مجتبي آزاديان
روزنامهنگار
mojtaba.azadiyan@gmail.com
با بررسي عوامل اصلي توسعه گزارشگري کنترل داخلي در گستره بينالمللي و ايران، به نظر ميرسد مهمترين عامل توسعه گزارشگري کنترلهاي داخلي نياز بازار سرمايه به ارتقاي شفافيت اطلاعاتي و حفظ حقوق سرمايهگذاران بوده است. به دنبال بروز فروپاشيها و فسادهاي مالي و به ويژه تاثير با اهميتي که اين فسادها بر اعتماد عموميسرمايهگذاران در بازار سرمايه ميگذارد، نهادهاي ناظر و ضابطهگذار، استقرار کنترلهاي داخلي اثربخش که نقشي جدي در پيشگيري از وقوع تقلبها و سوء استفادههاي مالي دارد را مورد پيگيري جدي قرار دادهاند که اين موضوع را در قانون ساربنزاکسلي و مقررات ساير کشورها ميتوان مشاهده کرد. در بازار سرمايه ايران هم با توجه به اهداف و رسالت سازمان بورس مبني بر حمايت از حقوق سرمايهگذاران، الزام به استقرار سيستم کنترل داخلي مناسب جزو ضوابط پذيرش شرکتها در بورس در نظر گرفته شد و پس از آن نيز با تدوين مقررات پيشنهادي توسط شرکت بورس در سال 1389 و بررسي آن در کميتههاي تخصصي سازمان و نظرخواهي از صاحبنظران اين حرفه، دستورالعمل کنترلهاي داخلي چند سالي است که نهايي شده است. البته وقوع سوءجريانها و فساد مالي اخير در برخي شرکتها نيز بر تسريع در اين فرآيند موثر بوده است. علاوه بر آن نهادهاي حرفهاي نيز تاثير زيادي بر اين مساله داشتهاند. اما به نظر ميرسد ذينفعان اصلي استقرار کنترلهاي داخلي سرمايهگذاران، حسابرسان، مديران و بازار سرمايه خواهد بود. با توجه به اينکه استقرار کنترلهاي داخلي اثربخش، چهار هدف اصلي جلوگيري از تقلب و اتلاف منابع و داراييها، کارايي و اثربخشي عمليات، ارتقاي کيفيت گزارشگري مالي و رعايت قوانين و مقررات را دنبال ميکند، لذا حفظ حقوق سرمايهگذاران و افزايش ارزش سرمايهگذاري آنها را در پي خواهد داشت. علاوه بر آن براي حسابرسان محيط کنترلي مناسبي را ايجاد کرده و ريسک حسابرسان کاهش خواهد يافت. همچنين به ايفاي مسئوليت پاسخگويي مديران کمک خواهد نمود که به ويژه با توجه به حساسيتهاي موجود و مسئوليتهاي قانوني متعددي که براي اعضاي هيئت مديره و مديران عامل شرکتها وجود دارد، اين موضوع از اهميت بيشتري برخوردار خواهد شد.
در مجموع براي بازار سرمايه نيز شفافيت اطلاعاتي و توسعه بازار سرمايه و افزايش اعتماد عموميبه بازار سرمايه و اقتصاد کشور را به همراه خواهد داشت. با توجه به اهميت بسيار زيادي که استقرار کنترلهاي داخلي دارد و خلاصهاي از آن ذکر شد، آگاهي از وضعيت کنترلهاي داخلي شرکت، براي سرمايهگذاران و نهادهاي ناظر از اهميت زيادي برخوردار است. چرا که اين عامل ميتواند تاثير بسزايي در تصميمگيري سرمايهگذاران داشته باشد. با اين توضيح، گزارشگري در مورد کنترلهاي داخلي توسط شرکتها حائز اهميت خواهد بود. بر اين اساس در مقررات مصوب سازمان بورس نيز تاکيد شده است که مديريت شرکت به صورت سالانه نتايج ارزيابي سيستم کنترل داخلي را طي گزارشي منتشر کند و البته با توجه به اينکه ممکن است استقرار کامل کنترلهاي داخلي اثر بخش، به زمان نياز داشته باشد، لذا شرکت بايد مواردي که داراي نقاط ضعف است را اعلام و برنامههاي خود براي رفع آن را ارائه کند.