پیوند ایران‌شناسی و گردشگری؛ از بازخوانی گذشته تا طراحی آینده
آیلین سیروس: نشست خبری اجلاس بین‌المللی «ایران‌شناسی» با محوریت «ایران‌شناسی و گردشگری» روز یکشنبه ۱۱ آبان‌ماه با حضور دکتر سید سعید هاشمی رئیس دانشکده گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ، دکتر محمدعلی ربانی مدیرکل همکاری‌های علمی و فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و دکتر محمود جعفری رئیس کمیته علمی اجلاس، در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.
برگزارکنندگان این رویداد تأکید کردند که ایران‌شناسی تنها یک حوزه مطالعات تاریخی نیست، بلکه ظرفیت آن می‌تواند به توسعه گردشگری و شکل‌گیری روایت معتبر از ایران در عرصه جهانی کمک کند و این ارتباط، امروز بیش از گذشته نیازمند سیاستگذاری دقیق و همکاری میان دانشگاه، نهادهای فرهنگی و فعالان رسانه‌ای است.
دکتر سید سعید هاشمی در ابتدای نشست با اشاره به سنوات طولانی فعالیت دانشگاه در حوزه مطالعات گردشگری گفت که یکی از چالش‌های اصلی گردشگری ایران، ناآگاهی بیرونی از ظرفیت‌های فرهنگی و داخلی از سوی مردم و مسئولان است.
او تأکید کرد که «ایران‌شناسی اگر به زبان و ساختار امروزی بازتعریف نشود، در عمل نمی‌تواند به توسعه گردشگری کمک کند؛ زیرا گردشگر پیش از سفر نیازمند دانستن معنا، روایت و هویت یک سرزمین است.»
هاشمی افزود که بخش مهمی از نگاه اشتباه جهانی به ایران، محصول «ایران‌هراسی رسانه‌ای» است و نقش دانشگاه، نهادهای فرهنگی و رسانه‌ها در اصلاح این تصویر، بیش از همیشه ضرورت دارد.
رئیس دانشکده گردشگری دانشگاه علم وفرهنگ و دبیر نشست تخصصی، اجلاس بین‌المللی ایران‌شناسی گفت: بحث برپایی اجلاس بین‌المللی ایران‌شناسی با ایده مجموعه سازمان فرهنگی ارتباطات اسلامی از سال گذشته شروع شد؛ اما امسال این بحث را به‌صورت جدی پیگیری کردیم.
وی افزود: کار خوبی که در این اجلاس انجام می‌شود این است که مجموعه دانشگاه‌ها مانند دانشگاه تهران، شیراز، علامه طباطبایی، علم و فرهنگ و شهید بهشتی به سازمان‌ها پیوند می‌خورند؛ قرار است هریک از این دانشگاه‌ها به‌عنوان بازوی کمکی در این اجلاس بین‌المللی نقش‌آفرینی کنند.
وی به مزایای این اجلاس اشاره کرد و گفت: اتفاقی که امسال برای کشور عزیزمان رخ داد، بیشتر در ارتباط با جنگ تکنولوژی و رسانه است؛ بخش رسانه‌ای آن به‌ویژه در دنیا اثربخشی بیشتری در افکار عمومی به همراه داشت. متاسفانه ایران در بسیاری از مواقع مظلوم واقع شده است و باوجود داشتن جایگاه بسیار خوب اما دارای آن جهان‌شمولی نیست؛ ازاین‌رو انجام کار علمی مانند برگزاری این اجلاس در چنین شرایطی بسیار ارزنده و تأثیرگذار است که می‌تواند مسیر و جهت نگاه‌ها و دولت‌ها به ایران را تغییر دهد.
حضور هشت دانشمند ایران‌شناس دنیا
عضو کمیته علمی اجلاس بین‌المللی ایران‌شناسی و گردشگری در ادامه اظهارکرد: در این اجلاس قرار است هریک از دانشگاه‌ها نشست تخصصی را برگزار کنند. مجموعه دانشگاه علم و فرهنگ نیز به دلیل قدمتی که در حوزه گردشگری دارد، بحث ایران‌شناسی و گردشگری را با نگاهی جامع‌تر دنبال می‌کند. در این مسیر از ظرفیت‌های سایر دانشگاه‌ها، خبرگان صنعت گردشگری نیز بهره‌مند شده‌ایم.
هاشمی به اهمیت برگزاری این نشست تخصصی پرداخت و گفت: برپایی چنین نشست‌های تخصصی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم در حوزه گردشگری گام جدی‌تری برداریم. ایران‌شناسی و در بطن آن موضوع گردشگری یکی از مباحث جذابی است که امروزه مورد غفلت واقع شده است. در حال حاضر می‌توان از ظرفیت‌های حوزه گردشگری برای هرآنچه در حوزه ایران‌شناسی مطرح است – به‌ویژه در حوزه فرهنگ، مردم‌شناسی و سایر حوزه‌های ایران‌شناسی – بهره‌مند شد؛ ازاین‌رو در این نشست تخصصی که ۲۵ آبان‌ماه در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار می‌شود پیرامون این موضوع در خدمت مجموعه دانشگاهیان هستیم.
وی یادآور شد: در این نشست بیشتر به مباحثی مانند گردشگری ادبی، سفرنامه‌ها و سایر بحث‌های گردشگری خواهیم پرداخت. در این نشست از هشت نفر ایران‌شناسان کشورهای گرجستان، روسیه، عراق، لبنان، قرقیزستان، ارمنستان دعوت کرده‌ایم؛ دانشمندانی که در حوزه فرهنگ، گردشگری به‌ویژه گردشگری ادبی فعالیت دارند. همچنین از اساتید ایرانی نیز دعوت کرده‌ایم که در این نشست تخصصی حضور داشته باشند تا نقطه‌نظرات اساتید خارجی و داخلی داشته باشیم.
به گفته وی، این نشست تخصصی فرصتی را ایجاد کرده است تا فعالان صنعت گردشگری و دانشگاهیان بتوانند با مباحث ایران‌شناسی بیشتر آشنا شوند و ضمن درک عمیق‌تر نسبت به مباحث ایران‌شناسی بتوانند کارهای تحقیقاتی و ترویجی مشترکی با اساتید حوزه ایران‌شناسی انجام دهند.
سند راهبردی برای گردشگری نداریم
وی در بخش دیگری از سخنانش به چالش‌های حوزه گردشگری پرداخت و گفت: متاسفانه اکنون سند راهبردی برای گردشگری نداریم. یک نقشه استراتژیک برای مباحث گردشگری و کشورهای هدف گردشگری به‌درستی در کشور تعریف نشده است. هنوز معلوم نشده است یک گردشگر – بر فرض گردشگر عراقی – که وارد ایران می‌شود هزینه فایده‌اش چقدر است. چقدر ارز وارد کشور می‌شود؟ اگر هزینه فایده گردشگران به‌درستی دیده نشود، گردشگری ورودی برای ما فایده‌ای نخواهد داشت. بخش اقتصادی این قضیه برای ما بسیار حائز اهمیت است.
هاشمی خاطرنشان کرد: زیرساخت‌ها از دیگر مباحث پر اهمیت حوزه گردشگری است. اکنون به غیر چند کلان‌شهر زیرساخت‌ها مناسب گردشگری فراهم نیست. حتی در شهر گردشگری مانند شیراز اکنون با کمبود هتل پنج‌ستاره مواجه هستیم. در بسیاری از شهرها ظرفیت هتل نداریم. تا این زیرساخت‌ها مهیا نشود، از حوزه گردشگری عقب می‌مانیم و دچار چالش خواهیم بود. همچنین در سیاست‌های کلان نیز مسئله گردشگری دچار چالش است. به‌عنوان‌مثال در برنامه توسعه هفته، جایگاه گردشگری در رتبه چندم قرار گرفته است؟ چه میزان منابع مالی برای آن در نظر گرفته‌اند؟
بنابراین رفع مشکلات حوزه گردشگری در گروی سیاستگذاری درست در سطح کلان و ایجاد زیرساخت‌های مناسب است.
لزوم حمایت و توجه ویژه مراکز علمی و دانشگاهی از حوزه ایران شناسی
شناسایی فرهنگ و تاریخ ایران تعطیل‌بردار نیست
رئیس انجمن ایران‌شناسی نیز در ادامه این نشست گفت: ایران سرزمینی است که از یک پیشینه چندهزارساله برخوردار است. این پیشینه سرمایه کشورمان است. خیلی از کشورها فاقد چنین سرمایه‌ای هستند. در جهان امروز یکی از مهم‌ترین نهادینه‌هایی که داریم، همین تاریخ چند هزار ساله‌مان است که طی آن تجارب بسیار زیادی اندوخته‌ایم و به جهانیان عرضه کرده‌ایم. ما در این سرزمین در باب فرهنگ، فلسفه و ادب و حتی تکنولوژی به جهانیان نکات بسیار مهمی را عرضه کرده‌ایم. یکی از وظایف ایران‌شناسی شناسایی این آثار است که در طی این هزاره‌ها سال ایرانیان توانسته‌اند تجربه کسب کنند.
دکتر محمود جعفری دهقی افزود: ایران یک سرزمین خاص و ویژه است و زندگی در این سرزمین نیاز به خلاقیت و ابتکار دارد؛ زیرا از لحاظ جغرافیایی، ایران ویژگی خاصی دارد. به‌عنوان‌مثال بزرگ‌ترین کویرهای دنیا در این سرزمین هستند. ایران دارای دو کویر لوت و کویر نمک است؛ بنابراین اداره‌کردن چنین سرزمینی نیاز به ابتکار و خلاقیت دارد.
وی یادآورشد: نیاکان ما این خلاقیت رو داشتند. مناطق کویری‌مان را با ایجاد قنات و بادگیرها آباد کردند تا زندگی برایشان امکان‌پذیر باشد؛ تکنولوژی‌هایی که ایرانیان در طول تاریخ به جهان عرضه کردند.
جعفری خاطرنشان کرد: در عرصه ادب نیز از پشتوانه فرهنگی بسیار غنی برخوردار هستیم. ایران یکی از بزرگ‌ترین کشورهایی است که در زمینه ادب، ادبیات، شعر و فرهنگ حرفی برای گفتن دارد. به‌این‌ترتیب بخشی از وظیفه ایران‌شناسی در ارتباط با ایجاد یک شبکه برون‌مرزی و درون‌مرزی است.
وی تصریح کرد: شبکه درون‌مرزی در ارتباط با جوانان این سرزمین است؛ جوانانی که در جستجوی شناخت این سرزمین هستند و می‌خواهند دریابند که چه چیزی برای آنها عرضه کرده‌ایم؛ ازاین‌رو یکی از اهداف این اجلاس، دعوت از ایران‌شناسان داخلی و خارجی است تا بتوانیم ارزش‌های درونی این سرزمین و تجربیات دیگران را به جوانان انتقال دهیم. همچنین ایجاد شبکه برون‌مرزی برای معرفی ارزش‌های بسیار کهن این سرزمین به جهانیان از اهمیت زیادی برخوردار است.
جعفری گفت: هر موضوع علوم‌انسانی در ایران را ایران‌شناسی می‌نامند. این امر طبیعی است و باید هم همین‌طور باشد. این موضوع باوجود تمام تبلیغات سویی که متأسفانه برای سرزمین ایران انجام می‌شود، تعطیل‌پذیر نیست؛ شناسایی فرهنگ، تاریخ و ارزش‌های این سرزمین تعطیل‌بردار نیست. همه ایران‌شناسان و متفکران این سرزمین مشتاق هستند درباره ادبیات، اندیشه‌های ایران در طول تاریخ تحقیق کنند؛ ازاین‌رو یکی از اهداف این اجلاس ارتباط با پژوهشگران و محققانی سراسر جهان است که پیرامون این سرزمین فعالیت می‌کنند.
وی عنوان کرد: به امید خدا دبیرخانه دائمی برای این اجلاس برگزار خواهد شد تا ارتباط با پژوهشگران غیرایرانی و پژوهشگران درون‌مرزی استمرار پیدا کند و در آینده نیز بتوانیم قدم‌های مهم‌تری در این زمینه برداریم.
