گروه اقتصاد کلان – صدیقه بهزادپور: مصوبه مجلس در خصوص افزایش یک درصدی نرخ مالیات بر ارزش افزوده در روزهای گذشته باعث نگرانی تولیدکنندگان،فعالان اقتصادی و عامه مردم شده و این اعتقاد وجود دارد که در شرایط رکود تورمی چنین تصمیمی همان آماده کردن هیزم برای آتش تورم ۴۰ درصدی است.
به گزارش «تجارت»، بر همین اساس کارشناسان با هشدار نسبت به عواقب تورمی چنین تصمیمی، معتقدند این میزان افزایش آثاری دارد که منافع کوتاه مدت را از بین خواهد برد.
پیامدهای افزایش مالیات بر ارزش افزوده
استاد اقتصاد دانشگاه تهران به بیان توضیحاتی درباره عواقب افزایش مالیات بر ارزش افزوده در بودجه سال آینده پرداخت. آلبرت بغوزیان، کارشناس مسائل اقتصادی و استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با مهر، درباره عواقب افزایش مالیات بر ارزش افزوده در بودجه سال آینده گفت: یک درصد افزایش مالیات بر ارزش افزوده یعنی مالیات بر مصرف، یعنی مصرف کننده باید این مالیات بیشتر را بپردازد. وی در ادامه بیان کرد: به عنوان مثال حتی برای یک سفارش غذا در رستوران افراد باید مالیات بر ارزش افزوده بدهند و این مالیات هم اخذ و به دولت پرداخت می‌شود. این استاد دانشگاه تهران گفت: این مالیات بر ارزش افزوده از جیب تولید کننده نمی‌رود ولی چون بر قیمت کالاها و خدمات تأثیر می‌گذارد ممکن است باعث شود که اقشار مختلف مردم مخصوصاً متوسط رو به پایین دیگر به رستوران نروند و از خرید خیلی دیگر از محصولات صرف نظر کنند. بغزیان ادامه داد: در این شرایط هم تولید کننده ضرر می‌کند، هم خریدار و هم دولت، و به این ترتیب نتیجه این سیاست گذاری برعکس می‌شود. این کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: این افزایش مالیات بر ارزش افزوده چون قرار است از جیب مصرف کننده برود به معنی تورم و افزایش قیمت است. استاد اقتصاد دانشگاه تهران افزود: مالیات بر ارزش افزوده یکی از پایه‌های مالیاتی محسوب می‌شود ولی دولت میتواند در بعضی از زمینه‌ها به مالیات بر ارزش افزوده معافیت بدهد مثلاً در بخش کشاورزی اعلام کند که مالیات بر ارزش افزوده نمی‌گیرد. یعنی در بحث تولید میتواند تولید کننده را از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف کند ولی در انتهای زنجیره از مصرف کننده بگیرد. این نماینده مجلس یازدهم توضیح داد: ولی در این شرایط هم هزینه اضافی از جیب مصرف کننده می‌رود، به همین دلایل این تصمیم تورم زا است و وقتی در کنار چندین سیاست دیگر قرار بگیرد به یکباره با ۲۵ تا ۳۰ درصد تورم مواجه می‌شویم. این کارشناس اقتصادی بیان کرد: همین افزایش‌های اندک اندک هستند که که تورم ۳۰ و ۴۰ درصدی را ایجاد می‌کند. بغزیان در ادامه با بیان اینکه متأسفانه مجلس این پیشنهاد دولت را قبول کرده است گفت: وقتی این سیاست به درستی اجرایی نشود باید آثار آن را با میلیاردها و همت‌های بیشتری از بین ببرد و خنثی کند، عقل حکم می‌کند که در این شرایط بهتر است اصلاً دست به این کار زده نشود تا تورم هم ایجاد نشود.
تحریک تورم با افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده
سهراب دل‌انگیزان، کارشناس اقتصادی، درباره اثرات تورمی افزایش مالیات بر ارزش افزوده گفت: افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده به نظر می‌رسد حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان به درآمد دولت اضافه می‌کند و دولت گفته است این عدد را می‌خواهد به حقوق بازنشستگان اضافه کند. این پول از آنجا که درمسیر زنجیره تولید و قیمت تمام شده قرار می‌گیرد، لذا حداقل به اندازه خودش به قیمت‌ها افزوده و تورم را تحریک خواهد کرد. با توجه به اینکه این ۱۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده در تمام محصولات نهایی به فروش رفته کشور و تمام کالاها اتفاق می‌افتد و کشش رفتاری فعالان اقتصادی نسبت به ۱ درصد افزایش قیمت، ممکن است دقیقا ۱ درصد افزایش قیمت نباشد، لذا در شرایط فعلی حتی میتواند افزایش قیمت‌ها را بیشتر از ۱ درصد تحریک نماید. افزایش ۱ درصدی مالیات بر ارزش افزوده، صرفا به ۱ درصد خلاصه نمی‌شود و میتواند اثرات تورمی بیشتری در مسیر آن قرار دارد. مالیات بر ارزش افزوده به گفته دولت برای کمک به بازنشستگان افزایش می‌یابد، اما گران‌تر شدن کالاها در مقابل تورم شکل گرفته از این مسیر، اثرات کاهندگی قدرت خرید بر زندگی بازنشستگان داشته باشد.
فرار سرمایه پیامد افزایش مالیات بر ارزش افزوده
«فرار سرمایه ها» یکی دیگر از پیامدهایی محسوب می شود که با افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده محقق می شود و بنگاه های خرد و کلان را به فکر فرار سرمایه بیندازد. این امکان وجود دارد که برخی از سرمایه‌گذاران به دنبال کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری خود، به مناطقی با نرخ مالیات کمتر منتقل شوند. این مسئله میتواند تأثیرات منفی بر اقتصاد و منابع مالی کشور داشته باشد، از این رو با شفافیت در عملکرد مالیات ستانی می توان اثرات منفی احتمالی افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده و جلوگیری از فرار سرمایه، را کاهش داد و به این ترتیب اعتماد عمومی در این زمینه افزایش یابد. همچنین با افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده، بر اقتصاد رسمی و شفاف فشار وارد خواهد شد و در عین حال رشد یک اقتصاد غیررسمی و غیرشفاف را توسعه می‌دهد. با افزایش بار مالی به بخش شفاف اقتصاد نیز مشاغل و مصرف‌کنندگان به سمت تقاضا و عرضه در اقتصاد زیرزمینی می‌روند تا از فشار مالی حاصل از افزایش مالیات بر ارزش افزوده رهایی یابند و به این ترتیب افزایش مالیات بر ارزش افزوده در میان مدت منجر به از دست دادن درآمد دولت و چالش‌های بیشتر در اجرای طرح های مالیاتی نیز می‌شود.
ضرورت انجام اصلاحات در زیرساخت های مالیاتی قبل از اجرا
بر اساس این گزارش؛ اجرای پایه های مختلف مالیاتی و طرح های جدید مالیاتی از جمله افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده، پیش از اجرا نیاز به بررسی های ساختاری بیشتری در این زمینه دارد تا با اِعمال اصلاحات در ساختار مالیاتی به منظور کاهش بار مالیاتی عادلانه برخی صنوف و تشویق به سرمایه‌گذاری بتوان مشارکت پرداخت های مالیاتی را ارتقاء داد. هر چند افزایش نرخ مالیات ها و تعدد پایه های جدید مالیاتی می تواند باعث افزایش درآمدهای دولتی شود، اما قطعاً تصمیمات دولت در زمینه افزایش مالیات بر ارزش افزوده بسیار وابسته به شرایط اقتصادی صاحبان کسب و کار است و چنانچه سیاست گذاری های صحیحی در این خصوص صورت نگیرد، نتایج معکوس به دنبال خواهد داشت که کند شدن یا توقف تولید یکی از پیامدهای منفی آن به شمار می آید از این رو کارشناسان تاکید می کنند؛ تصمیمات مالیاتی باید با دقت و با توجه به تعادل بین جلب منابع مالی و حفظ رقابت‌پذیری اقتصاد اتخاذ شوند. کارشناسان معتقدند؛ افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده میتواند منجر به افزایش تورم شود و بر قیمت همه اقلام مصرفی خانوار اثر بگذارد و یک عامل کاهنده رفاه خانوار است. دراصل وقتی صحبت از مالیات است، بحث معمولا مالیات بر ثروت است که یعنی طبقاتی که ثروت‌های بسیار زیادی دارند باید بیشتر مالیات پرداخت کنند. اما این رویکرد مالیاتی مثل افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده، بیشتر دهک‌های میانی و پایین جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
کاهش قدرت خرید مردم و از دست رفتن مشاغل
در نهایت این مسئله امری بدیهی است که؛ مالیات بر ارزش افزوده به معنای افزایش قیمت کالاها و در نتیجه کاهش قدرت خرید مردم است که در نتیجه بر تولید اثر منفی خود را خواهد گذاشت و در این چرخه کاسبان و مردم و تولید ضرر می کند و درآمد ملی حاصل از آن نیز مورد تهدید واقع می شود و در انتها باعث ضعیف تر شدن وضعیت اقتصادی و سفره های مردم خواهد شد، از این رو نیاز به بررسی های هوشمندانه بیشتری است تا از وارد شدن صدمات بیشتر بر پیکره اقتصاد جلوگیری کرد.
