کیومرث یزدان‌پناه
کارشناس مسائل ژئوپلیتیک
جنگ اوکراین ممکن است پیش درآمد یک جنگ بزرگ در نیمه قرن ۲۱ باشد. جنگ روسیه علیه اوکراین نشان داد که آشوب‌زدگی ژئوپلیتیکی در جهان به ویژه در نیم‌کره غربی و نیم‌کره جنوبی در حال افزایش است. این جنگ تا آخرین روز، اروپا و آمریکا را درگیر خود خواهد کرد و شاید اوکراین، یوگسلاوی نشود اما شبیه قبرسی جدید برای اروپا و تایوانی البته فلاکت زده برای روسیه خواهد شد. هر چه بیشتر از جنگ می‌گذرد، نگاه‌ها به جنگ روسیه در اوکراین واقع بینانه‌تر می‌شود. حمله متقابل سال گذشته اوکراین که مدت‌ها مورد انتظار بود، شکست خورد. روسیه آودیوکا را بازپس گرفت که بزرگترین دستاورد جنگی آنها در ۹ ماه گذشته است. «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین هم مجبور شده بی‌سروصدا واقعیت نظامی جدید را بپذیرد. سیاست کلان دولت بایدن اکنون این است که دفاع اوکراین را تا زمان انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده حفظ کند، به این امید که نیروهای روسیه را در یک جنگ فرسایشی طولانی از پا بیاندازد و این یک بحث اساسی است که اگر ترامپ روی کار بیاید معادلات میدانی و سیاسی این جنگ همانند بسیاری از مسائل مهم جهانی دستخوش تغییرات غیر قابل تصور خواهد شد. زلنسکی یا هر رهبر دیگری در اوکراین روی کار بیاید بدون حمایت مستقیم غرب یک هفته هم دوام نخواهد آورد. این استراتژی به اندازه کافی معقول به نظر می‌رسد، اما حاوی یک پیامد بسیار مهم و یک هشدار فاجعه‌آمیز برای اوکراین و غرب است که هنوز به طور جدی در بحث‌های عمومی در غرب یا اوکراین مورد توجه قرار نگرفته است: مفهوم ایستادگی اوکراین به طور نامحدود در حالت تدافعی - حتی اگر با موفقیت این کار را انجام دهد - این است که سرزمین‌هایی که در حال حاضر توسط روسیه تصرف شده‌اند، را باید از دست رفته تلقی کرد. روسیه هرگز در روند مذاکرات با پس دادن مناطقی که موفق به حفظ آن در میدان جنگ شده است، موافقت نخواهد کرد. این بدان معنا نیست که باید از اوکراین خواسته شود که این زمین‌ها را به طور رسمی تسلیم کند، زیرا این امر برای هیچ دولتی در اوکراین ممکن نیست اما بدان معناست که موضوع ارضی باید برای گفت‌وگوهای آینده کنار گذاشته شود. همان‌طور که قبرس از سال ۱۹۷۴ به ۲ قبرس یونانی نشین و قبرس ترک‌نشین تبدیل شد، این احتمال هست که اوکراین شرایط مشابه را تجربه کند و این کشور با مدل قبرسی از جنگ دور شود، هر چند که این راه‌حل مشخصی نیست و پدیده اوکراین شرقی و اوکراین غربی یعنی تشدید منازعات امنیتی اروپا با روسیه. با این حال در این وضعیت اوکراین استقلال خود را همچنان حفظ می‌کند و می‌تواند در ۸۲ درصد از اراضی خود حکمرانی مدنظر خود را ادامه دهد. همین مساله برای اوکراین یک پیروزی واقعی است هر چند که پیروزی کامل نخواهد بود. این جنگ اگر در میدان مستقیم درگیری هم خاتمه پیدا کند، در عمل پیامدهای آن برای مدت‌های طولانی باقی خواهد ماند. آنچه از برآیند این جنگ بر می آید، ذهن درگیرانه کاخ سفید و دولت بایدن است که استراتژی‌های محتمل آن هیچ ثمره‌ای برای اوکراین نداشته و عملا آمریکا را با چالشی به نام بن‌بست استراتژیک در مهار روسیه مواجه کرده و همین مساله به دستاویزی برای ترامپ تبدیل شده تا به واسطه آن دولت بایدن را در حوزه داخلی و خارجی تحت فشار بگذارد. متحدان اروپایی آمریکا در صحنه پشتیبانی جنگ به نفع اوکراین هم سایه یک فرسایش ژئوپلیتیک برای شرق اروپا را کاملا احساس می‌کنند.روند تحولات جهانی نیز به گونه‌ای است که احتمال وقوع درگیری‌های گسترده‌تر در ضلع جنوبی حوزه نفوذ غرب را تقویت می‌کند.
