باقیمانده سموم در میوهها و محصولات کشاورزی برای سلامتی بسیار خطرناک است و در بسیاری کشورها برای به حداقل رساندن آن اقدامات زیادی انجام میشود.
وجود باقیمانده سموم بیش از حد استاندارد در محصولات غذایی باعث بسیاری از بیماریها از جمله نارسایی و مرگ جنین و حتی سرطان میشود.
طی سالهای گذشته استفاده از سموم و کودهای شیمیایی برای افزایش تولید محصولات کشاورزی به دلیل تقاضای بیش از اندازهای که در جهان دارد، افزایش یافته است،جمعیت جهان بر اساس آمار سازمان خواروبار جهانی(فائو)، تا سال 2040 حدود 9 میلیارد نفر خواهد شد که نیاز است برای تغذیه این همه مردم میزان تولید محصولات کشاورزی و غذا دو برابر شود
کشاورزان برای مبارزه با انواع بیماریها و آفتهای گیاهی که تولید محصولشان را به خطر میاندازد از انواع سموم استفاده میکنند و طی سالهای گذشته به دلیل فراوانی آفت و بیماریها و تنوع آنها میزان مصرف سموم هم بیشتر شده است.
مصرف کود شیمیایی هم روز به روز بیشتر میشود چرا که مصرف یک کیلو کود شمیمایی تولید محصول کشاورزی را تا 7 برابر افزایش میدهد.
باقیمانده سموم محصولات کشاورزی (residue) به آفت کشهایی مربوط میشود که در غذا و محصولات کشاورزی باقی میماند. باقیمانده سموم استانداردهایی دارد که اگر رعایت نشود باعث بیماری در انسان خواهد شد. در کشورهای مختلف مؤسساتی است که این استانداردها را تدوین میکنند که معروف به MRL است.
ورود این باقیمانده سموم به بدن انسان میتواند سلامتی را تهدید کند. یا اگر سموم تماس مستقیمی با افراد داشته باشد میتواند بسیار مضر باشد. بسیاری از این باقیماندههای شیمیایی میتواند برای محیط نیز خسارتزا باشد و حتی میتواند زنجیره غذایی را که در این زنجیره گوشت، ماکیان و ماهیها، روغن سبزیجات، آجیل است را تحت تاثیر قرار دهد.
تحقیق پایان نامهای که به زبان انگلیسی با عنوان تاثیر آفت کشها بر سلامتی کشاورزان در منطقه «فسا»ی ایران منتشر شد نشان میدهد که آفت کشها تاثیرات بسیار بدی روی سلامتی کشاورزان داشته و باید برنامههای آموزشی برای اینگونه کشاورزان انجام شود که میزان خطراین سموم را کاهش دهد.
همچنین پیشنهاد شده است که درباره عواملی که باعث ایجاد اینگونه خطرات میشود بررسی بیشتری شود.
این تحقیق بر روی 200 کشاورز مرد، انجام شد که متوسط سن آنها 46.65 سال با 21 سال سابقه کار کشاورزی و 55 درصد بیسواد بودند. و تقریبا 86 درصد آنها نوعی آفت کش ارگانوفسفر استفاده کرده بودند.
به علاوه استفاده از آندوسولفان که ممنوع است را نیز این کشاورزان استفاده کرده بودند. در این تحقیق آمده است که منطقه فسا 37 هزار و 500 آکر زمین کشاورزی دارد و گندم مهمترین محصول این منطقه است که 69 درصد سمپاشی توسط تراکتور انجام میشود و 26 درصد توسط پمپهای پشتی سمپاشی میشود و 5 درصد توسط مخزنهایی که کشاورزان حمل میکنند، انجام میشود.
یافتههای این تحقیق نشان میدهد 22.5 درصد از کشاورزان به واسطه سمپاشیهایی که انجام داده بودند حداقل یک بار مسموم شده بودند. 16.25 به دکتر رفته بودند و 2 درصد کارشان به بیمارستان کشیده شده بود. همچنین یافتههای این تحقیق نشان میدهد تنها 22 درصد این کشاورزان دستورالعملهای صحیح مصرف سموم و نوع سمپاشی را میدانستند و 78 درصد نمیدانستند و همچنین این تحقیق نشان داد که دانش کشاورزان درباره کاربرد علف کشها میتواند تاثیر بسیار زیادی درباره کاهش اثرات منفی آن داشته باشد.
42 درصد کشاورزان قوطیهای خالی سموم را در مزرعه رها میکردند و تنها 31 درصد آنها این قوطیها را در محیطی امن که سلامتی را تهدید نکند، میگذاشتند. 33 درصد آنها اطلاعاتی درباره خطرات علف کشها نداشتند و 50 درصد این کشاورزان بعد از سمپاشی دچار سرگیجه و تهوع میشدند.
اکنون این سؤال پیش میآید که آیا در کشور ما ایران استانداردهای صحیحی برای مصرف سموم کشاورزی وجود دارد؟ اگر هست چند وقت یکبار به روز میشوند؟ آیا کشاورزان دانش کافی برای استفاده از وسایل سمپاشی دارند؟ آیا کشاورزان اطلاعات سموم و علف کشها را دارند و بخش ترویج کشاورزی این اطلاعات را به آنها ارائه میکند؟ چه نهادی در کشور متولی بررسی باقیمانده سموم محصولات کشاورزی وسلامت محصولات غذایی است؟ آیا آزمایشگاههای کافی در کشور برای بررسی این کار وجوددارد ؟ آیا از باقیمانده سموم محصولات غذایی گزارشهایی از سوی شرکتهای مستقل ارائه میشود؟ مردم تا چه اندازه از سلامت محصولات کشاورزی و فرآوردههایی غذایی که مصرف میکنند، آگاهند؟ افزایش چند برابری سرطانها و دیگر بیماریهای عجیب و غریب در کشور تا چه اندازه با باقیمانده سموم کشاورزی مرتبط است؟