عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز نسبت به شرایط بحرانی رودخانه کارون هشدار داد و گفت: آب رودخانه کارون، از اهواز تا خرمشهر، از حالت متعارف خارج شده و فاقد استانداردهای لازم برای شرب و کشاورزی است.
حیدرعلی کشکولی شنبه در نشست تخصصی که از سوی کمیته منطقه ای آبیاری و زهکشی خوزستان در سالن
اجتماعات سازمان آب و برق خوزستان برگزار شد، با اشاره به مسیر رودخانه کارون از سرشاخه ها تا خرمشهر اظهار کرد: آب این رودخانه در بالادست کیفیت خوبی دارد اما با وارد شدن به دشت انواع آلاینده ها وارد آن می شود که هم شوری و هم تیرگی را افزایش می دهد.
وی در سخنرانی خود با موضوع 'تاثیر افزایش سالانه شوری کارون بر کشاورزی و محیط زیست خوزستان' گفت: در همه جای دنیا رودخانه ها به سرنوشت انسان ها و طبیعت وابسته اند و هر جا رودخانه ها خشکیده اند به دنبال آن فقر و بدبختی منطقه را فراگرفته است که تجارب کشورهای منطقه اعم از هندوستان، پاکستان و آسیای میانه این مساله را ثابت می کند.
کشکولی اضافه کرد: شوری کارون در این سال ها افزایش یافته به ویژه در خشکسالی سال 86 با جهش ناگهانی شوری مواجه بودیم و علاوه بر آن سایر عناصر مانند کلر و سدیم نیز بیشتر شد که افزایش این عناصر روی کشاورزی تاثیر زیادی دارد.
وی با اشاره به اینکه آب کارون از اهواز به سمت جنوب فاقد استانداردهای لازم برای شرب و کشاورزی است، گفت: به ویژه در زمینه شرب، آبی که به اهواز می رسد علاوه بر شوری بالا دارای مقادیر زیادی تیرگی و آلودگی های دیگر است؛ اگر چه شوری آب به وسیله آب شیرین کن های خانگی کم می شود.
استاد پیشکسوت آبیاری و زهکشی با بیان اینکه آب با کیفیت کارون از سرشاخه ها به نام شرب، به شهرهای دیگر منتقل می شود، افزود: ما راضی نیستیم که مردم اصفهان آب شرب نداشته باشند اما متاسفانه آب باکیفیت کارون برای کشت برنج و یونجه و آبیاری چمن در اصفهان و برای توسعه کشت گلخانه ای و صیفی جات در یزد منتقل می شود که به هیچ وجه منطقی نیست.
وی با انتقاد از تخلیه زهاب به تالاب های استان اظهار کرد: تخلیه پساب برای احیای تالاب ها و دریاچه ها خشک شده، تفکر باطلی است و با وارد کردن پساب سموم این زهکش ها زندگی در سرزمین خوزستان را به عاقبت غم انگیزی دچار خواهد کرد.
کشکولی با تاکید بر استفاده عاقلانه از منابع آبی و برنامه ریزی درازمدت گفت: افزایش شوری کارون به دلیل ورود حوضچه های شور، سیلاب های فصلی، ورود زهاب ها، برداشت مصارف کشاورزی و کاهش آورد رودخانه از بالادست است و آنهایی که سرگرم پروژه انتقال آب هستند بدانند که راه خشک کردن کارون را در پیش گرفته اند که نتیجه آن فقر و تنگدستی و بیماری برای خوزستانی هاست.
*نیشکر آینده ندارد
این متخصص آب همچنین با اشاره به اثرات کوتاه مدت افزایش شوری کارون اظهار کرد: کاهش جذب آب توسط گیاه و تنش به گیاه، کاهش محصولات را به دنبال دارد.
وی تاکید کرد: در برنامه ریزی های بلندمدت باید استفاده از گیاهان مقاوم به شوری همچون چغندرقند، پنبه و مارچوبه لحاظ شود، این در حالیست که کشت این محصولات که در گذشته در استان بوده، اکنون در هاله ای از ابهام قرار دارد.
کشکولی یکی از گیاهان حساس به شوری آب را نیشکر دانست و افزود: این گیاه نیاز به 25 نوبت آبیاری در فصل تابستان دارد و مشاوران طرح توسعه نیشکر فکری برای افزایش شوری آب نکرده اند.
وی با بیان اینکه نیشکر در خوزستان آینده ای نخواهد داشت، تصریح کرد: کشت نیشکر در خوزستان اشتباه بزرگی بوده و اوج بی توجهی به طبیعت را نشان می دهد و با وجود سرمایه گذاری های زیاد برای این گیاه، هر وقت جلوی آن گرفته شود، دیر نیست.
کشکولی اظهار کرد: نباید منابع آبی را صرف نگهداری از این گیاه کنیم زیرا یک دور باطل اتفاق می افتد، به طوری که با افزایش شوری آب تنها راه چاره آبشویی زیاد اراضی است که نتیجه آن بازگشت شوری است و از سوی دیگر در شرایط بحران کنونی، این مقدار آب نیز در دست نداریم.
به گفته وی، مزارع نیشکر هم اکنون به صورت مانداب درآمده و استفاده از ماشین های برداشت را نیز غیرممکن کرده است.
این استاد دانشگاه به کارگیری تیم زهکشی قابل اعتماد، رعایت اصول کاری و افزایش نظارت را برای کنترل شوری رودخانه ضروری دانست و گفت: کارشناسان باید برای افزایش شوری تا 20 سال آینده چاره اندیشی کنند.
*کارشناسان وارداتی
کشکولی با اشاره به اجرای طرح های کشاورزی جدید در استان اظهار کرد: وسعت اراضی تحت پوشش شبکه های آبیاری و زهکشی در استان 400 هزار هکتار است که قرار است به یک میلیون و 160 هزار هکتار برسد، این طرح ها آب زیادی مصرف و چندین برابر نیز زهاب تولید می کنند و با توجه به عدم مدیریت زهاب ها در گذشته استان، آینده خوبی را پیش بینی نمی کنم.
وی افزود: باید خوشبینی را کنار بگذاریم و برای بالا رفتن شوری در کارون فکری کنیم زیرا در پایین دست کارون (از دارخوین تا خرمشهر) وضع از این هم بدتر می شود.
این استاد پیشکسوت آبیاری و زهکشی در ادامه گفت: در کشور مرجع معتبر و قابل اعتمادی برای راهنمایی طرح های عمرانی بزرگ نداریم و اغلب متخصصان نیز همدیگر را قبول ندارند، از سوی دیگر دانشگاه ها نقش خود را از دست داده اند.
کشکولی افزود: کارشناسانی وارد خوزستان شده اند که هیچ آشنایی به منطقه ندارند و طرح های استان را به کسانی سپرده ایم که علاقه ای به سرنوشت منطقه ندارند و این مساله نگران کننده است.
*حکمرانی خوب برای آب
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این نشست، علت اصلی ناکامی ها در حوزه آب کشور را ناشی از سوءمدیریت آب دانست.
کامران داوری در سخنرانی خود با موضوع 'حکمرانی خوب و مدیریت و برنامه ریزی راهبردی آب در حوزه های آبریز' اظهار کرد: علیرغم تلاش های انجام شده در کشور به علت بی کفایتی تجربه های پیشین در پیاده سازی مدیریت یکپارچه آب، تا کنون چارچوب جامعی تبیین نشده است.
وی افزود: تعداد فزاینده دشت های مواجه با کمیابی آب و تشدید معضل آلودگی منابع آب ضرورت تغییر نگرش در مدیریت آب را به مدیریت راهبردی منابع و مصارف نشان می دهد.
داوری با تاکید بر آسیب شناسی و یافتن راهکاری برای مدیریت صحیح منابع آب اظهار کرد: حکمرانی، گسترده تر از دولت (نهادهای مجریه، مقننه و قضائیه) است و تمامی عوامل دیگر دخیل مانند ضابطه ها و نهادهای عرفی را شامل می شود.
عضو دیگر شورای سیاستگذاری اتاق فکر خراسان رضوی با بیان اینکه برنامه های گذشته در زمینه مدیریت آب به سرانجام نرسیده است، اضافه کرد: به نظر می رسد اجرای ناقص و ناهماهنگ برنامه ها و عدم مشارکت گروداران از دلایل اصلی این ناکامی بوده است.
به گفته وی، حکمرانی آب همان رفتار کنترل کننده ای است که از طریق اقدامات مدیتریتی و با وضع مقررات به کار گرفته می شود و در نهایت منجر به تنظیم برداشت ها و بهبود شرایط بهره برداری از آب می شود.
داوری افزود: حکمرانی آب یک فرایند سیاستگذاری است که نهادهای اقتصادی و مردم نیز در آن باید سهم خود را قبول کنند.
وی تاکید کرد: پیاده سازی و استقرار یک مدیریت جامع، مشارکتی و یکپارچه در حوضه های آبریز کشور تحولی چالش دار و زمان بر است که باید با همراهی مردم به انجام برسد که چنین اقدامی نیازمند اجماع نسبی و تفاهم جمعی تمام عوامل حکمرانی آب در راستای یک چشم انداز مشارکتی است.
رودخانه کارون تنها رود کشور است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است و آب آشامیدنی و کشاورزی بیش از نیمی از شهرها و روستاهای خوزستان از این رودخانه تامین می شود.
ای رودخانه در بیش از یک دهه گذشته با سدسازی بی رویه و اجرای طرح های انتقال آب از یک سو و تخلیه فاضلاب های شهری و پساب های کشاورزی از سوی دیگر در وضعیت بحرانی است.
منبع: ایرنا
