رئیس جمهور، وزرا و معاونان وی و مسئولان دولتی در سال های گذشته مرتبا درباره خطر بیکاری بزرگ سخن گفتند و از آنسو نیز عنوان شد آمارهای ارائه شده از اشتغال زایی میلیونی در سال های قبل از دولت یازدهم چیزی جز آمارسازی نبوده و هرگز خبری از ایجاد میلیون ها شغل جدید در کشور نبوده است.
مقامات دولتی پرسیدند چگونه وقتی نرخ رشد اقتصادی کشور منفی است می توان گفت اشتغال ایجاد شده است آن هم میلیونی. همچنین گفتند اشتغال زایی با پاشیدن پول و مجبور کردن بانک ها به ارائه تسهیلات به طرح های متقاضی تسهیلات ایجاد نمی شود.
اشتغال؛ وعده‌ای که همچنان عملی نشد
مسئولان دولتی به این موضوع هم اشاره کردند که منابع بانکی صرف شده برای اشتغال در طول سال های قبل از دولت تدبیر و امید عموما هدر رفته و منحرف شده است. رئیس جمهور در طول سال های اخیر مرتبا در اینباره سخن گفت که بدون رشد اقتصادی نمی توان انتظار ایجاد اشتغال داشت.
امروز که در ۳ سالگی دولت تدبیر و امید قرار داریم و این دولت تا بهار سال آینده باید به کار خود پایان دهد، شرایط بازار کار همچنان بحرانی بوده و صدها هزار جوان فارغ التحصیل دانشگاهی امکان راهیابی به بازار کار کشور را ندارند. با این حال، برخی مسئولان دولتی می گویند توانسته اند زمینه های تک نرخی شدن نرخ بیکاری را فراهم کنند و بزودی این اتفاق در کشور رخ خواهد داد.
اما بسیاری از خانواده ها همچنان با مشکل بیکاری فرزندان خود مواجه هستند و بیکاری امروز به عنوان مهم ترین و جدی ترین معضل داخلی کشور شناخته می شود. طی روزهای گذشته نیز از سوی وزیر کار اعلام شد ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر که در حال اتمام تحصیل دانشگاهی هستند بزودی متقاضی کار خواهند شد.
کارشناسان اقتصادی می گویند بین نرخ رشد مثبت اقتصادی و ایجاد اشتغال ارتباط مستقیمی وجود دارد به نحوی که به ازاء هر یک درصد رشد اقتصادی ۱۰۰ هزار شغل جدید ایجاد خواهد شد. به بیان ساده تر، وقتی اعلام می شود اقتصاد کشور یک درصد رشد مثبت را تجربه کرده یعنی اینکه از آنسو در بازار کار ۱۰۰ هزار شغل جدید در اثر فعالیت بنگاه های موجود و یا ایجاد واحدهای جدید ایجاد شده است.
اشتغال بدون رشد اقتصادی هرگز
این مسئله که بدون رشد اقتصادی امکان ایجاد اشتغال وجود نخواهد داشت بارها مورد تاکید رئیس جمهور قرار گرفته و دکتر روحانی درباره آن به دفعات سخن گفته است. وی دیروز در جمع مردم کهگیلویه و بویراحمد گفته که نرخ رشد اقتصادی کشور از منفی ۶.۸ درصد ابتدای دولت به مثبت ۴.۴ درصد رسیده است، یعنی اقتصاد در این دوره ۱۱.۲ درصد رشد داشته و باید گفت این میزان رشد مثبت اقتصادی برابر با ایجاد دستکم یک میلیون و ۱۰۰ هزار اشتغال جدید است.
رئیس جمهور همچنین شغل مناسب برای جوانان تحصیل کرده ایران متناسب با علم، دانش و تخصص آنان را یکی از اهداف بلند دولت و ملت دانست و تصریح کرد: نباید اجازه دهیم که در خانه‌ای جوانی بیکار بماند و این کار شدنی است و راه اینکه جوانان با افتخار زندگی کنند این است که اقتصاد را به حرکت در آوریم.
اما کارشناسان می گویند دولت در سه سال گذشته طرح و برنامه مشخصی برای اشتغال زایی نداشته و اگر از آمارهای غیررسمی که تعداد بیکاران را تا ۶ میلیون نفر نشان می دهد بگذریم، تعداد بیکاران طبق گزارش رسمی پایان سال گذشته مرکز آمار ایران همچنان بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر است.
در عین حال، برخی مقامات وزارت کار معتقدند قانون رابطه مستقیم ایجاد ۱۰۰ هزار اشتغال با هر یک درصد رشد اقتصادی دیگر وجود ندارد و امروز ما حتی ممکن است شاهد رشد اقتصادی باشیم ولی اشتغالی ایجاد نشود و یا با تاخیر، مشاغل جدید تاثیر خود را در بازار کار نشان دهند.
اشتغال جدید چگونه ایجاد شد؟
گزارش جدید دولت از وضعیت رشد اقتصادی بخش های مختلف نشان می دهد که در بهار امسال نسبت به سال ۹۴ در بخش کشاورزی رشد اقتصادی به میزان ۱.۴ درصد منفی شده است؛ بنابراین در بخش کشاورزی عملا با ریزش اشتغال موجود مواجه شده ایم. در عین حال، اعلام شده نرخ رشد اقتصادی بخش صنعت که در سال ۹۴ منفی ۲.۲ درصد بود حالا ۸.۸ درصد مثبت شده و این به آن معنی است که بخش صنعت کشور در فاصله آخرین گزارش مرکز آمار درباره رشد اقتصادی در پایان سال گذشته تا بهار امسال، به یکباره ۱۱ درصد حرکت مثبت را تجربه کرده است در حالی که بسیاری از فعالان صنعتی کشور معتقدند ادامه روند رکود اقتصادی باعث افت شدید فعالیت ها شده است.
همچنین اعلام شده در بخش خدمات نیز ۲.۷ درصد رشد مثبت نسبت به کل سال ۹۴ اتفاق افتاده است.
بنابراین اگر اینگونه باشد باید گفت در ۳ ماهه ابتدای امسال اقتصاد ایران به میزان یک میلیون و ۳۷۰ هزار شغل جدید ایجاد کرده و البته ۱۴۰ هزار شغل کشاورزی نیز از بین رفته است.
از آنسو متوسط رشد اقتصادی کشور که ۴.۴ درصد بوده معادل ۴۴۰ هزار شغل است که شاید بتوان گفت ادامه شرایط رکود در اقتصاد ایران و شکننده بودن شرایط باعث شده تا بسیاری از مشاغل ایجاد شده از بین برود و یا مقطعی و کوتاه مدت باشد به نحوی که نهایتا ۴۴۰ هزار شغل را می توان در عملکرد بهار امسال لحاظ کرد و مابقی ماندگار نبوده است.
بررسی دقیق تر نشان می دهد که طبق اعلام مرکز آمار ایران، اقتصاد در بهار امسال ۳.۴ درصد معادل ۳۴۰ هزار شغل جدید داشته (یعنی یک درصد رشد سال گذشته خود را حفظ کرده و ۳.۴ درصد هم بهتر شده) که از این میزان ۲۰۰ هزار شغل مربوط به عملکرد بخش غیرنفتی اقتصاد و ۱۴۰ هزار نیز مربوط به فروش نفت بوده است.
دولت معتقد است روند رو به رشد فعالیت های اقتصادی کشور از نتایج توافقات هسته ای و برجام است که حالا رفته رفته تاثیرات مثبت خود را در اقتصاد ایران نمایان کرده است. اما با این وجود، سوال این است که آیا می توان ردی از اشتغال زایی مثبت را در آمارها دید و یا خیر؟
