گروه انرژی- امیرمهدی نعمتی: یکی از دستاورد سازی های دولت سیزدهم در حوزه نفت، به موضوع پالایشگاههای فراسرزمینی مربوط می‌شود؛ موضوعی که طی ماه‌های اخیر با هیاهوهای بسیاری همراه بوده اما به اعتقاد برخی تحلیلگران، دولت در تلاش است القا کند که ایران صاحب بخشی از سهام پالایشگاههای خارجی شده که این واقعیت ندارد.
به گزارش تجارت، تاکنون ایران برای سهامداری و مشارکت در احداث 8 پالایشگاه خارجی در سه قاره آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا اقدام کرده است از این 8 پالایشگاه فراسرزمینی، 4 پالایشگاه در آمریکای لاتین، 3 پالایشگاه در آسیا و یک پالایشگاه در آفریقا قرار دارد و تاکنون دو طرح پالایشی ال‌پالیتو و کاردون ونزوئلا به مرحله امضای قرارداد یا آغاز عملیات اجرایی رسیده و مابقی در مرحله مذاکره و امضای تفاهم‌نامه و انجام مطالعات قرار دارند. مدل حضور ایران در پالایشگاههای فراسرزمینی در آمریکای لاتین تاکنون بدین صورت بوده که با صدور خدمات فنی و مهندسی، ابتدا اقدام به بازسازی و نوسازی پالایشگاه‌ها کرده و بعد از احیای ظرفیت آنها، به میزان ظرفیت آزاد شده، نفت خود را صادر می‌کند.
مهم‌ترین مشخصه پالایشگاههای فراسرزمینی، مالکیت آن است
این در حالی است که به گفته برخی کارشناسان قراردادهای پالایشگاههای فراسرزمینی با محتوای تعمیرات اساسی، راه‌اندازی و تکمیل ظرفیت عملیاتی یک واحد پالایشگاهی امضا می شود و از طرفی مهم‌ترین مشخصه چنین پالایشگاه‌هایی، مالکیت و یا سهامدار بودن آن است.
در این خصوص رضاپاکدامن، کارشناس ارشد حقوق نفت معتقد است: باید توجه داشت که پالایشگاه فراسرزمینی در دنیا مفهوم مالکیت دارد بر تاسیسات خارجی دارد اما آیا بازسازی پالایشگاههای خارجی به عنوان پیمانکار، پالایشگاه فراسرزمینی محسوب شده و دولت ایران در اداره آنها می‌تواند مشارکت داشته باشد.؟ وی با بیان اینکه آیا بازسازی پالایشگاههای خارجی توسط پیمانکاران ایرانی، بدون دریافت دستمزد نقدی از کارفرمای خارجی، برای ایران هیچ مزیتی دارد می گوید: آیا بازسازی پالایشگاههای ونزوئلا که خود تحت تحریم امریکا است و حتی کشورهای منطقه کاراییب از امریکا درخواست اجازه بهره‌برداری در میادین مشترک در بخش خودشان را کرده‌اند، خنثی‌سازی تحریم‌ها بوده یا از چاله درآمدن و به چاه افتادن. و اینکه آیا قرار است دولت سیزدهم مالکیت این پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی در کشورها خارجی را در اختیار بگیرد ؟ مدیر برنامه ریزی سابق شرکت ملی پالایش و پخش نیز معتقد است: در صورتی‌که منظور تامین کمبود سوخت مورد نیاز کشور باشد ساخت پالایشگاه در خارج بدین منظور منطقی نبوده و در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست؛ ساخت پالایشگاه در خوشبینانه‌ترین برنامه حداقل ۵ سال بطول می‌انجامد و در درازمدت نیز با توجه به هزینه انتقال نسبت به تولید داخل گران‌تر خواهد بود. شهاب‌الدین متاجی ، در ارزیابی اجرای پروژه‌های پالایشگاهی در خارج از کشور اظهار داشت: اصولا سرمایه‌گذاری خارجی اهداف کسب درآمد از طریق بازار خارجی، استفاده از نیروی کار و انرژی ارزان‌تر، استفاده از مواد اولیه در کشور هدف، صدور فناوری و ایجاد کار برای نیروهای تخصصی داخلی و سازندگان تجهیزات، ایجاد رابطه عمیق‌تر با کشور هدف و رسوخ در زمینه‌های دیگر با استفاده از حضور و یا پیشبرد اهداف سیاسی و استراتژیک برای کشور سرمایه‌گذار را دنبال می‌کند.
توقف خام‌فروشی و تحقق رشد اقتصادی
بر اساس این گزارش اما در مقابل کارشناسان موافق معتقدند با این اتفاق به توقف خام فروشی خواهیم رسید. به گفته یک کارشناس حوزه انرژی، اگر به سمتی برویم که از محل درآمد‌های نفتی، پالایشگاههای فراسرزمینی زیادی ایجاد و ایران در سهام آن سهیم شود، ما دیگر صادرات نفت خام نداریم و از خام فروشی پرهیز کرده‌ایم. جواد نوفرستی با اشاره به رشدی که در بخش نفت اتفاق افتاده است، اظهار داشت: موفقیت‌ها و دور‌زدن‌های تحریم و یا خنثی‌کردن تحریم، فقط موفقیت در افزایش فروش نفت خام است که منجر به افزایش درآمد ارزی کشور شده است، اما در صورتی که درآمد حاصل از فروش نفت به درستی هزینه شود، می‌تواند به رشد اقتصادی کشور بینجامد. وی ادامه داد: نفت سهم عظیمی در رشد اقتصادی کشور دارد که بخش اعظمی از آن مربوط به صادرات نفت خام می‌شود، موفقیت‌های اتفاق افتاده چه به دلیل دیپلماسی‌های سیاسی و چه به دلیل خنثی کردن تحریم‌ها بدون شک درآمد ارزی کشور برای کشور وجود داشته است، امامساله ای که در این میان وجود دارد آنکه درآمد‌های ارزی به درستی استفاده می شود؟ آیا منابع حاصله صرف تولید ثروت می‌شود؟
