قاسم مومنی
کارشناس مسائل قفقاز
در خصوص توافق آذربایجان و ارمنستان باید توجه داشت که نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان اخیراً در در مجمع بین‌المللی گفت‌وگوی ایروان اعلام کرده که مقدمه و ۱۳ ماده از این توافق برای امضا میان دو طرف آماده شده و این در حالیست که ایروان در مورد پرونده بازگشایی دالان زنگزور با جمهوری آذربایجان دچار چالش و تقابل شده است. جمهوری آذربایجان اعلام کرده که باید این کریدور توسط نهادهای بین‌المللی کنترل و نظارت شود و از منظر دیگر ایالات متحده و ترکیه به انضمام اروپا به دنبال افتتاح سریع خط لوله گاز با محوریت باکو هستند. این در حالیست که پاشینیان اخیراً در جلسه پرسش و پاسخ پارلمان کشور خود به این موضوع اشاره کرده که ارمنستان، ایمنی ارتباطات حمل‌ونقل بین مناطق غربی آذربایجان و نخجوان را تضمین می‌کند تا از حرکت بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و بار در هر دو جهت اطمینان حاصل شود و به نوعی اصرار دارد که تامین امنیت باید از سوی ایروان در این مسیر انجام شود. در این میان باید توجه شود که این توافق و موضوع زنگزور، در حالی به میان آمده که بحث ارسال تسلیحات از سوی ایران به روسیه مطرح شده و ایالات متحده به انضمام تروئیکای اروپا علیه تهران موضع گرفتند و این روند می‌تواند به ضرر تهران تمام شود؛ چراکه با بازگشایی کوریدور زنگزور، ایران متضرر خواهد شد. در این بین باید توجه شود که آذربایجان در شرایط فعلی در وضعیت خوبی قرار دارد و از منظر اقتصادی، سیاسی و نظامی دست برتر را دارد و به همین جهت پاشینیان به دنبال آن است که هرچه زودتر توافق با جمهوری آذربایجان را امضا کند. نکته مهم این است که نخست‌وزیر ارمنستان صراحتاً نگران آن است که مبادا ترکیه و آذربایجان بخواهند مجدداً ایروان را تحت فشار قرار دهند و حتی از حملات نظامی احتمالی آنکارا و باکو هراس دارد و به همین دلیل است که پاشینیان اصرار دارد تا هرچه زودتر این توافق بر سر ۱۳ بند از ۱۷ بند آن، امضا شود. در مقابل باکو اعتقاد دارد که هر ۱۷ ماده باید مورد توافق نهایی قرار بگیرد و سپس به امضای دو طرف برسد. به نظرم دو طرف در مورد این توافق به نحوی با هم کنار می‌آیند تا بتوانند در نهایت اوضاع و احوال را به سمت دستیابی به صلح هدایت کنند. از منظر دیگر باید توجه شود که ایروان نگران رفتار مسکو این راستا است و نمی‌خواهد این توافق توسط روس‌ها با مشکل مواجه شود. بر همین اساس اختلاف دو طرف هم بر سر زنگزور و مدل نظارت بر آن هم یک مساله جدی به شمار می‌رود اما در نهایت ممکن است که دو طرف بر سر اداره و نظارت بر این کوریدور توسط یک طرف سوم مانند اتحادیه اروپا به توافق برسند و در نهایت قرارداد صلح میان باکو و ایروان امضا شود.
