رحمان قهرمان‌پور
تحلیلگر سیاست خارجی
وزیر امور خارجه در مصاحبه با رسانه ژاپنی، از طرح پیشنهادی این کشور برای انجام مذاکرات بین ایران و کشورهای غربی جهت رفع تحریم‌ها خبر داد و در گذشته هم از روی میز بودن طرح سطان عمان صحبت کردند، به نظر می‌رسد اگر حرف‌های آقای امیرعبداللهیان را مبنا قرار دهیم در واقع از شواهد و قرائن چنین برمی‌آید که ایران خیلی موافق توافق موقت یا نانوشته نیست. موضع آقای امیرعبداللهیان این بود که توافق موقتی در کار نیست و بحث سپتامبر ۲۰۲۲ مورد بحث است. منظور ایشان همان سندی است که دو طرف به توافق نرسیدند و باعث توقف مذاکرات در شهریور ۱۴۰۱ شد.حرفی را هم که آقای امیرعبداللهیان درباره طرح ژاپن در مصاحبه با کیودو گفتند مؤید همین است؛ چون گفتند در دیداری که از ژاپن داشتند، این پیشنهاد مطرح شد. شاید منظورشان این باشد که ایران هم تمایل دارد که مذاکرات شش‌جانبه شروع شده و موضوع بازگشت برجام در دستور کار باشد، اما مسأله اصلی این است که اگر توافق موقت در دستور کار نباشد، مسأله توافق جامع‌تر مطرح می‌شود و در مورد توافق جامع‌تر اختلاف ایران و آمریکا به مراتب بیشتر از برجام است. می‌دانید که در توافق جامع‌تر که آمریکا از ابتدا آن را دنبال می‌کرد، علاوه بر مسائل هسته‌ای، موضوعاتی مانند مسائل منطقه‌ای را هم در دستور کار خود قرار داده است. لذا حرف من این است که اظهارات آقای امیرعبداللهیان نشان می‌دهد که ایران خیلی از توافق موقت و نانوشته استقبال نمی‌کند یا شاید چنین توافقی مورد قبول مقامات و نهادهای تصمیم‌گیرنده در ایران نباشد و اگر این فرض درست باشد، معنای آن این است که ایران باید برای احیای مذاکرات ایران با ۵+۱ تلاش کند.موضوع مذاکره مستقیم ایران و آمریکا از مدت‌ها پیش مطرح شده و خیلی‌ها در ایران و هم در جاهای دیگر گفتند که مذاکرات مستقیم می‌تواند گره‌گشا باشد؛ اما مسأله این است که موضوع اصلی اختلافاتی است که ایران و آمریکا در مورد توافق دارند.قبل از آن بحث بر سر این بود که ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان مذاکره کنند که به یک توافق موقت دست یابند تا تعهد الزام‌آوری برای دو طرف ایجاد نکند و قابل دفاع در سیاست داخلی هر دو کشور باشد. یعنی بایدن بتواند در برابر جمهوریخواهان از آن دفاع کند و آقای رئیسی هم بتواند در مقابل رقبای سیاسی‌شان دفاع کند. اما اظهارات اخیر آقای امیرعبداللهیان و برخی مقامات نشان می‌دهد که ایران توافق موقت را به نفع خودش نمی‌داند. البته آمریکایی‌ها هم قبلا گفته بودند که عجله‌ای برای توافق ندارند. بنابراین عرضم این است که فعلا مسأله اصلی تلاش بیشتر برای بازگشت به برجام است.بیانیه چین از این نظر می‌تواند مهم باشد که شاید نشانه‌ای از تغییر رویکرد چین باشد. چین از گذشته در مذاکرات ۵+۱ همواره نقش حاشیه‌ای داشت، یعنی همیشه می‌گفت که اگر ایران با آمریکا به توافق برسند، مانع توافق نخواهد شد و معمولا در مذاکرات ما ندیدیم که نقش فعال زیادی داشته باشد.
