سيد نعمت الله عبدالرحيم زاده
مهلت رسيدن به توافق جامع تا 24 نوامبر تا كمتر از 14 روز ديگر است و اگر دو طرف ظرف اين دو هفته به توافق جامعي نرسند معلوم نيست كه تكليف اصل توافق ژنو چه خواهد شد. جداي از تكليف اصل توافق، معلوم نيست كه دو طرف بعد از اتمام اين مدت و در صورت نرسيدن به توافق جامع چه ميتوانند بكنند؛ توافق را براي بار دوم تمديد ميكنند يا آن كه وضعيت به قبل از توافق ژنو برميگردد و در اين صورت؛ چه گزينههايي در دستور كار قرار خواهد گرفت. تمام اين جنبهها خبر از حساسيت بالاي اين دور از مذاكرات ميدهند به خصوص اين كه پيروزي اخير جمهوريخواهان در انتخابات مياندورهاي آمريكا بر حساسيت موضوع افزوده است.
انتخابات مياندورهاي آمريكا براي يك سوم از كرسيهاي مجلس سنا، تمام كرسيهاي مجلس نمايندگان و تعيين فرماندارهاي تعدادي از ايالتهاي آمريكا بود. نتيجه انتخابات در پيروزي چشمگير جناح جمهوريخواه در هر سه جنبه بود. اين حزب توانست با كسب 52 كرسي از 100 كرسي مجلس سنا و 245 كرسي از 435 كرسي مجلس نمايندگان، اكثريت كنگره را بعد 8 سال به دست بياورد و البته در پيروزي فرمانداريها هم موفقيت چشمگيري داشتند. اين پيروزي جمهوريخواهان پيام مهمي براي باراك اوباما، رييس جمهور آمريكا، داشت كه از حزب رقيب دموكرات است. پيام دو سال سخت براي اوباما است كه بايد اين مدت باقيمانده از رياست جمهوري خود را با اكثريت جمهوريخواه سرسخت در كنگره سر كند.
پرونده هستهاي ايران يكي از چندين موضوع چالشبرانگيز اوباما با جمهوريخواهان است كه با تسلط اين حزب بر كنگره كار اوباما بسيار سختتر از گذشته شده است. جمهوريخواهان از اول با توافق ژنو موافق نبودند و بر وضع تحريمهاي سنگينتر بر ايران اصرار داشتند اما اكثريت دموكرات در سنا اجازه اين كار را به آنها نميداد. حالا كه جمهوريخواهان اكثريت اين مجلس را هم گرفتهاند، باز كردن پرونده تحريم ايران به دست آنها متحمل است مگر اين كه اين دور از مذاكرات به نتيجه برسد و طرفهاي شركت كننده بتوانند توافق جامع را تعيين و امضاء كنند كه حتي در اين صورت هم متقاعد كردن جمهوريخواهان كاري سخت خواهد بود. به عبارت ديگر، اگر اين دور از مذاكرات شكست بخورد جمهوريخواهان حداقل بعد دو هفته و پايان مهلت، پرونده تحريمهاي جديد را باز كرده و با خيال راحت به آن راي ميدهند و اگر اين دور مذاكرات موافق باشد و به توافق جامع ختم شود اوباما با وجود قولي كه داده كاري سخت در متقاعد كردن جمهوريخواهان در كنگره خواهد داشت.
به نظر ميرسد كه وضعيت مشابهي در اين طرف هم جريان دارد و نامه 200 نماينده مجلس به تيم مذاكره كننده هستهاي مدعاي اين امر است. اين نمايندهها در نامه خود 5 مورد را به تيم مذاكرهكننده متذكر شدند تا با رعايت اين موارد، حقوق هستهاي ايران رعايت شود. نكته قابل توجه اين است كه تمام موارد ذكر شده در اين نامه از موضوعاتي چنان مناقشهبرانگيز بودهاند كه در روند مذاكرات طي يك سال اخير، به نوعي از دستور مذاكرات كنار گذاشته شدهاند و حتي تيم ايراني هم به اين صورت آنها را مطرح نميكند. بنابر اين، اعلام اين موارد از سوي 200 نماينده مجلس اتفاقي در مذاكرات ايجاد نميكند اما حداقل اين است اكثريت قاطع مجلس خطوط قرمز هستهاي خود را براي دكتر محمدجواد ظريف و تيم هستهاي او تعيين كردهاند و همين امر به معناي فشاري است كه اين جناح بر روند مذاكرات ايجاد ميكند.
شايد به دليل شرايط مشابه دو طرف و نزديك شدن به مهلت نهايي بود كه عمان به عنوان ميزبان اين دور مذاكرات تعيين شد. عمان به صورت سنتي از كشورهاي منطقهاي نزديك به ايران است كه ميتواند از روابط نزديك خود با ايران و آمريكا در مذاكرات استفاده كرده تا به عنوان واسطه هر دو طرف را در حل موضوعات مورد اختلاف كمك كند. سلطان قابوس، پادشاه عمان، در قصر شخصي خود در ايالت باورياي آلمان است و از آنجا بر روند مذاكرات نظارت ميكند و وزير امور خارجه خود، بن علوي، را مامور ميزباني از دو طرف و اجراي نقش واسطه در روند مذاكرات كرده است. حالا روزنامه تايمز عمان به نقل از بن علوي گفته كه دو طرف ايران و آمريكا در روز اول مذاكرات بر سر مسائل بزرگ و مهمي توافق كردهاند و انتظار ميرود تا براي بعضي ديگر از مسائل معوق مانده هم راهحلي پيدا كنند.
اين خبر بعد يك سكوت كامل در روز اول مذاكرات منتشر شده كه هيچيك از اعضاي تيم ايراني، آمريكايي و كاترين اشتون، نماينده اتحاديه اروپا، چيزي نگفتند و حتي اين سكوت خود را در روز دوم ادامه دادند تا منتظر ورود ديگر اعضاي گروه 1+5 به مسقط، مركز عمان، بمانند. اين سكوت بيسابقه چيز عجيبي است كه با خبر تايمز عمان شكسته شده و البته كسي از اعضاي تيمها آن را تاييد يا رد نكرده است. تاييد يا رد اين خبر و هر نتيجه ديگري تا چند روز ديگر معلوم ميشود اما نكته اصلي در اين است كه روزهاي آينده آخرين شانس براي برونرفت از بنبست درازمدت هستهاي است و مذاكرات هم روي تيغ تهديدها و احتمالات پيش ميرود. اگر اين دور نتيجهاي حاصل شد مسئله بنبست درازمدت به پايان خود ميرسد اما اگر باز هم مذاكرات بدون نتيجه باشد نه تنها بنبست قطورتر ميشود بلكه بايد احتمال بدترين گزينهها را بعد از اين داد.
* سيد نعمت الله عبدالرحيم زاده- كارشناس بين الملل
انتخابات مياندورهاي آمريكا براي يك سوم از كرسيهاي مجلس سنا، تمام كرسيهاي مجلس نمايندگان و تعيين فرماندارهاي تعدادي از ايالتهاي آمريكا بود. نتيجه انتخابات در پيروزي چشمگير جناح جمهوريخواه در هر سه جنبه بود. اين حزب توانست با كسب 52 كرسي از 100 كرسي مجلس سنا و 245 كرسي از 435 كرسي مجلس نمايندگان، اكثريت كنگره را بعد 8 سال به دست بياورد و البته در پيروزي فرمانداريها هم موفقيت چشمگيري داشتند. اين پيروزي جمهوريخواهان پيام مهمي براي باراك اوباما، رييس جمهور آمريكا، داشت كه از حزب رقيب دموكرات است. پيام دو سال سخت براي اوباما است كه بايد اين مدت باقيمانده از رياست جمهوري خود را با اكثريت جمهوريخواه سرسخت در كنگره سر كند.
پرونده هستهاي ايران يكي از چندين موضوع چالشبرانگيز اوباما با جمهوريخواهان است كه با تسلط اين حزب بر كنگره كار اوباما بسيار سختتر از گذشته شده است. جمهوريخواهان از اول با توافق ژنو موافق نبودند و بر وضع تحريمهاي سنگينتر بر ايران اصرار داشتند اما اكثريت دموكرات در سنا اجازه اين كار را به آنها نميداد. حالا كه جمهوريخواهان اكثريت اين مجلس را هم گرفتهاند، باز كردن پرونده تحريم ايران به دست آنها متحمل است مگر اين كه اين دور از مذاكرات به نتيجه برسد و طرفهاي شركت كننده بتوانند توافق جامع را تعيين و امضاء كنند كه حتي در اين صورت هم متقاعد كردن جمهوريخواهان كاري سخت خواهد بود. به عبارت ديگر، اگر اين دور از مذاكرات شكست بخورد جمهوريخواهان حداقل بعد دو هفته و پايان مهلت، پرونده تحريمهاي جديد را باز كرده و با خيال راحت به آن راي ميدهند و اگر اين دور مذاكرات موافق باشد و به توافق جامع ختم شود اوباما با وجود قولي كه داده كاري سخت در متقاعد كردن جمهوريخواهان در كنگره خواهد داشت.
به نظر ميرسد كه وضعيت مشابهي در اين طرف هم جريان دارد و نامه 200 نماينده مجلس به تيم مذاكره كننده هستهاي مدعاي اين امر است. اين نمايندهها در نامه خود 5 مورد را به تيم مذاكرهكننده متذكر شدند تا با رعايت اين موارد، حقوق هستهاي ايران رعايت شود. نكته قابل توجه اين است كه تمام موارد ذكر شده در اين نامه از موضوعاتي چنان مناقشهبرانگيز بودهاند كه در روند مذاكرات طي يك سال اخير، به نوعي از دستور مذاكرات كنار گذاشته شدهاند و حتي تيم ايراني هم به اين صورت آنها را مطرح نميكند. بنابر اين، اعلام اين موارد از سوي 200 نماينده مجلس اتفاقي در مذاكرات ايجاد نميكند اما حداقل اين است اكثريت قاطع مجلس خطوط قرمز هستهاي خود را براي دكتر محمدجواد ظريف و تيم هستهاي او تعيين كردهاند و همين امر به معناي فشاري است كه اين جناح بر روند مذاكرات ايجاد ميكند.
شايد به دليل شرايط مشابه دو طرف و نزديك شدن به مهلت نهايي بود كه عمان به عنوان ميزبان اين دور مذاكرات تعيين شد. عمان به صورت سنتي از كشورهاي منطقهاي نزديك به ايران است كه ميتواند از روابط نزديك خود با ايران و آمريكا در مذاكرات استفاده كرده تا به عنوان واسطه هر دو طرف را در حل موضوعات مورد اختلاف كمك كند. سلطان قابوس، پادشاه عمان، در قصر شخصي خود در ايالت باورياي آلمان است و از آنجا بر روند مذاكرات نظارت ميكند و وزير امور خارجه خود، بن علوي، را مامور ميزباني از دو طرف و اجراي نقش واسطه در روند مذاكرات كرده است. حالا روزنامه تايمز عمان به نقل از بن علوي گفته كه دو طرف ايران و آمريكا در روز اول مذاكرات بر سر مسائل بزرگ و مهمي توافق كردهاند و انتظار ميرود تا براي بعضي ديگر از مسائل معوق مانده هم راهحلي پيدا كنند.
اين خبر بعد يك سكوت كامل در روز اول مذاكرات منتشر شده كه هيچيك از اعضاي تيم ايراني، آمريكايي و كاترين اشتون، نماينده اتحاديه اروپا، چيزي نگفتند و حتي اين سكوت خود را در روز دوم ادامه دادند تا منتظر ورود ديگر اعضاي گروه 1+5 به مسقط، مركز عمان، بمانند. اين سكوت بيسابقه چيز عجيبي است كه با خبر تايمز عمان شكسته شده و البته كسي از اعضاي تيمها آن را تاييد يا رد نكرده است. تاييد يا رد اين خبر و هر نتيجه ديگري تا چند روز ديگر معلوم ميشود اما نكته اصلي در اين است كه روزهاي آينده آخرين شانس براي برونرفت از بنبست درازمدت هستهاي است و مذاكرات هم روي تيغ تهديدها و احتمالات پيش ميرود. اگر اين دور نتيجهاي حاصل شد مسئله بنبست درازمدت به پايان خود ميرسد اما اگر باز هم مذاكرات بدون نتيجه باشد نه تنها بنبست قطورتر ميشود بلكه بايد احتمال بدترين گزينهها را بعد از اين داد.
* سيد نعمت الله عبدالرحيم زاده- كارشناس بين الملل
آخرین اخبار