زمینه‌چینی آژانس برای آغاز بازرسی‌های فراپادمانی
گروه سیاسی: نشست شورای حکام با محوریت بررسی پرونده هسته‌ای ایران از دیروز ۲۸ آبان آغاز شده تا جمعه ۳۰ آبان ادامه خواهد داشت. طبق اطلاعیه‌ای که در وبگاه آژانس منتشر شد، این نشست با پایان یافتن اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که سند قانونی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) میان ایران و گروه ۱+۵ بود بدون بررسی موضوع نظارت بر اجرای توافق هسته‌ای در ایران برگزار خواهد شد.
به گزارش «تجارت»، آمریکا و تروئیکای اروپایی پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه تهران ارائه کرده‌اند که خواستار دسترسی فوری آژانس به سایت‌های هسته‌ای ایران است؛ اقدامی که تهران آن را سیاسی و غیرقانونی می‌داند. در واقع، نشست تازه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین، بار دیگر به صحنه فشار سیاسی غرب علیه ایران تبدیل شده است. در حالی که موضوعات متنوعی از ایمنی هسته‌ای تا همکاری‌های فنی در دستور کار قرار دارد، نگاه‌ها به یک محور اصلی دوخته شده: پیش‌نویس قطعنامه آمریکا و تروئیکای اروپایی علیه ایران. این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که جنگ ۱۲ روزه و حملات نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی به برخی تأسیسات هسته‌ای ایران هنوز سایه سنگین خود را بر فضای مذاکرات انداخته است.
ایران بارها تاکید کرده که برنامه هسته‌ای‌اش بومی و تحت پادمان است و هرگونه فشار سیاسی برای دسترسی فراتر از تعهدات، نه تنها غیرقانونی بلکه بی‌اعتمادی را تشدید می‌کند. با این حال، غرب با طرح پیش‌نویس جدید تلاش دارد مسیر تعامل فنی را به میدان تقابل سیاسی بدل کند. این وضعیت، نشست جاری شورای حکام را به یکی از حساس‌ترین جلسات سال‌های اخیر تبدیل کرده است؛ جایی که آینده تعامل ایران و آژانس، و حتی مسیر پرونده هسته‌ای در سطح بین‌المللی، می‌تواند تحت تأثیر تصمیمات امروز قرار گیرد.
پیش‌نویس قطعنامه آمریکا و تروئیکای اروپایی
آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان روز سه‌شنبه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای حکام ارائه کردند که خواستار دسترسی فوری آژانس به سایت‌های هسته‌ای ایران و ارائه اطلاعات دقیق درباره موجودی مواد هسته‌ای است. این متن تأکید دارد که ایران باید بی‌درنگ همکاری کامل با آژانس داشته باشد و اجازه راستی‌آزمایی در تأسیسات آسیب‌دیده را بدهد. به گفته منابع دیپلماتیک، این پیش‌نویس قرار است در نشست جاری مورد بحث و احتمالاً رأی‌گیری قرار گیرد.
نماینده دائم ایران در آژانس این اقدام را «غیرقانونی و بی‌اثر» خوانده و تأکید کرده که چنین قطعنامه‌هایی وضعیت پادمان ایران را تغییر نمی‌دهد. رضا نجفی هشدار داده که آمریکا و اروپا بار دیگر در تلاش‌اند با سوءاستفاده از سازوکارهای بین‌المللی، فشار سیاسی را جایگزین همکاری فنی کنند. او یادآور شده که استناد به قطعنامه‌های شورای امنیت که مدت اعتبارشان پایان یافته، فاقد وجاهت حقوقی است و تنها فضای بی‌اعتمادی را تشدید می‌کند.
این پیش‌نویس در واقع بخشی از راهبرد غرب برای حفظ فشار بر ایران پس از پایان رسمی محدودیت‌های برجامی و انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است. با توجه به بازگشت بازرسان آژانس به ایران و آغاز دوباره بخشی از فعالیت‌های نظارتیTasnim News Agency، طرح چنین قطعنامه‌ای بیشتر جنبه سیاسی دارد تا فنی. در صورت تصویب، این متن می‌تواند زمینه‌ساز افزایش تنش میان تهران و آژانس شود و حتی واکنش متقابل ایران را در قالب محدودسازی همکاری‌ها به دنبال داشته باشد. از سوی دیگر، روسیه و چین احتمالاً با این رویکرد مخالفت خواهند کرد و همین امر می‌تواند شکاف عمیق‌تری در شورای حکام ایجاد کند.
تاکید گروسی بر بازگشت بازرسان آژانس به ایران
رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز چهارشنبه در نشست فصلی شورای حکام گفت: بازرسان ما به ایران بازگشته‌اند و در تأسیساتی که تحت تأثیر حملات ماه ژوئن قرار نگرفته بودند بازرسی‌هایی انجام داده‌اند، اما برای بازگرداندن بازرسی‌های کامل، تعامل بیشتری لازم است. وی توضیح داد: بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به جمهوری اسلامی ایران بازگشته‌اند و در بسیاری از تأسیساتی که از حملات نظامی ماه ژوئن آسیب ندیده‌اند، بازرسی و راستی‌آزمایی اطلاعات طراحی انجام داده‌اند. با این حال، برای بازگرداندن بازرسی‌های کامل، از جمله در سایت‌های آسیب‌دیده، به تعامل بیشتری نیاز است تا ایران تعهدات خود ذیل توافق‌نامه پادمان در چارچوب معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) را اجرا کند.
وی افزود: من در تماس منظم با تهران هستم و از ایران می‌خواهم دسترسی آژانس به تأسیسات آسیب‌دیده‌اش و به‌ویژه به موجودی‌های اورانیوم با غنای پایین (LEU) و اورانیوم با غنای بالا (HEU) را که وضعیت آن‌ها باید به‌طور فوری مورد رسیدگی قرار گیرد، تسهیل کند. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در همین پیوند گفت: در ۹ سپتامبر ۲۰۲۵، من در قاهره با آقای عراقچی، وزیر امور خارجه، توافقی امضا کردم که پس از حملات نظامی ماه ژوئن، چارچوب تفاهم درباره رویه‌های مربوط به بازرسی‌های آژانس، اطلاع‌رسانی‌ها و اجرای پادمان در ایران را مشخص می‌کند. وی افزود: از آن زمان، ایران با اطلاع قبلی، دسترسی آژانس برای انجام بازرسی‌ها و راستی‌آزمایی اطلاعات طراحی را در تقریباً همه تأسیسات واقع در تهران که تحت تأثیر حملات قرار نگرفته‌اند تسهیل کرده است.
تاکید گروسی بر محفوظ ماندن اطلاعات برنامه هسته‌ای ایران
در سطحی دیگر، رافائل گروسی، در حاشیه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با تأکید بر این‌که این سازمان نقشی در تهیه قطعنامه پیشنهادی ترویکای اروپایی و ایالات متحده علیه ایران ندارد، تصریح کرد که فارغ از سرنوشت این قطعنامه، بازرسان آژانس باید بتوانند از تأسیسات هسته‌ای آسیب‌دیده در حملات خردادماه بازدید کنند. وی گفت: قبل از هر چیز باید ببینیم در نهایت چه چیزی تصویب خواهد شد. این خیلی مهم است که متن نهایی دقیقاً چه خواهد بود. در متن، ارجاعات متقاطع زیادی به قطعنامه‌های دیگر وجود دارد و ما باید همه این‌ها را بررسی و تحلیل کنیم. وی افزود: به‌طور کلی، ایران یک توافق‌نامه جامع پادمانی (CSA) با آژانس دارد و موظف است تأسیسات خود را اعلام کند. ما می‌دانیم در مورد تأسیساتی که مورد حمله قرار گرفتند چه اتفاقی افتاده است. بنابراین درباره هر چیزی که اعلام شده و ما آن را می‌شناسیم، گزارش خواهیم داد؛ و بعد باید ببینیم ادامه کار چگونه پیش می‌رود.
او در پاسخ به این پرسش که قطعنامه ضد ایرانی «چقدر می‌تواند در بازسازی اعتماد با ایران و کمک به آژانس برای ازسرگیری وظایف نظارتی‌اش در مورد ایران مؤثر باشد» گفت: آژانس یا شخص من هرگز از شورای حکام درخواست نکرده‌ایم که قطعنامه‌ای صادر کند. بعضی‌ها، وقتی از یک قطعنامه خوششان نمی‌آید، یا برعکس، چنین چیزهایی می‌گویند. اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هرگز از شورای حکام نمی‌خواهد برایش قطعنامه بنویسد. این یک نکته کاملاً بنیادین است که باید به یاد داشته باشیم. وی در پاسخ به این پرسش که قطعنامه جدید چگونه می‌تواند زمینه ازسرگیری کامل فعالیت‌های آژانس را فراهم کند، گفت: تنها کاری که من می‌توانم صورت دهم این است که با ایران گفتوگو داشته باشم. این تأسیسات در ایران قرار دارند و تأسیسات ایرانی هستند. [...] یک «خط قرمز» زمانی رد شد که از زور استفاده شد، تخریب صورت گرفت، قربانی وجود داشت و یک قانون جدید در ایران تصویب شد. بنابراین وضعیت آسانی نیست. در داخل ایران انتقادهای زیادی از خود من و از آژانس مطرح می‌شود و من باید از همه این مسائل آگاه باشم. نمی‌توانیم مکانیکی و خودکار انتظار داشته باشیم که همه چیز به‌خوبی پیش برود فقط چون ما خواهان آن هستیم. یک وضعیت سیاسی و جامعه‌شناختی در آن کشور وجود دارد که باید به آن توجه شود و من به تلاش برای پیشبرد این روند ادامه خواهم داد. این مأموریت من است؛ این شغل من است.
او در پاسخ به پرسشی درباره واکنش احتمالی ایران به قطعنامه شورای حکام گفت: ما انتظار داریم همکاری‌مان، البته، ادامه پیدا کند و آسیب نبیند. فکر نمی‌کنم منطقی باشد که تصویب یک قطعنامه به کاهش همکاری با آژانس منجر شود. برای این‌که این تعهدات اجرا شوند، باید نوعی «تعامل متقابل» وجود داشته باشد. ما امیدواریم این تعامل ادامه پیدا کند، به‌ویژه از آن جهت که، همان‌طور که به برخی از همکاران شما هم گفتم، در حال حاضر یک شکاف دانش وجود دارد و این شکاف هنوز پُر نشده است. چیزهایی هست که باید ببینیم و بازرسی کنیم، اما نتوانسته‌ایم آن‌ها را ببینیم یا بازرسی کنیم و لازم است برویم و آن‌ها را بررسی کنیم.
