نشست پکن و نامه ترامپ؛ برنامه هسته‌ای ایران در کانون توجه قدرت‌های جهانی
همشهری آنلاین - گروه سیاسی: تحولات مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران بار دیگر به صدر اخبار بین‌المللی بازگشته است. گزارش اخیر شبکه خبری الجزیره حاکی از آن است که چین قصد دارد این هفته نشستی با حضور مقامات ایران و روسیه در پکن برگزار کند تا درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو شود. این نشست در حالی برنامه‌ریزی شده که همزمان، انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی، نامه‌ای از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران تحویل داد.این تحولات نشان‌دهنده تقاطع دیپلماسی و تنش در عرصه بین‌المللی است که می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای منطقه و جهان به همراه داشته باشد.
زمینه تاریخی برنامه هسته‌ای ایران
برنامه هسته‌ای ایران از دهه‌ها پیش موضوعی حساس در روابط بین‌الملل بوده است. پس از امضای توافق جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ میان ایران و گروه ۱+۵ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان)، امیدها برای حل مسالمت‌آمیز این مناقشه افزایش یافت. اما خروج یکجانبه آمریکا از این توافق در سال ۲۰۱۸ توسط دونالد ترامپ و بازگشت تحریم‌های شدید، ایران را وادار کرد تا تعهدات خود را کاهش دهد. بر اساس گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، ایران از آن زمان سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را به ۶۰ درصد رسانده و تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته خود را افزایش داده است—گامی که به گفته کارشناسان، فاصله ایران تا تولید اورانیوم با خلوص تسلیحاتی (۹۰ درصد) را به چند هفته کاهش داده است. با این حال، مقامات ایرانی همواره تأکید کرده‌اند که هدف این برنامه صرفا صلح‌آمیز است.
نشست پکن: ابتکار چین در دیپلماسی هسته‌ای
به گزارش الجزیره، نشست پیش‌رو در پکن پس از جلسه غیرعلنی اخیر شورای امنیت سازمان ملل برگزار می‌شود که به ابتکار کشورهای غربی برای اعمال فشار بیشتر بر ایران تشکیل شده بود. چین، به‌عنوان یکی از اعضای دائم این شورا و شریک تجاری کلیدی ایران، اعلام کرده است که این نشست را میزبانی خواهد کرد تا راه‌حلی برای کاهش تنش‌ها بیابد. این اقدام چین را می‌توان در راستای تلاش این کشور برای تقویت جایگاه خود به‌عنوان یک میانجی بین‌المللی تفسیر کرد.
مشترک ایران، چین و روسیه در آب‌های نزدیک چابهار، که از ۲۱ اسفند آغاز شد، همکاری‌های استراتژیک این ۳ کشور را نشان داد و واکنش ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا را هم در پاسخ به یک خبرنگار به همراه داشت که «ما از همه آنها قوی‌تر هستیم.» این همکاری نظامی می‌تواند زمینه‌ساز هماهنگی بیشتر در مسائل سیاسی، از جمله برنامه هسته‌ای ایران، باشد. چین با میزبانی این نشست، به دنبال تضمین دسترسی مداوم به منابع انرژی ایران است، در حالی که همزمان از افزایش تنش میان ایران و غرب جلوگیری می‌کند.
نقش روسیه: میانجی‌گری یا بازی دوگانه؟
روسیه نیز در این معادله نقش مهمی ایفا می‌کند. به گزارش بلومبرگ در ۴ مارس ۲۰۲۵، دونالد ترامپ در تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از مسکو خواسته بود تا به‌عنوان میانجی میان آمریکا و ایران عمل کند. پوتین این پیشنهاد را پذیرفته و یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی کرملین، تأیید کرده که برنامه هسته‌ای ایران یکی از محورهای گفت‌وگوهای اخیر میان مقامات روس و آمریکایی در ریاض بوده است.
با این حال، مواضع روسیه پیچیدگی‌هایی دارد. از یک سو، مسکو در ژانویه ۲۰۲۵ پیمان همکاری راهبردی با ایران امضا کرد که به گفته مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، دو کشور را در صورت بروز تهدید متعهد به همکاری می‌کند—هرچند بند دفاع متقابل در آن گنجانده نشده است. از سوی دیگر، گزارش رویترز در ۱۱ مارس ۲۰۲۵ حاکی از آن است که سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، آمادگی مسکو را برای تسهیل مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا اعلام کرده است. این دوگانگی نشان می‌دهد که روسیه ممکن است همزمان به دنبال حفظ روابط نزدیک با ایران و بهبود مناسبات خود با آمریکا باشد، به‌ویژه پس از کاهش تنش‌ها در جنگ اوکراین.
نامه ترامپ: دیپلماسی یا تهدید؟
همزمان با نشست پکن، ورود انور قرقاش به تهران با نامه‌ای از دونالد ترامپ، لایه دیگری به این تحولات اضافه کرد. بر اساس گزارش آکسیوس در ۱۱ مارس ۲۰۲۵، این نامه پس از دیدار استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در خاورمیانه، با محمد بن زاید، رئیس امارات، به ابوظبی تحویل داده شده تا به ایران منتقل شود. ترامپ در مصاحبه‌ای با فاکس بیزینس در ۷ مارس ۲۰۲۵ اعلام کرد که این نامه دعوتی به مذاکره با رهبر ایران است و هشدار داد که در صورت عدم پذیرش، آمریکا اقدامات سخت‌تری در پیش خواهد گرفت.
نامه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا خطاب به رهبر انقلاب چهارشنبه شب تحویل عباس عراقچی شد. او گفته بود منتظر نامه هستیم تا محتوای آن را بررسی کنیم. در مقابل، مسعود پزشکیان روز سه‌شنبه گفت: ایران تحت فشار مذاکره نمی‌کند.
غرب نسبت به این تحولات ابراز نگرانی کرده است. کورین کیتسل، نماینده دائم بریتانیا نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، چهارشنبه ۱۵ اسفند در نشست شورای حکام، در بیانیه‌ای به نمایندگی از بریتانیا، آمریکا، فرانسه و آلمان هشدار داد جامعه بین‌المللی تاکنون در قبال برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی صبر زیادی از خود نشان داده، اما این صبر بی‌پایان نخواهد بود.
از سوی دیگر، کاربران شبکه اجتماعی اکس دیدگاه‌های متفاوتی دارند. برخی معتقدند که ایران با تکیه بر چین و روسیه در برابر فشار آمریکا مقاومت خواهد کرد، در حالی که عده‌ای این تحرکات را نمایشی و بی‌نتیجه می‌دانند.
آینده برنامه هسته‌ای ایران
این تقاطع دیپلماتیک—نشست پکن و نامه ترامپ—می‌تواند مسیر آینده برنامه هسته‌ای ایران را تعیین کند. اگر ایران در نشست پکن با چین و روسیه به توافقی برای کاهش تنش‌ها برسد، ممکن است فشار غرب موقتاً کاهش یابد. اما رد پیشنهاد مذاکره از سوی آمریکا می‌تواند به تشدید رویارویی منجر شود.
در نهایت، این تحولات نشان‌دهنده پیچیدگی روابط بین‌الملل در سال ۲۰۲۵ است. ایران، چین، روسیه و آمریکا هر یک اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند و برنامه هسته‌ای ایران به‌عنوان یک نقطه تلاقی، بار دیگر جهان را در انتظار تصمیمات بزرگ قرار داده است.
