گزارش «تجارت» از ضعف‌هاي موجود در بخش صادرات براي حضور در روسيه
گروه صنعت، معدن و تجارت: موقعيت خوبي براي حضور كالاهاي ايراني در بازارهاي روسيه وجود داشت، فرصت‌هايي كه حالا و به مرور زمان به نظر مي‌رسد از بين رفته است. آنطور كه برخي از فعالان بازرگاني كشور مي‌گويند، مجموعه‌اي از مشكلات و ضعف‌هاي زيرساختي در بخش تجارت خارجي موجب شد تا صادركنندگان ايراني نتوانند حضور تاثيرگذاري در بازارهاي بزرگترين همسايه شمالي كشورمان داشته باشند.
به گزارش تجارت آنلاين، سختي‌هاي حضور تاثيرگذار كالاهاي ايران در بازارهاي روسيه و عدم‌موفقيت در حل مشكلات موجب شده تا امروز مسئولان حوزه بازرگاني كشور اعتراف كنند كه موقعيت خوبي كه طي ماه‌هاي گذشته در بازارهاي روسيه ايجاد شده بود، تا حدودي از دسترس خارج شده است. دو سال قبل و با بالا گرفتن بحران كريمه و آغاز تحريم‌هاي روسيه از سوي اتحاديه اروپا، برخي كارشناسان از فرصت ايجاد شده در بازارهاي روسيه براي حضور كالاهاي ايراني صحبت مي‌كردند. اين صحبت‌ها زماني جدي‌تر شد كه روابط ميان روسيه و تركيه نيز تيره شد. آن زمان مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه تجارت از لزوم حضور تاثيرگذار كالاهاي توليد كشورمان در بازارهاي بزرگترين همسايه شمالي صحبت كردند.
طي ماه‌هاي گذشته مذاكرات مختلفي در سطوح و بخش‌هاي گوناگون ميان ايران و روسيه صورت گرفت تا ظرفيت‌هاي ايجاد شده براي حضور كالاهاي ايراني در روسيه با برداشته شدن مشكلات، هرچه زودتر عملياتي شود. برخي مذاكرات ميان مسئولان گمرك كشورمان و روسيه در نهايت به امضاي تفاهم‌نامه انجاميد. همچنين مذاكراتي ميان ايران، روسيه، آذربايجان و ديگر كشورهاي عضو پيمان همكاري‌هاي اقتصادي و تجاري اوراسيا براي برقراري قراردادهاي تعرفه ترجيحي صورت گرفت. با اين حال آنطور كه مسئولان و فعالان حوزه صادرات اعلام مي‌كنند، ايران به دلايل مختلف توان قبضه كردن بازارهاي روسيه را ندارد.
چالش‌هاي ورود كالاهاي ايراني به روسيه
موضوع ارتقای مناسبات تجاری بین تهران و مسکو همواره از سوی همسایه شمالی مطرح می‌شود اما برنامه عملیاتی وجود ندارد، در عین حال مشکلات بانکی ناشی از دوران تحریم‌ها در واقع هنوز هم يكي از موانع جدی بر سر راه تجارت دو کشور محسوب می‌شود. به همين دليل هم بود كه پيش از اين پیشنهاد جایگزین کردن روبل و ریال به‌جای دلار در مناسبات تجاری بین ایران و روسیه مطرح شد. كارشناسان معتقدند كه روبل به‌عنوان پول روسیه با کاهش ارزش مواجه شده و خریداران کالا در این کشور مایل هستند که با پول خود معامله داشته باشند و پیشنهاد تنظیم قرارداد دوجانبه برای ریال و روبل مطرح شده اما تاکنون این پیشنهاد شکل اجرایی به خود نگرفته است.
از طرف ديگر مساله حمل ونقل همواره به‌عنوان مشکل مهم در تجارت ایران و روسیه نقش آفرین بوده و آنطور كه تجار مي‌گويند حمل و نقل ریلی امروز در خدمت تجارت قرار ندارد. مشکلات ترابری هوایی و ناکافی بودن خدمات این بخش نيز در كنار مشكلات حمل و نقل دریایی امروز يكي از ضعف‌هاي در توسعه تجارت است؛ شرايطي كه به اعتقاد فعالان اقتصادي بهتر است هرچه زودتر و در شرایط پساتحریم در این بخش‌ها برنامه‌ریزی دقیقی صورت گیرد.
مشكل ديگر بر سر راه ورود تاثيرگذار كالاهاي ايراني به بازارهاي همسايه شمالي تعرفه سنگین روسیه بر واردات کالاهای توليد کشورمان است كه اين موضوع مانع از توسعه مناسبات بین دو کشور می‌شود و این درحالی است که این تعرفه برای کالاهای برخی کشورهای همسایه این کشور (مشترک المنافع) بین صفر تا پنج درصد اعلام شده است. بر اين اساس شرایط همکاری‌های تجاری با تعرفه پنج تا 20 درصدی برای کالای ایرانی وارداتی به این کشور، مطلوب نیست و تجار ایرانی باید از راه‌های غیرمتعارف این مشکل را برطرف سازند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه حجم مبادلات تجاری تهران - مسکو سال‌هاست که از سطح دو میلیارد دلار فراتر نرفته اما برخی کشورها با روسیه تا سطح 40 میلیارد دلار مبادله تجاری دارند.
بسته‌بندي راه ورود به روسيه را بست
قائم‌مقام وزیر صنعت معتقد است كه صنعت بسته‌بندی كشور ضعیف است و فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد. همچنین نظام توزیع ما دارای اشکالات فراوانی است به‌طوری که وقتی تاجران روس به تهران آمدند و درخواست خرید 500 هزار تن سیب داشتند هیچ کدام از بنگاه‌های اقتصادی ما نتوانست این سفارش را تامین کند. رضا رحمانی در گفتگو با ایلنا، در رابطه با صادرات به روسیه گفت: ما بازار روسیه را به سبب ضعف در واحدهای تولیدی از دست دادیم و نتوانستیم آنطور که باید از این فرصتی که پیش آمد استفاده کنیم. وي ادامه داد: ضعف بسته‌بندی در صنایع کشاورزی ما بسیار مشهود است و همین امر سبب شده که ارزش افزوده ما در صادرات این نوع از کالاها کاهش داشته باشد. به‌طور مثال ما سالانه یک میلیون تن خرما تولید می‌کنیم اما فقط 100 هزار تن آن صادر می‌شود که عمده آن به‌صورت فله و به اصطلاح در گونی است. رحمانی در پایان با اشاره به برنامه وزارت صنعت برای حضور قوی در بازارهای صادراتی گفت: با توجه به این تجارب ما تصمیم گرفتیم در شهرک‌های صنعتی و صنایع تولیدی خود خوشه چینی را انجام دهیم و با بررسی نیازهای بازار این خوشه‌ها را هدایت و دسته‌بندی کنیم که اکنون این کار را در استان خراسان رضوی با اولویت تامین نیاز داخلی و سپس نیاز کشورهای همسایه انجام داده‌ایم.
نگاهي به آمار تجارت ايران و روسيه
میزان تراز تجاری ایران و روسیه در سال گذشته (94) در حدود 923 میلیون دلار بوده که تنها در حدود 291 میلیون دلار آن صادرات از ایران به روسیه بوده است. در سال 89 در حدود 415 میلیون دلار کالا از روسیه به ایران صادر و در مقابل از ایران به روسیه در این سال درحدود 329 میلیون دلار کالا صادر شده است. در سال 90 در طول 12 ماه صادرات روسیه به ایران افزایش داشت و از 415 میلیون دلار در سال 89 به 758 میلیون دلار در سال 91 رسیده است. در سال 91 میزان واردات از روسیه همچنان با روند رو به رشد مواجه بوده است. در این سال روسیه 1570 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرد و صادرات از ایران به روسیه نیز در این سال افزایش یافت و به 494 میلیون دلار رسید. از سال 92 روند رو به رشد مبادلات تجاری بین دو کشور متوقف شد. در این سال صادرات ایران به روسیه با کاهش 185 میلیون دلاری به 309 میلیون دلار رسید. واردات از روسیه نیز در وضعیت مشابه قرار داشت و با کاهش 893 میلیون دلاری به 677 میلیون دلار رسید. در سال 93 نیز روند کاهشی مبادلات تجاری بین این دو کشور ادامه یافت. صادرات ایران به روسیه به 291 میلیون دلار و واردات از این کشور به 632 میلیون دلار رسید.
