عصر ایران؛ بهاره لرستانی - سیارک‌ها، توده‌های بزرگ صخره و فلز، با شکل کروی یا نامنظم هستند که در فضا پراکنده‌اند و ممکن است در مسیر حرکت خود به کرۀ زمین برخورد کنند.
اصابت سیارک‌ها به کرۀ زمین قطعا با فاجعه همراه است: در اثر برخورد یک سیارک کوچک با زمین، احتمالا شهری ویران می‌شود و اگر سیارک بزرگی با زمین برخورد کند تمامی سیارۀ ما به ورطه نابودی کشیده می‌شود.
احتمال برخورد سیارک‌ها با زمین در آیندۀ نزدیک، بسیار کم است اما این تهدید وجود دارد و باید آن را جدی گرفت. آژانس‌های فضایی در سراسر جهان و تیم شکار سیارک‌ها در آژانس فضایی اروپا برای مقابله با این تهدید دست به کار شده‌اند.
سی‌ام ژوئن یا نهم تیر "روز سیارک" است. سازمان ملل متحد این روز را برای افزایش آگاهی‌رسانی به ساکنان کرۀ زمین نسبت به تهدید سیارک‌ها برای کرۀ زمین نامگذاری کرده است.
۶۶ میلیون سال پیش برخورد جرمی آسمانی به پهنای ۱۰ کیلومتر باعث انقراض دایناسورها شد. در حال حاضر جز فسیل و مدلی از اسکلت این دایناسورها که در موزۀ تاریخ طبیعی وین نگهداری می‌شود، چیزی از آن‌ها باقی نمانده است.
کریستیان کوبرل، مدیر موزۀ تاریخ طبیعی وین می‌گوید: «۶۶ میلیون سال پیش شهاب‌سنگی به زمین اصابت کرد. در اثر برخورد این شهاب‌سنگ به پهنای۱۰ کیلومتر، حفره‌ای به قطر ۲۰۰ کیلومتر در زمین ایجاد شد. اگر اتفاق مشابهی بیفتد انرژی بسیار عظیمی آزاد می‌شود. آن برخورد، باعث بروز چندین زمین‌لرزه شد، بر زندگی گونه‌های مختلف موجودات زنده تاثیر داشت و آب و هوای کرۀ زمین را تغییر داد. یعنی گونه‌های مختلف حیوانات را نابود کرد. تقریبا دوسوم آن‌ها منقرض شدند.»
از ۶۶ میلیون سال پیش تا به حال اتفاق مشابهی نیفتاده است. در بهمن ۱۳۹۱ (فوریه ۲۰۱۳) جرمی آسمانی وارد جو زمین شد، در آسمان روسیه سوخت و در شهر چلیابینسک به زمین اصابت کرد.
قطر این شهاب‌سنگ حدود ۲۰ متر بود، اما انرژی حاصل از انفجار آن، خسارات مالی و جانی زیادی به همراه داشت. این جرم آسمانی از آن زمان به شهاب‌سنگ چلیابینسک معروف شد. سیارک چلیابینسک در جو منفجر شد، در حالی که اجرام دیگر می‌توانند آن‌قدر سنگین باشند که به زمین برسند. قطعاتی از این شهاب‌سنگ در موزۀ تاریخ طبیعی وین نگهداری می‌شود.
بزرگترین قطعه از شهاب‌سنگ چلیابینسک
لودویک فری‌یر، مسئول این کلکسیون، قطعه‌ای از شهاب‌سنگ چلیابینسک را به خبرنگاران نشان می‌دهد و می‌گوید: «این پوستۀ همجوشی آن است. این پوسته، بعد از ورود جرم آسمانی به جو زمین شکل می‌گیرد. اگر این پوسته را بشکافید، عمر شهاب‌سنگ را می‌فهمید. این بخش اصلی شهاب‌سنگ است که از زمان شکل‌گیری منظومۀ شمسی تغییری نکرده و اطلاعاتی دربارۀ منظومۀ شمسی در اختیار ما قرار می‌دهد. بخش‌های سیاه‌رنگ نیز مربوط به شوک‌هایی است که از زمان شکل‌گیری آن یعنی 4.56 میلیارد سال پیش رخ داده‌اند.»
بزرگترین مجموعه‌قطعات باقی‌مانده از شهاب‌سنگ‌ها در جهان در موزۀ تاریخ طبیعی وین به نمایش گذاشته شده است. این مجموعه نشان می‌دهد که اجرام آسمانی انواع مختلف دارند و اینکه کجا با زمین برخورد کند نتایج متفاوتی در پی خواهد داشت.
اصابت یک جرم آسمانی به اندازۀ یک خانه، ممکن است جنگلی را ویران کند، باعث ایجاد سونامی شود یا حتی جو زمین را تغییر دهد.
لیدا پیتارلو، محقق سیارک‌ها از دانشگاه وین می‌گوید: «برخورد سیارک به دریای کم‌عمق، بسته به رسوباتی که در کف آن وجود دارد، در اثر تبخیر ماده، منجر به انتشار مقادیر زیادی از گازهای گلخانه‌ای می‌شود و بر آب و هوا هم تاثیر درازمدت خواهد داشت.»
اخترشناسان آژانس فضایی اروپا در تیم ایمنی فضایی در آلمان مشغول طراحی یک سیستم هشدار برای سیارک‌های کوچک هستند؛ شبیه چیزی که قبلا در آفریقای جنوبی سقوط کرد.
شهاب‌سنگ چلیابینسک در آسمان روسیه
رودیگر ین، سرپرست بخش تحقیقات "اجرام نزدیک به زمین" در آژانس فضایی اروپاست. او می‌گوید: «دوم ژوئن 2018 در آسمان آفریقا یک گلولۀ آتش دیده شد. قطر این شهاب حدود ۲ الی ۳ متر بود، وارد جو زمین شد، شروع به سوختن کرد و منفجر شد. هدف‌مان از طراحی سیستم هشدار، مشاهدۀ چنین رویدادهایی است؛ زیرا اگر قطر این شهاب‌سنگ کمی بیشتر، مثلا ۵ متر بود، اصابت آن به زمین، خسارات جدی به دنبال می‌داشت. قصدمان این است که مردم را آگاه کنیم.»
آژانس فضایی اروپا۷۴۰ سیارک را که احتمال دارد به زمین اصابت کند، شناسایی کرده است. به همین منظور و برای جلوگیری از خطرات احتمالی برخورد شهاب‌سنگ به زمین، آژانس فضایی اروپا مشغول ساخت تلسکوپی است که "فلای آی" (Flyeye Telescope) نام دارد و قرار است در جزیرۀ سیسیل نصب شود.
کار این تلسکوپ کنترل و رصد اجرام کوچکی است که در آسمان وجود دارند. آژانس فضایی اروپا تاکنون ۷۴۰ سیارک را که احتمال جزئی دارد به زمین اصابت کنند، شناسایی کرده است.
سرپرست بخش تحقیقات اجرام نزدیک به زمین در آژانس فضایی اروپا می‌گوید: «تا به حال هر ماه حدود ۲۰۰ سیارک را شناسایی کرده‌ایم که احتمال برخورد ۳ تا ۵ مورد از این اجرام به زمین وجود دارد. تا جایی که می‌دانیم هیچ یک از آن‌ها تهدید جدی به شمار نمی‌روند. اما چیزهای زیادی وجود دارد که هنوز شناسایی نکرده‌ایم و به دنبال‌شان هستیم. ولی تا جایی که الان می‌دانیم، جای نگرانی وجود ندارد.»
آژانس فضایی اروپا
ناسا و آژانس فضایی ژاپن موسوم به "جاکسا" ماموریت مشترکی برای مشاهدۀ سیارک‌ها انجام می‌دهند: کاوشگر موسوم به "هایابوسا- ۲" تابستان امسال در مدار سیارک خود موسوم به "ریوگو" قرار خواهد گرفت.
فرودگری موسوم به "مسکات" (Mascot) که آژانس فضایی آلمان آن را ساخته است، روی سطح این سیارک فرود خواهد آمد. هدف، نمونه‌برداری از خاک سیارک است. "هایابوسا- ۲" کارش را چهار سال قبل (۲۰۱۴) شروع کرد. این نوع ماموریت‌های فضایی به یافتن راههای مناسب برای منحرف کردن مسیر سیارکی که تهدیدی بالقوه برای زمین است، کمک می‌کنند.
نمونه‌برداری از خاک سیارک‌ها چه فایده‌ای دارد؟ رالف یومان در این باره می‌گوید: «کار ساده‌ای نیست. نمی‌توان سیارک‌ها را با سلاح‌های اتمی یا هسته‌ای نابود کرد. پس باید آن‌ها را به خوبی شناخت و دانست که از چه جنسی است تا بتوانیم مسیرشان را تغییر دهیم، جلوی چرخش آن‌ها را بگیریم تا فشار تابش روی یک سوی سیارک‌ها، آن‌ها را از زمین دور کند. بنابراین دانستن ترکیب عناصر سازندۀ سیارک و خواص فیزیکی آن‌ها برای بررسی راههای جلوگیری ازعواقب ناگوار ناشی از برخورد سیارک به زمین، اهمیت زیادی دارد.»
یافتن راههای مناسب برای منحرف کردن مسیر یک سیارک، مانع از این می‌شود که ما هم مانند دایناسورها به گونه‌ای تبدیل شویم که سر از موزه در می‌آورد! هم‌اکنون خطری آنی ما را تهدید نمی‌کند اما باید بدانیم برخورد سیارکی نسبتا کوچک به زمین می‌تواند آثاری فاجعه‌بار به دنبال داشته باشد.
