مقایسه وال پست و میلگرد بستر؛ مزایا، کاربرد و انتخاب بهتر در پروژه‌های ساختمانی

انتخاب بین وال پست و میلگرد بستر برای مقاوم‌سازی دیوارها در برابر نیروهای جانبی، تصمیمی حیاتی در هر پروژه ساختمانی است. این دو روش با وجود شباهت در هدف نهایی، تفاوت‌های اساسی در اجرا، هزینه و عملکرد دارند که نیازمند بررسی دقیق است.

در پروژه‌های ساختمانی امروز، تامین پایداری و ایمنی سازه در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله و نیروهای باد از اهمیت بالایی برخوردار است. دیوارها به عنوان عناصر غیرسازه‌ای، نقش کلیدی در مقاومت در برابر این نیروها ایفا می‌کنند و آسیب‌پذیری آن‌ها می‌تواند منجر به خسارات جانی و مالی فراوان شود. به همین دلیل، استفاده از راهکارهای موثر برای مقاوم‌سازی دیوارها، نه تنها یک الزام آیین‌نامه‌ای، بلکه ضرورتی برای حفظ جان و مال ساکنین است. وال پست و میلگرد بستر دو مورد از پرکاربردترین راهکارها در این زمینه محسوب می‌شوند که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند.

برای دریافت مشاوره در مورد خرید و کارایی میلگردبستر با خانه بلوک تماس بگیرید

۱. وال پست چیست؟ ماهیت، انواع و عملکرد

وال پست، که گاهی اوقات از آن با عنوان “وادار” نیز یاد می‌شود، یک المان غیرسازه‌ای است که با هدف افزایش مقاومت دیوارها در برابر نیروهای جانبی مانند باد و زلزله به کار می‌رود. نقش اصلی آن، انتقال این نیروها از دیوار به اسکلت اصلی سازه است، که در نتیجه به یکپارچگی و استحکام بیشتر دیوار کمک می‌کند. این جزء حیاتی، تضمین می‌کند که دیوارها در زمان بروز تنش‌های شدید، به صورت یکپارچه عمل کرده و از فروپاشی ناگهانی آن‌ها جلوگیری شود.

۱.1. انواع وال پست و کاربرد آن‌ها

وال پست‌ها را می‌توان بر اساس جهت‌گیری، متریال ساخت و رویکردهای نوین دسته‌بندی کرد که هر یک کاربردها و ویژگی‌های خاص خود را دارند:

• وال پست قائم: این نوع وال پست به صورت عمودی و موازی با ستون‌های اصلی سازه اجرا می‌شود. وادارهای قائم به دو دسته میانی و کناری تقسیم می‌شوند که هر کدام وظیفه مهار بخشی از دیوار را بر عهده دارند.
• وال پست افقی (تیرک): برای کاهش ارتفاع آزاد دیوارهایی با ارتفاع بیش از ۳.۵ متر یا در شرایط خاص، از وال پست افقی استفاده می‌شود. این تیرک‌ها به صورت افقی در میانه دیوار قرار گرفته و به وادارهای قائم یا ستون‌ها متصل می‌شوند.
• وال پست ترکیبی: این سیستم شامل ترکیبی از وال پست‌های قائم و افقی است که برای ایجاد حداکثر یکپارچگی و مقاومت در دیوارهای بلند یا با هندسه پیچیده به کار می‌رود.
• وال پست فلزی: رایج‌ترین نوع وال پست است که از مقاطع فولادی مختلف مانند نبشی، قوطی، ناودانی یا IPE (وال پست IPE) ساخته می‌شود. اتصالات وال پست فلزی معمولاً به صورت جوشکاری یا پیچ و مهره به اسکلت سازه است.
• وال پست بتنی: این نوع وال پست فلزی یا بتنی کمتر رایج است و عمدتاً در سازه‌های بتنی که امکان اتصال یکپارچه با دیوار بتنی وجود دارد، استفاده می‌شود.
• وال پست مش فایبرگلاس (نوین): این روش جدیدتر، از مش‌های فایبرگلاس با روکش پلاستر گچ یا سیمان برای مقاوم‌سازی دیوار استفاده می‌کند. این روش سبکتر و اغلب مقرون‌به‌صرفه‌تر از وال پست‌های فلزی است و به عنوان یک جایگزین وال پست مدرن مطرح شده است.

۱.۳. مزایا و معایب وال پست

انتخاب وال پست به عنوان راهکار مقاوم‌سازی، با مزایا و معایبی همراه است که بررسی آن‌ها پیش از تصمیم‌گیری ضروری است:

مزایای وال پست:

• مقاومت بالا در برابر نیروهای برشی، کششی و خمشی.
• مناسب برای دهانه‌های بزرگ و دیوارهای بلند.
• افزایش یکپارچگی و پایداری دیوار با اسکلت سازه.
• قابلیت اجرا در ارتفاعات زیاد.

معایب وال پست:

• هزینه نسبتاً بالا به دلیل متریال و اجرای تخصصی.
• زمان‌بر بودن اجرا و نیاز به تخصص بالا.
• افزایش وزن سازه، به خصوص در وال پست‌های فلزی سنگین.
• تداخل احتمالی با تاسیسات ساختمان.

آیین‌نامه ۲۸۰۰ ایران، به تفصیل به جزئیات اجرایی وال پست‌ها، از جمله ضرورت عدم اتصال صلب دیوار به وال پست برای جلوگیری از اندرکنش ناخواسته، پرداخته است. این الزامات برای تامین عملکرد لرزه‌ای مطلوب سازه حیاتی هستند.

۲. میلگرد بستر چیست؟ ماهیت، انواع و عملکرد

میلگرد بستر، رویکردی نوین و مؤثر برای افزایش مقاومت دیوارهای بنایی در برابر نیروهای جانبی و کنترل ترک‌ها است. این میلگردها به صورت نوارهایی طویل و موازی با مفتول‌های عرضی (نردبانی یا خرپایی) ساخته می‌شوند و در درزهای افقی ملات دیوار جای می‌گیرند.

۲.۱. تعریف و هدف میلگرد بستر در دیوارچینی

برخلاف وال پست که یک المان مجزا است، میلگرد بستر به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از خود دیوار عمل می‌کند. هدف اصلی آن، افزایش مقاومت برشی و خمشی داخل صفحه دیوار و مهار نیروهای جانبی است. این روش به ویژه در کنترل ترک‌های ناشی از نشست‌های نامتقارن یا تغییرات حرارتی در دیوارها بسیار مؤثر است و به حفظ یکپارچگی و زیبایی ظاهری دیوار کمک می‌کند. کاربرد میلگرد بستر در دیوارچینی به خصوص در دیوارهای آجری و بلوکی بسیار رایج شده است، چرا که به عنوان یک تقویت‌کننده داخلی، عملکرد دیوار را به شکل چشمگیری بهبود می‌بخشد.

۲.۲. انواع میلگرد بستر و ضخامت آن‌ها

میلگرد بستر عمدتاً بر اساس شکل مفتول‌های عرضی و جنس مواد سازنده دسته‌بندی می‌شود:

• میلگرد بستر نردبانی: در این نوع، مفتول‌های عرضی به صورت عمود بر مفتول‌های طولی و موازی با یکدیگر جوش داده می‌شوند و شکلی شبیه به نردبان ایجاد می‌کنند. این نوع برای افزایش مقاومت برشی و خمشی داخل صفحه مناسب است.
• میلگرد بستر خرپایی: مفتول‌های عرضی به صورت زیگزاگ یا هفت و هشت بین مفتول‌های طولی جوش داده می‌شوند. این ساختار مقاومت بیشتری در برابر نیروهای کششی و فشاری ایجاد می‌کند.
• میلگرد بستر گالوانیزه: از فولاد گالوانیزه ساخته شده و دارای پوشش روی برای مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی است. این نوع برای استفاده در محیط‌های مرطوب و خورنده توصیه می‌شود.
• میلگرد بستر استنلس استیل: از فولاد ضد زنگ (استنلس استیل) تولید می‌شود که بالاترین مقاومت را در برابر خوردگی ارائه می‌دهد، اما معمولاً گران‌تر است.

ضخامت میلگرد بستر معمولاً بین 4 تا 8 میلی‌متر است و باید به گونه‌ای انتخاب شود که به طور کامل در بند ملات قرار گیرد و پوشش کافی داشته باشد.

۲.۳. مزایا و معایب میلگرد بستر

انتخاب میلگرد بستر نیز دارای مزایا و معایبی است که باید پیش از بکارگیری مورد توجه قرار گیرد:

مزایای میلگرد بستر:

• هزینه مقرون‌به‌صرفه متریال و اجرا.
• سرعت و سهولت اجرا و آموزش نصب میلگرد بستر.
• کاهش وزن سازه به دلیل حجم کمتر.
• انعطاف‌پذیری بالا و کنترل مؤثر ترک‌ها.
• ایجاد اتصال قوی بین دیوارهای دوجداره.
• تطابق با آیین‌نامه‌های اجرایی میلگرد بستر در مباحث جدید مقررات ملی ساختمان.

معایب میلگرد بستر:

• مقاومت کمتر در دهانه‌های بسیار بزرگ در مقایسه با وال پست.
• نیاز به دقت در قطر میلگرد متناسب با ضخامت ملات.
• آسیب‌پذیری در برابر رطوبت در صورت عدم استفاده از نوع گالوانیزه یا ضد زنگ.

۳. تفاوت‌های کلیدی وال پست و میلگرد بستر: مقایسه عمیق

برای انتخاب آگاهانه بین وال پست و میلگرد بستر، درک عمیق تفاوت‌های آن‌ها ضروری است. این تفاوت‌ها شامل جنبه‌های فنی، اجرایی، اقتصادی و عملکردی می‌شود که در ادامه به تفصیل بررسی می‌شوند.

۳.۱. تحلیل دقیق هر تفاوت مهم

۳.۱.1. تخصص و سهولت اجرا

نحوه اجرای وال پست معمولاً نیازمند جوشکاری یا استفاده از اتصالات پیچیده و مهارت بالای نیروی متخصص است. مراحل نصب آن شامل برش، جوشکاری و اتصال دقیق به اسکلت سازه است که خود می‌تواند به چالش‌های اجرایی منجر شود و نیاز به نظارت دقیق مهندسی دارد. از سوی دیگر، آموزش نصب میلگرد بستربسیار ساده‌تر است و می‌تواند توسط نیروهای بنایی با آموزش اولیه انجام شود. میلگرد بستر به راحتی در بین ردیف‌های بلوک یا آجر قرار می‌گیرد و با ملات پوشانده می‌شود، که این امر سرعت و سهولت اجرا را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد و از پیچیدگی‌های اجرایی می‌کاهد.

۳.۱.2. استانداردها و الزامات قانونی

استاندارد ۲۸۰۰ و وال پستبرای سال‌ها به عنوان مرجع اصلی طراحی و اجرای وال پست‌ها شناخته شده است. این استاندارد جزئیات مربوط به ابعاد، فواصل و نحوه اتصال وال پست را مشخص می‌کند.