دانشگاه‌ها موتور محرک نوآوری و تفکر انتقادی در جامعه اطلاعاتی
به گزارش تجارت آنلاین سرپرست دانشگاه علم و فرهنگ در سومین همایش بین‌المللی «نیازها و ضرورت‌های نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی» با بیان مطلب فوق افزود: بااین‌حال، جامعه اطلاعاتی نیز به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم دانشگاه‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده است و همین امر لزوم تغییر شیوه‌های سنتی آموزش و آمادگی برای تحولات جدی را آشکار می‌سازد.
محمدحسین ایمانی خوشخو با اشاره به تحولات سریع و گسترش فناوری‌های نوین در جامعه اطلاعاتی گفت: این تحولات تأثیر عمیقی بر حوزه‌های مختلف، به‌ویژه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در سراسر جهان داشته است.
وی اظهار کرد: امروزه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی با چالش‌ها، فرصت‌ها و مشکلات متعددی در زمینه بهره‌گیری از مزیت‌های جامعه اطلاعاتی ــ از جمله هوش مصنوعی ــ در فرایندهای تصمیم‌گیری، بهینه‌سازی عملکرد و افزایش بهره‌وری روبه‌رو هستند.
ایمانی خوشخو با تأکید بر اینکه این دگرگونی بنیادی نیازمند بازتعریف نقش مدیران و توسعه رویکردهای نوین در نظام آموزش عالی است، افزود: دانشگاه علم و فرهنگ به‌عنوان یکی از دانشگاه‌های پیشرو، کارآفرین و تحول‌خواه کشور، با همکاری دانشگاه‌های داخلی و خارجی، پژوهشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها و انجمن‌های علمی، این همایش را باهدف ایجاد بستری برای تعامل، تبادل دانش و بررسی آخرین دستاوردهای علمی و اجرایی برگزار کرده است.
وی خاطرنشان کرد: در دنیای امروز، اطلاعات سرمایه‌ای حیاتی محسوب می‌شود و جامعه اطلاعاتی جامعه‌ای است که در آن تولید، پردازش و انتقال اطلاعات نقشی محوری در توسعه علمی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارد. در این میان، دانشگاه‌ها به‌عنوان نهادهای تولید دانش می‌توانند نقشی بی‌بدیل ایفا کنند.
سرپرست دانشگاه علم و فرهنگ ادامه داد: نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی باید در آموزش و پژوهش خود به موضوعاتی همچون اخلاق اطلاعاتی، حفظ حریم خصوصی، سواد رسانه‌ای و مقابله با چالش‌های فضای مجازی توجه ویژه داشته باشد. به اعتقاد وی، رابطه دانشگاه‌ها و جامعه اطلاعاتی دوسویه و پویاست؛ هر یک دیگری را شکل می‌دهد و از آن تأثیر می‌پذیرد و آینده روشن در گرو تقویت این پیوند و هم‌افزایی میان علم و اطلاعات است.
وی در پایان با ارائه چند پیشنهاد برای تحقق نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی گفت: ایجاد مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده، همکاری با شرکت‌های فناوری اطلاعات، توسعه پلتفرم‌های آموزش مجازی، تحلیل داده‌های شهری و اجتماعی، آموزش سواد اطلاعاتی و امنیت سایبری و همچنین کمک به بهره‌مندی از داده‌های باز از جمله اقدامات ضروری در این مسیر است.
ارائه 107 مقاله و حضور تاثیرگذار 28 استاد در همایش
بر اساس این گزارش در ابتدای این همایش دبیر اجرایی همایش و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علم و فرهنگ گزارشی از فرایند اجرایی این همایش ارائه داد.
محمدصادق بیجندی ضمن قدردانی از ۲۸ استادی که در قالب ۱۵ پیش نشست تخصصی این همایش بین المللی یافته‌ها، نظرات و پیشنهادها علمی خود را ارائه کردند، حضور و نقش اثرگذار آنان را ارج نهاد.
مدیرگروه رشته علوم تربیتی دانشکده علوم‌انسانی دانشگاه علم و فرهنگ همچنین از همکاری وهمراهی تعدادی از انمن های علمی به ویژه انجمن علمی مدیریت آموزشی ایران تقدیر کرد.
بیجندی در خصوص وضعیت مقالات ارائه شده در این همایش افزود: حدود ۱۰۷ مقاله به دبیرخانه کنفرانس ارسال شد و درنهایت ۶۵ مقاله پذیرش شد که از این تعداد ۱۰ مقاله برای ارائه شفاهی و ۱۵ مقاله برای ارائه پوستری آماده و ۴۰ مقاله نیز علی‌رغم کیفیت مناسب، به دلیل محدودیت محورهای همایش و زمان، صرفاً در مجموعه‌مقالات درج شدند.
دبیر اجرایی با تقدیر ویژه از ۵۸ استاد برجسته و صاحب‌نظر در کمیته علمی، تمامی ارکان و اعضای دانشگاه، اعضای شورای تخصصی گروه علوم تربیتی، و همچنین دانشجویان پرتلاش دانشکده علوم‌انسانی به‌ویژه رشته مدیریت و علوم تربیتی، بر نقش‌آفرینی ارزشمند آنان در موفقیت همایش تأکید کرد.
نیمه‌تاریک هوش مصنوعی نیز جدی است
در ادامه هماش سخنران کلیدی این همایش با موضوع «نیمه‌های روشن و تاریک هوش مصنوعی برای حیات دانشگاهی؛ راه یا مسئله؟» گفت: هوش مصنوعی دیگریِ زمانه ماست؛ یک دیگری تمام‌عیار برای انسان اندیشنده و دانشگاهی. اکنون ما دانشگاهیان نیاز داریم با این دیگری وارد گفت‌وگو شویم؛ نه با هراس و نه با شیفتگی، بلکه با تأمل و انتقاد.
مقصود فراستخواه با اشاره به فرصت‌های پیش‌روی دانشگاه‌ها توضیح داد: هوش مصنوعی می‌تواند شمول آموزشی را افزایش دهد، انحصار زبانی را بشکند، یادگیری را شخصی‌سازی کند و فضای علم را شبکه‌ای‌تر و چندصداتر سازد. این فناوری حتی امکان خودارزیابی، تطبیق با سبک‌های یادگیری مختلف و شکل‌گیری محیط‌های یادگیری اکتشافی را فراهم می‌کند.
با این‌حال فراستخواه هشدار داد: نیمه‌تاریک هوش مصنوعی نیز جدی است. این فناوری می‌تواند تجربه‌های اصیل دانشگاهی را کم‌رنگ کند، فاصله میان اصالت و ابتذال را مبهم سازد و به ابزاری برای کنترل و تمرکز قدرت تبدیل شود. همچنین خطر کم‌رنگ‌شدن تفکر انتقادی و خلاقیت علمی در سایه سیطره تکنیک وجود دارد.
او تأکید کرد: دانشگاه نباید منفعلانه تسلیم تقدیر تکنولوژیک شود. سازگاری دانشگاه با تکنیک باید خلاق، انتقادی و سنجشگرانه باشدو تنها از طریق گفت‌وگوی انتقادی با این دیگری است که می‌توان نیمه‌های روشن هوش مصنوعی را به خدمت گرفت و نیمه‌های تاریک آن را مهار کرد.
ضرورت سواد دانشگاهی و نقش انسان در آموزش عالی در عصر دیجیتال
دکتر نعمت‌الله فاضلی، استاد پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی و سخنران کلیدی سومین همایش بین‌المللی «نیازها و ضرورت‌های نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی» با تأکید بر اهمیت سواد آکادمیک در دانشگاه‌های عصر اطلاعات، هشدار داد: کم‌توجهی به آموزش عمیق و خواندن و نوشتن دانشگاهی، تهدیدی جدی برای کیفیت آموزش و انسانیت دانشگاهیان است.
فاضلی با یادآوری تاریخچه سواد در ایران و جهان مدرن، عنوان کرد: از دوران انقلاب مشروطه، یکی از آرمان‌های اصلی جامعه ایرانی، پرورش انسان‌های باسواد و توانمند بوده است؛ اما در سال‌های اخیر با گسترش فرهنگ دیجیتال و فناوری‌های هوش مصنوعی، این ضرورت فراموش شده است.
وی در ادامه افزود: برخی تصور می‌کنند که ورود به دنیای دیجیتال، نیازی به مهارت‌های پایه خواندن و نوشتن ندارد، درحالی‌که این دیدگاه کاملاً اشتباه است و تهدیدی برای آموزش عالی به شمار می‌رود.
فاضلی گفت: سواد آکادمیک به معنای صرف خواندن و نوشتن نیست؛ بلکه توانایی فهم عمیق متون تخصصی، تحلیل داده‌ها، استدلال علمی، ارتباط مؤثر با همکاران و انتقال مفاهیم به دانشجویان است.
وی به تأثیر منفی استفاده بی‌رویه از ابزارهای دیجیتال و پاورپوینت‌ها اشاره کرد و گفت: پژوهش‌های جهانی نشان می‌دهد این ابزارها می‌توانند مانع تمرکز و یادگیری عمیق شوند و انسان‌ها را از تفکر خلاق و توسعه فضیلت‌های اخلاقی باز دارند.
این استاد دانشگاه همچنین به خطرات هوش مصنوعی در محیط دانشگاه اشاره کرد و هشدار داد: استفاده نادرست از این فناوری می‌تواند منجر به کاهش قدرت استدلال، همدلی و توجه انسان‌ها شود.
او تأکید کرد: آموزش عالی نه‌تنها باید مهارت‌های فنی و دیجیتال ارائه دهد، بلکه هدف اصلی آن باید پرورش انسان‌هایی بافضیلت، اخلاق، دقت و توانایی تحمل و همکاری با دیگران باشد.
فاضلی در پایان سخنان خود، با اشاره به تاریخچه نوشتار و آموزش در ایران، بر اهمیت بازگشت به اصول سواد آکادمیک و تمرکز بر تربیت انسان به‌عنوان هدف نهایی دانشگاه تأکید کرد و گفت: دانشگاه نباید تنها تولید مقاله یا محصول علمی باشد، بلکه باید فضایی برای رشد اخلاقی، فکری و فرهنگی انسان‌ها باشد.
گفتنی است سومین همایش بین‌المللی «نیازها و ضرورت‌های نظام آموزش عالی در جامعه اطلاعاتی» با حضور دکتر زهرا شیخی معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی، دکتر حمید صابر فرزام رئیس سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌بنیان جهاد دانشگاهی، مهندس عباس ناصری سرپرست معاونت هماهنگی و امور مجلس و دکتر محمدحسین ایمانی خوشخو سرپرست دانشگاه علم و فرهنگ، معاونان و دیگر اندیشمندان برجسته ملی و بین‌المللی امروز پنجشنبه ۱۳ شهریور ۱۴۰۴ در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد و با برگزاری پنل‌های تخصصی در دانشگاه علم و فرهنگ جهاد دانشگاهی به کار خود پایان داد.
