آیلین سیروس: دلایل سرخوردگی و مهاجرت نخبگان به خارج از کشور و ضربه ای که این مسئله به رشد اقتصاد کشور میزند همواره از چالشهای اساسی در جامعه و اقتصاد ایران است. به تازگی انتشار آمار‌هایی جدید از مهاجرت نخبگان ایرانی، تامل در باب این موضوع را به یک سوژه داغ تبدیل کرده است. بر اساس گزارشی که اندیشکده هاتف" منتشر کرده، ۸۰ درصد از رتبه‌های برتر کنکور در فاصله سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵، از ایران مهاجرت کرده‌اند. بر اساس پژوهش مذکور، همه ۱۰ رتبه برتر سالهای ۸۷ و ۸۸ رشته ریاضی فیزیک از ایران رفته‌اند. از میان رتبه‌های برتر رشته ریاضی فیزیک در فاصله میان سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۹ نیز ۱۱۴ نفر دیگر در ایران حضور ندارند.
نکته قابل تامل اینکه عمده داده‌های گزارش اخیر اندیشکده هاتف مرتبط با سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵ بوده است و باید دید که روند مهاجرت در سالهای گذشته تا چه حد تغییر کرده است. با این حال، اندیشکده مذکور تاکید می‌کند که محققان و فارغ التحصیلان دانشگاهی بین ۶۳ تا ۷۱ درصد از تمایل زیاد و یا بسیار زیاد خود برای مهاجرت از ایران خبر داده اند.
محدودیت های اینترنت باعث مهاجرت متخصصان می‌شود
از جمله عواملی که باعث مهاجرت نخبگان در سالهای اخیر شده وضعیت فضای محدود در کسب و کارهای آنلاین است. بعد از همه گیری کرونا، کسب و کارهای انلاین و اینرنتی افزایش چشمگیری پیدا کرد اما متاسفانه با شدت محدودیتهایی دولت در یکی دو سال اخیر، وضعیت این کسب و کارها روز به روز در حال ضعیف شدن و موج مهاجرت این عده ( که شامل گروه عدیدی از جوانان هستند) در حال افزایش است.
در این خصوص رضا الفت نسب، نايب رييس اتحاديه كسب و كارهاي مجازي به تجارت می گوید:مشکلات مرتبط با اینترنت در ایران تأثیرات قابل توجهی بر کاربران و شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال دارند. کاربران ایرانی مخصوصا در طول یک سال اخیر با کاهش سرعت اینترنت و قطعی‌های مکرر مواجه شده و این موضوع باعث می‌شود که فعالیت‌های آنلاین آن‌ها تحت تاثیر آن قرار گیرد. به عنوان مثال، کاهش سرعت اینترنت می‌تواند باعث افزایش زمان لود صفحات و کاهش کیفیت تجربه کاربری شود. همچنین، قطعی‌های مکرر اینترنت ممکن است باعث از دست رفتن اطلاعات و اتصالات مهم شود. با توجه به اینکه حوزه اقتصاد دیجیتال در ایران در حال رشد است، اختلال‌ها و مشکلات مرتبط با اینترنت می‌توانند تأثیرات منفی بر روی شرکت‌های فعال در این حوزه داشته باشند. این مشکلات می‌توانند باعث کاهش سرعت توسعه و رشد این شرکت‌ها شود و به طور کلی، به توسعه اقتصاد دیجیتال در ایران ضربه وارد کند. علاوه بر این، قطعی‌های مکرر اینترنت می‌توانند باعث از دست رفتن فرصت‌های کسب و کار و اتلاف منابع مالی شرکت‌ها شوند.
وی می افزاید: این اختلالات می‌توانند باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد و عملیات روزمره کسب و کارهای آنلاین شوند و در نهایت باعث کاهش سرعت رشد آن‌ها و کاهش درآمدهای حاصل از فعالیت‌های آن‌ها شوند. از طرفی، برخی استارتاپ‌ها و شرکت‌ها ممکن است به دلیل این اختلالات، تصمیم بگیرند به کشورهای دیگر مهاجرت کنند و در نتیجه ایران از جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال در این حوزه محروم شود.
با توجه به رونق تجارت الکترونیک و تجارت آنلاین در ایران، اختلالات اینترنت می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر این صنعت داشته باشند. از آنجا که تجارت الکترونیک وابسته به اینترنت است، اختلالات در اینترنت می‌توانند باعث کاهش تعاملات تجاری و افزایش هزینه‌ها برای بازرگانان و مشتریان شوند. علاوه بر این، این اختلالات ممکن است باعث کاهش اعتماد مشتریان به تجارت آنلاین شود و در نتیجه تأثیر منفی بر رونق این صنعت داشته باشد. این موضوع می‌تواند باعث کاهش درآمدهای حاصل از تجارت آنلاین شود. الفت نسب معتقد است: اختلالات اینترنت در ایران می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر سرمایه‌گذاری در حوزه اقتصاد دیجیتال و جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی داشته باشد. سرعت و پایداری اینترنت از جمله عوامل مهمی است که سرمایه‌گذاران در نظر می‌گیرند و در صورت وجود اختلالات در اینترنت، احتمالاً متوجه مشکلاتی در این زمینه خواهند شد. این موضوع امروز باعث کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در استارتاپ های حوزه اقتصاد دیجیتال ایران شده است و ادامه وضعیت موجود باعث از دست رفتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری و توسعه در این حوزه شود. با توجه به اینکه اختلالات اینترنت در ایران تأثیر زیادی بر اقتصاد دیجیتال دارند، لازم است که تلاش‌هایی برای بهبود اینترنت در کشور صورت گیرد. بهبود سرعت و پایداری اینترنت، تامین امنیت شبکه و ارتباطات و همچنین ایجاد بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری در حوزه اقتصاد دیجیتال، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به رشد و توسعه این حوزه کمک کنند.
از بین رفتن برخی مشاغل در آینده ای نزدیک
نگاهی گذرا به آمار مهاجرت ایرانیان به ویژه متخصصان در سالهای اخیر، به خوبی گویا است که این مسئله در مرز بحران قرار دارد. بهرام صلواتی مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، چندی پیش هشدار داد:در خصوص مهاجرت نخبگان، زمان را از دست داده‌ایم. او در جلسه بررسی چالش‌ها و راهکارهای تدبیر مهاجرت نخبگان، ترک وطن این افراد را یک مسئله پیچیده فرهنگی، سیاسی و اجتماعی توصیف کرد و افزود: ما در خصوص مهاجرت نخبگان، زمان را از دست داده‌ایم و در برخی از تقسیم‌بندی‌ها، درصد مهاجرت به80 درصد هم رسیده است. بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در آن نشست هشدار داد:متاسفانه امروزه درصد قابل توجهی از اساتید، پزشکان و نخبگان میل به مهاجرت دارند و در میان افراد مهاجرت کرده، درصد ماندگاری آن‌ها عدد بالایی است. این میل به مهاجرت به غیر از اساتید و نخبگان، به شرکت‌های دانش‌بنیان و حتی دانش‌آموزان مقطع دبیرستان هم رسیده و عمق موضوع بیشتر شده است. این در حالی است که موضوع از مهاجرت متخصصان دانشگاهی فراتر رفته است. نیروهای ماهر از جمله آرایشگران، خیاطان و کارگران بخش‌های فنی از جمله جوشکارها و برقکارها نیز به امید کار بهتر و حقوق بیشتر دلاری از ایران مهاجرت کرده و می‌کنند.
چند سال قبل موضوع مهاجرت استادکاران خیاطی مثل پیراهن یا شلوار دوزان حرفه‌ای به ترکیه، مشکلاتی را ایحاد کرد و حتی به تعطیلی بعضی کارگاه‌های تولید لباس هم منجر شد. حالا هم رسانه‌ها از جمله روزنامه اعتدال از مهاجرات کارگران فنی به عراق می‌نویسند. به گفته کارشناسان با ادامه این روند شاید در آینده ای نزدیک برخی مشاغل در داخل کشور خالی از متخصص شده و مجبور باشیم از خارج به دنبال نیروی کار متخصص باشیم. معضلی که اقتصاد ایران را با نابودی روبه رو خواهد کرد.
