۰ درصد ساختمان‌ها با زلزله ۷ ریشتری
این در حالی است که اخیرا علی بیت‌الهی رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اعلام کرده است« به‌طور متوسط در کشور با رخداد زلزله ای به بزرگی ۷ ریشتر حدود ۶۰ درصد ساختمان‌ها تخریب می‌شود.» آنطور که تسنیم گزارش داده است، بیت‌الهی میگوید:« احتمالاً رخداد در نواحی مختلف یکسان نیست. اما برآورد حاضر با توجه به درصد آسیب پذیری ها، واحدهای فاقد اسکلت، جمعیت اطراف رومرکز زلزله فرضی با بزرگی 7 و مواردی از این قبیل می تواند سیمای ملموس از ابعاد حادثه فرضی را در استان‌ها نشان دهد.»
آسیب پذیری تهران و کرج در زلزله احتمالی
بر اساس تحقیقات جدید مرکز لرزه‌نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران محدوده تهران-کرج و اطراف آن، گستره‌ای با ریسک به‌مراتب بالاتر در پهنه ایران زمین است. برآورد اولیه خسارت برای زلزله 7 در این محدوده نشان از آسیب پذیری جدی بیش از 2 میلیون واحد مسکونی و در معرض قرارگیری بیش از 6 میلیون جمعیت دارد. مجاورت این دو کلانشهر به هم، ابعاد ریسک را چند برابر سایر گستره‌های مراکز استانی دیگر کرده است.همچنین با توجه به آمار 1395 و تعداد واحدهای مسکونی فاقد اسکلت، درصد آسیب پذیری واحدهای مسکونی(با فرض وقوع زلزله با بزرگی 7)، در شهرهای یزد و زاهدان بالای 70 درصد و درصد آسیب پذیری واحدهای مسکونی کرج و تهران کمتر از سایر مراکز استانی است. هرچند که تعداد به‌مراتب بالای واحدهای مسکونی در این دو شهر(تهران و کرج و اطراف آن) ابعاد آسیب پذیری را بیشتر نشان می‌دهد. مراکز استانی تهران، کرج، مشهد، اصفهان و شیراز و اطراف آنها تعداد واحدهای مسکونی فاقد اسکلت بالاتری را نسبت به سایر نواحی دارند. همچنین نواحی تهران، کرج، اصفهان، مشهد، شیراز و تبریز، جمعیت به‌مراتب بیشتری را در معرض خطر زلزله فرضی با بزرگی 7 (در نقطه وسط مراکز استانی) خواهند داشت.
تلفات جانی زلزله در شب سه برابر روز است
بر اساس این تحقیق، تلفات جانی زلزله ها در شب به‌طور تقریبی و میانگین 3 برابر زلزله های روز است. مفهوم جمعیت در معرض خطر به معنی تلفات جانی زلزله‌ها نیست. برپایه این مطالعه، نشان داده می شود که بطور متوسط در کشور، با رخداد زلزله ای به بزرگی 7 حدود 60 ساختمان ها تخریب می شود؛ کارشناسان معتقدند بهترین راه مدیریت این بحران ساخت ساختمان‌های ضدزلزله و ایمن‌سازی ساختمان‌های موجود در کشور است اما چرا به این موضوع در ساخت و سازهای کشور کم لطفی شده و ایمن‌سازی انطور که شاید مورد توجه سازندگان قرار نمی‌گیرد؟ در همین زمینه پروفسور شاهین حیدری- عضو هیات علمی دانشکده معماری دانشگاه تهران در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار روزنامه «تجارت» میگوید:«ضد زلزله ساختن ساختمان ها به دو دلیل مهم یک (نبود نیروی متخصص کافی) در کشور و دوم (گران تمان شدن ایمن سازی) در ساخت و ساز مورد توجه سازندگان قرار نمی‌گیرد.»
ایمن سازی ساختمان‌ها گران است
حیدری معتقد است:« در بحث مدیریت بحران زلزله در ایران با میزان ساختمان های موجود و ساختمان‌های در حال ساخت در کشور مواجه هستم. درست است که در 60 سال اخیر تعداد ساختمان های مسکونی و در حال ساخت رو به ازدیاد بوده اما این امر نمی‌تواند توجه ما را به تعداد ساختمان‌های قدیمی کم کند. در ساختمان‌های جدید الزاما رعایت قوانین موجود ساخت و ساز باید مورد توجه سازندگان قرار گیرد اما متاسفانه این توجه به دوجهت کمبود نیروی متخصص و هزینه بر بودن ایمن سازی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.» به گفته این مدرس دانشکده معماری دانشگاه تهران، سازندگان در زمان سنجش هزینه ساخت یک ساختمان از فاکتورهای ایمن‌سازی و ضدزلزله سازی به دلیل هزینه بر بودن آن صرف نظر می‌کنند و این امر به خودی خود در زمان وقوع بحران عواقب جبران ناپذیری دارد و سازنده مجبور است تاوان سنگین‌تری را بپردازد.
بی‌اعتنایی به مقاوم‌سازی ساختمان‌های قدیمی
حیدری میگوید:« متاسفانه در ایران هیچ ارگانی حاضر نیست برای ایمن‌سازی سازه‌های قدیمی هزینه و بودجه‌ای را برای آن در نظر بگیرند به خصوص که این سازه‌ها عمدتا ساختمان‌های دولتی هستند. برای ایمن سازی این ساحتمان ها از بخش خصوصی که مشکلات خود را دارد توقعی نیست اما ارگان‌های دولتی نیز باید با سنجش درست و تامین بودجه مناسب نسبت به مقاوم‌سازی ساختمان‌های دولتی که عمدتا قدیم‌ساز هستند، اقدام کنند.» او معتقد است:«بی‌اعتنایی به مقاوم‌سازی ساختمان‌های قدیمی از یک طرف و از طرفی حذف عامدانه هزینه های ضدزلزله سازی ساختمان‌ها از سوی سازندگان، یک تهدید بزرگ برای کشور بوده که می‌تواند در وقوع زلزله‌های نسبتا شدید، فاجعه انسانی به بار آورد.»
چاره‌‌ای جز مقاوم سازی نداریم
عضو هیات علمی دانشکده معماری دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه، ایران چاره ای جز مقاوم سازی در برابر زلزله های احتمالی ندارد، میگوید:« دولت باید با اعطای وام‌های ارزان قیمت به بخش خصوصی، نسبت به ایمن‌سازی ساختمان‌های موجود اقدام کند و از طرفی با اعطای تسهیلات کمکی سازندگان را وادار به رعایت الزامات ایمنی در ساخت و ساز کند؛ همچنین با بودجه ریزی مناسب سالانه بخشی از بودجه ارگان‌ها را به موضوع ایمن سازی ساختمان های دولتی اختصاص دهد.» .»
ایمن‌سازی هزینه نیست بلکه یک الزام است
به گفته این مدرس دانشکده معماری دانشگاه تهران، ایمن‌سازی در ایران به جهت زلزله خیز بودن کشور، هزینه نیست بلکه الزامی است که سازنندگان باید در رعایت آن کوشا باشند. طبق آمارهای موجود حدود ۸ درصد از زمین لرزه های دنیا و حدود ۱۷ درصد از زلزله های بزرگ دنیا در فلات ایران رخ می‌دهد. حرکت همگرایی ورقه‌های زمین ساختی اوراسیا- عربستان سبب تغییر شکل فعال در ایران به عنوان یکی از لرزه‌خیزترین نواحی جهان شده است اما این در شرایطی است که متاسفانه خطر وقوع یک فاجعه انسانی در زمان وقوع زلزله‌های بزرگ، تنها هر زمان که یک زلزله در کشور واقع می‌شود، تا یکی دو هفته داغ است، اما چند روز بعد این موضوع به فراموشی سپرده می‌شود.
