اهمیت ظرفیت‌های اقتصادی افغانستان برای ایران

نوذر شفیعی
کارشنان مسائل افغانستان

ایران و افغانستان به حکم جبر جغرافیایی همسایه یکدیگر هستند و در همه شرایط درجه‌ای از همکاری و روابط را دارند که البته این موضوع فقط منحصر به ایران و افغانستان نیست بلکه اغلب کشورها با همسایگان خود همکاری دارند. با توجه به اینکه حکومت طالبان از طرف جامعه جهانی به رسمیت شناخته نشده است، بنابراین تنها امید این کشور ارتباط با همسایگان است. ایران در گذشته روابط اقتصادی را با افغانستان تنظیم کرده و به خصوص بخش خصوصی ایران منافعی را در افغانستان به لحاظ اقتصادی تعقیب می‌کند لذا وظیفه دولت هاست تا شرایط را برای انجام اینگونه کارهای اقتصادی فراهم کند. رسیدن فصل سرما چالش‌های بسیاری را برای مردم این افغانستان به همراه خواهد داشت. با توجه به وضعیتی که در حال حاضر مردم افغانستان دارند و همچنین سفر هیأت اقتصادی طالبان به ایران، این انتظار از طرف آنها وجود دارد که ایران فضای اقتصادی را باز کند. البته این امر مطلقاً به معنی به رسمیت شناختن طالبان نیست چرا که اغلب کشورها قبل از اینکه بخواهند وارد روابط رسمی شوند معمولاً درجه‌ای از روابط را برای حل مسائل خودشان در پیش می‌گیرند که اصطلاحاً شناسایی دِفاکتو (شناسایی موقتی) قلمداد می‌شود. شناسایی دوفاکتو به معنای شناسایی رسمی نیست بلکه فقط برای برقراری کانال‌هایی جهت حل بعضی از مشکلات است. بنابراین افغانستان دارای ظرفیت‌های اقتصادی است که برای ایران و به ویژه بخش خصوصی حائز اهمیت است. این سفر فرصتی است که می‌تواند موانعی که بر سر راه همکاری‌های اقتصادی و تجاری وجود دارد را بردارد. با توجه به اینکه افغانستان دائماً درگیر جنگ بوده هیچگاه فرصت این را نداشته که ظرفیت‌های اقتصادی خود را از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل کند. افغانستان یکی از منابع غنی کشاورزی بخصوص در حوزه باغی را دارد. باید توجه داشت، افغانستان در حوزه معادن نیز یکی از غنی‌ترین کشورهاست. این کشور در حوزه سنگ آهن، مس و سایر سنگ‌های قیمتی دیگر نیز غنی است. در حال حاضر این کشور یک بازار خوب برای ایران برای مصرف کالاهای ایرانی است. البته تاکنون ایران از فرصت اقتصادی موجود در افغانستان استفاده نکرده و تمام تلاش‌های ایران بیشتر در جهت ثبات و امنیت این کشور بوده است. بنابراین با توجه به اینکه فرصت‌های اقتصادی افغانستان برای ایران مهم است و بسیاری از کشورها از منظر فرصت‌های اقتصادی به این کشور نگاه می‌کنند، اما ایران بخاطر چالش‌های متعددی که مردم افغانستان مواجه هستند هر مسیری که بتواند به حل چالش‌های مردم افغانستان منجر شود، همکاری می‌کند.
ایران یک سیاست اصولی نیز دارد و آن اینکه نگاه توسعه محور به افغانستان دارد چرا که معتقد است اگر افغانستان توسعه یابد بسیاری از چالش‌هایی که منشأ داخلی دارد نیز برطرف خواهد شد. بنابراین در امر توسعه یک کشور مهمترین عنصر، مسائل اقتصادی است. هرگونه کمکی از طرف ایران به جامعه افغانستان، صرف‌نظر از هر نوع حکومتی که در این کشور برقرار است با هدف کمک به توسعه افغانستان و به تبع آن کمک به صلح و امنیت در افغانستان است. در شرایط امروزی دو سوم مردم افغانستان زیر خط فقر زندگی می‌کنند و معاش آنها بزرگترین دغدغه برای کشورهای همسایه و سازمان‌های بین المللی است. با توجه به سیاست خارجی مردم محور، ایران می‌تواند ذهنیت مثبتی را در این کشور ایجاد کند کمااینکه در گذشته نیز این چنین بوده است.