اصغر بالسینی
کارشناس اقتصادی
رشد ۵.۴ درصدی که برای اقتصادی ایران به ثبت رسیده، از همه این میانگین‌های اعلام شده عدد بالاتری است و حتی در کشورهای منطقه هم ما وضعیت خوبی از نظر رشد اقتصادی داریم. متوسط نرخ رشد کشورهای خاورمیانه دو درصد و کشوری مثل عربستان به‌عنوان قدرت اصلی اقتصادی منطقه هم نرخ رشد پایینی را به ثبت رسانده است.
برآوردهایی که مرکز آمار و بانک مرکزی از نرخ رشد اقتصادی کشور در سال ۱۴۰۲ دارند، همین عدد را تایید می‌کند. بر اساس آمارهای ارائه شده توسط منابع داخلی، نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۴۰۲ پنج درصد خواهد بود.با توجه به اینکه نرخ رشد اقتصادی متاثر از متغیرهایی است که در اقتصاد اتفاق افتاده است، باید این مساله مورد ارزیابی قرار بگیرد. آخرین آماری که مرکز آمار منتشر کرده است، نرخ رشد اقتصادی در پاییز ۱۴۰۲ چیزی حدود ۵.۱ درصد با در نظر گرفتن نفت و ۲.۵ درصد بدون در نظر گرفتن نفت است.
این آمار شامل نرخ رشد ۴.۶ درصدی گروه خدمات،۶.۹ درصدی صنایع و معادن و منفی یک درصدی گروه کشاورزی است. این آمارها نشان می‌دهد که نرخ رشد اقتصادی که در ۱۴۰۲ شمسی و ۲۰۲۳ میلادی به دست آمده است، یک بخشی از آن متاثر از تغییرات خیلی مثبتی است که در روند صادرات و فروش نفت ایران حاصل شده است. با در نظر گرفتن نفت، ۵.۱ درصد رشد اقتصادی را به ثبت رسانده‌ایم.
اساسا تفکیک رشد اقتصادی به رشد اقتصادی با نفت و بدون نفت کارکرد داخلی برای برنامه‌ریزان ایران دارد، ولی اساسا در مراجع بین‌المللی، آنچه دارای اهمیت است، نرخ رشد اقتصادی است که در یک اقتصاد به ثبت می‌رسد.فارغ از لحاظ کردن یا نکردن نفت در رشد اقتصادی؛ اساسا فروش نفت به‌عنوان یک ثروت خدادادی نه تنها در ایران بلکه در خیلی از کشورهای دنیا به‌ویژه کشورهایی که دارای نفت و منابع گازی هستند، جزئی از رشد اقتصادی است و تفکیک رشد حاصل از درآمدهای فروش این ثروت صرفا می‌تواند به عنوان یک نکته برای برنامه‌ریزی اقتصادی مدنظر قرار گیرد.اما نرخ رشد اقتصادی کلی کشور در پاییز ۱۴۰۲، معادل ۵.۱ درصد و در کل سال ۱۴۰۲ هم احتمالا به حدود پنج درصد برسد. این عدد بسیار قابل توجهی است و نمی‌توان آن را کتمان کرد که نرخ رشد اقتصادی در ۱۴۰۲ و ۱۴۰۱ روند با ثبات خوبی را پشت سر گذاشته است.این رشد اقتصادی، با وضعیت مناسبی در حوزه ایجاد اشتغال کشور همزمان شده است. نرخ بیکاری در ایران به حدود هشت درصد رسیده است که عدد قابل توجهی است و نرخ رشد اقتصادی که به ثبت رسیده است را پشتیبانی می‌کند. یک مساله دیگر این است که با توجه به اقداماتی که بانک مرکزی در حوزه کنترل متغیرهای پولی در اقتصاد ایران داشته است، این یعنی سامان بخشی متغیرهای پولی توانسته است فضای انتظارات تورمی را هم در اقتصاد ایران به نحو بسیار قابل توجهی تحت کنترل داشته باشد. باید به این نکته توجه داشته باشیم که متوسط نرخ رشد نقدینگی در دوره ۶۲ ساله فعالیت بانک مرکزی ۲۵.۷ درصد بوده است. یعنی در این دوره متوسط ۲۵.۷ درصد نرخ رشد نقدینگی وجود داشته است که این عدد در پایان ۱۴۰۲، به ۲۴.۳ درصد رسیده است. به این ترتیب، اکنون با تدابیر و اقداماتی که بانک مرکزی اجرایی کرده است، متغیرهای پولی هم وضعیت به‌سامانی دارد.
نرخ رشد اقتصادی ایران در ۱۴۰۰ هم روند خوبی داشته و ۴.۳ درصد رشد ثابت در این سال به ثبت رسیده است. یعنی در سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نرخ رشد اقتصادی کشور اعداد قابل توجه بالایی را ثبت کرده‌اند. در چنین فضایی چرا این نرخ‌های رشد اقتصادی آثار خود را بر معیشت مردم به میزان کافی نتوانسته بگذارد؟ نکته کلیدی این است که ما یک دهه بسیار بد و فاجعه باری را در حوزه اقتصادی از ۱۳۹۰ به ثبت رساندیم. بر اساس آمارهایی که متعلق به پایان ۱۴۰۱ است، کشور در پایان این سال، GDP سرانه‌ای را بدست می‌آورد که در پایان سال ۱۳۹۰ به ثبت رسیده بود. به عبارت دیگر نرخ رشدهایی که در ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ثبت رسیده است، تازه توانسته است GDP سرانه ایران را به سطح ابتدای سال ۱۳۹۰ برساند. این بدان معناست که باید چندین سال نرخ رشد اقتصادی مثبت بالایی به ثبت برسد تا بتواند سطوح تولید ناخالص ملی سرانه کشور را به یک سطح قابل توجه برساند و آثار معیشتی خوبی به جای بگذارد.
