همه مردم گلاب و گلابگیری را با کاشان میشناسند، هر چند در سالهای اخیر با توجه به افزایش صادرات این کالا و پیشرفت گلاب گیری، این صنعت به بسیاری از شهرهای دیگر مانند اصفهان، کرمان، کرمانشاه، فارس و حتی آذربایجان شرقی و غربی رسیده است.
گلاب ایران به ویژه قمصر کاشان به بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان، امارات متحده عربی و کویت و همچنین کشورهای لبنان، بلغارستان، آلمان، ایتالیا و آمریکا صادر میشود، اما مشکلاتی نیز در این صنعت وجود دارد که باید برای آنها چاره ای اندیشید.
یکی از مشکلات گلابگیری وجود دلالان و واسطه هاست که به شدت به این صنعت ضربه زده است. دیگر معضل صنعت گلابگیری کشورمان، نبود تجهیزات و تکنولوژی های پیشرفته است که مانع از برخورداری بازار های بین المللی از نام و نشان تجاری و به نوعی برند گلاب ایران شده است.
*اردیبهشت کاشان و آغاز یک تجارت خوش بو!
همزمان با رویش گل های محمدی در شهر کاشان، آیین گلاب گیری به صورت سنتی آغاز میشود که از اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد ادامه دارد و مسافران و توریستها با حضور در باغات گل این منطقه از طبیعت زیبا و عرقیات گیاهی تولیدی در این منطقه که گلاب اصلی ترین آنها به شمار می رود استفاده می کنند.
گلاب یکی از محصولات مهم صادراتی کشورمان است که هر ساله به بسیاری از کشورهای اسلامی به منظور عطرآگین کردن اماکن مقدسه صادر میشود. ایران به دلیل دارا بودن مواد اولیه مناسب از نظر کمیت و کیفیت محصول، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گلاب در جهان است. در حال حاضر سطح زیر کشت گل محمدی در ایران بالغ بر 12 هزار هکتار است و بیش از 10 درصد این مساحت یعنی در حدود هزار و 240 هکتار از آن در منطقه کاشان است.
در حال حاضر 20 واحد صنعتی فعال تولیدکننده گلاب با توان گلابگیری از حدود سه هزار تن گل در سال در شهرستان کاشان وجود دارد. همچنین سالانه در حدود دو میلیون نفر گردشگر داخلی و 200 هزار نفر گردشگر خارجی از کاشان دیدار میکنند. هماکنون تولید گلاب در کشور سالانه حدود 22 هزار تن است که گردش مالی سالانه بازار این محصول به بیش از 150 تومان میرسد. برآوردها نشان میدهد از میزان 22 هزار تن گلاب که سالانه به دست میآید، 40 درصد مربوط به داخل کشور و 60 درصد به کشور های خارجی صادر میشود. به گزارش جهاد کشاورزی کاشان، بیشترین متقاضیان گلاب ایران، کشورهای عربی هستند که این کشورها گلاب ایران را با درجه پایین اسانس خریداری میکنند. چراکه هر چه اسانس گلاب بیشتر باشد، قیمت آن نیز بیشتر است.
به عنوان مثال، قیمت هر کیلوگرم اسانس گلاب که از آن عطر تولید میشود بالای 24 میلیون تومان است و در صورتی که خالصسازی شود قیمت هر کیلوگرم آن به 30 میلیون تومان هم میرسد. در حال حاضر بیشتر کشورهای عربی حوزه خلیجفارس، انواع مختلف گلاب مورد استفاده خود را از ایران خریداری میکنند. هماکنون بزرگترین بازارهای هدف گلاب ایران در میان کشورهای آسیایی در خلیجفارس، بازار کشورهای امارت متحده عربی، بحرین، کویت و قطر است و بیش از 55 درصد گلاب این کشورها متعلق به گلاب ایران است.
همچنین باید به این مساله توجه داشت که درحالحاضر گل محمدی به بیشتر مناطق ایران منتقل شده است و بالغ بر 18 نوع گل محمدی در ایران وجود دارد که از نظر کیفیت گلابگیری با یکدیگر متفاوت هستند. همکنون گلستان های گل محمدی در 20 استان ایران با وسعت بیش از 10 هزار هکتار سطح زیر کشت است که بیشترین سطح زیر کشت گل و تولید گلاب و صادرات آن مربوط به استانهای فارس، کرمان و اصفهان است.
در حال حاضر یکی از بهترین نوع گلاب ها به ایران مربوط میشود، اما متاسفانه فعالیتهای گلابگیری در کشورمان به صورت سنتی انجام میشود و به دلیل نبود امکانات، تجهیزات و بازاریابی تخصصی، از برند و نشان تجاری گلاب بی بهره بودهایم. متاسفانه شهرستان کاشان با توجه به موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای بالقوهای که در بسیاری از زمینه ها از جمله گلاب گیری دارد، نتوانسته است بازار جهانی را از این محصول با اهمیت و کلیدی بهره مند کند.
*اسانسهای مصنوعی بلای جان صنعت گلابگیری
به نظر میرسد نظارت مستقیم وزارت بهداشت برکیفیت گلاب، ایجاد بازارچه های عرضه وتقاضا در مسیر های پرتردد و تشکیل اتحادیه ای مخصوص این صنف موجب رونق هر چه بیشتر این بخش وهمچنین، اشتغالزایی میشود. یکی از مشکلات عمده گلکاران در بخش بازاریابی وفروش است، زیرا گل عمر کوتاهی دارد وهر چه از زمان چیدن آن بگذرد، از عطر آن کاسته میشود و اگر کشاورزان باعدم خرید محصول خود مواجه شوند به آسانی از نظر اقتصادی زیان میبینند، اما تا کنون امنیت خرید برای کشاورزان حاصل نشده است. متاسفانه وجود دلالان به دلیل عدم نظارت کافی و ضعفهای مدیریتی موجب شده تا فاصله بین فروشنده و خریدار به وجود بیاید و جولانگاهی برای سوء استفاده از صنعت گلاب ایران شود.
به عنوان مثال، اسانس گل محمدی مرغوب را با قیمت پایین خریداری میکنند و با قیمت های بالایی به تولیدکنندگان عطر و ادکلن های معتبر کشور های اروپایی مانند فرانسه و هلند به فروش میرسانند. همچنین وجود اسانس های تقلبی باعث خارج شدن ایران از بازار های جهانی شده است. متاسفانه وجود اسانس های مصنوعی موجب شده تا صادرات آن از سال 83 تا به امروز کاهش پیدا کند. به گفته مسئولان گلابگیری در کشور علت اصلی افول بازار گلاب، وجود اسانسهای مصنوعی ارزان قیمت و سهلالوصول و رغبت کارگاههای ناشناخته به تولید محصولات ترکیبی آن است.
*کاشان پایتخت صنعت گلاب ایرانی
فرماندار کاشان گفت: سالانه حدود 2 هزار تن گلاب و اسانس معادل 70 درصد کل صادرات کشور از این شهرستان به کشورهای حوزه خلیج فارس و اتحادیه اروپا صادر می شود.
حمیدرضا مومنیان در آئین آغاز گل چینی و گلابیگری ارزش صادرات گلاب کاشان را حدود 14 میلیون دلار تخمین زد و گفت:پیش بینی می شود امسال افزون بر هفت هزارتن گل محمدی ازسطح 2 هزارو 500 هکتار زمین های زیر کشت این محصول برداشت شود.
وی افزود: ازاین میزان برداشت گل محمدی، سالانه حدود 15 هزار تن گلاب مرغوب در 600 کارگاه صنعتی و سنتی تولید می شود.
معاون استاندار اصفهان با اشاره به گشایش های اقتصادی و صادراتی کشور پس از برجام، خاطر نشان کرد: برای نخستین بار 200 کیلوگرم اسانس گل محمدی با ارزش تقریبی هر کیلو 250 میلیون ریال به کشورهای عضو اتحادیه اروپا صادر شد.
وی همچنین 70 هزار نفر روز اشتغال در موسم گل چنین و گلابگیری در شهرستان کاشان را یادآوری کرد و گفت: زندگی هشت هزار و 500 خانواده کشاورز به کشت، تولید و برداشت گل محمدی وابسته است که این صنعت پنج هزار شغل پایدار و ثابت ایجاد کرده است.
فرماندار کاشان با بیان این که در دولت تدبیر و امید کشت گل محمدی در این شهرستان 2 برابر افزایش یافته است، تصریح کرد: پرداخت تسهیلات 85 درصدی دولت برای توسعه شبکه های مکانیزه آبیاری باعث شده است 50 درصد از کشت گل محمدی به این روش انجام شود تا شاهد صرفه جویی بالایی در مصرف آب باشیم.
گلستان های بخش های قمصر، برزُک، نیاسر، جوشقان و کامو، بخش مرکزی و روستاهای شهرستان کاشان به عنوان مهم ترین مرکز تولید گل محمدی و گلاب در کشور مطرح هستند.
این شهرستان دارای 25 کارخانه صنعتی و یک هزار و 500 کارگاه سنتی و بیش از سه هزار و 500 دیگ است که در حال تولید گلاب، عرقیات گیاهی، اسانس و عطر گل محمدی بوده و زمینه اشتغال 10 هزار بهره بردار را فراهم آورده است که در زمان کاشت، داشت و برداشت این رقم به 22 هزار نفر افزایش می یابد.