همهساله آخرین جمعه ماه نوامبر و روز پس از جشن شکرگزاری در آمریکا و برخی کشورهای اروپایی به "جمعه سیاه حراج" یا "بلک فرایدی" معروف شده و بزرگترین حراجیهای دنیا در این روز اتفاق میافتد؛ بدین ترتیب برندهای مختلف تخفیفهای آنچنانی داده و حتی تا ۷۰ درصد قیمتهای خود را پایین میآورند. در این میان چند سالی است تهرانیها هم تابع این روند شدهاند.
به لطف فروشگاههای اینترنتی دیگر این نوع حراجیها مختص به یک کشور خاص نمانده است و تخفیفها به نوعی جهانی شدهاند. در ایران هم از چند روز قبل تبلیغات شهری گستردهای صورت گرفت و فروشگاههای بزرگ اینترنتی از حراج جمعه که در موارد متعدد از آن "حراجمعه" یاد شده بود، خبر دادند.
براین اساس به مردم وعده داده شد که در این روز میتوانند تخفیفهای استثنایی دریافت کنند. البته اینکه زیرساختهای فنی برگزاری چنین رویدادی تا چه اندازه آماده بود، موضوع دیگری است که جای بحث دارد، چراکه بسیاری از کاربران از ساعات اولیه این حراج موفق به باز کردن سایت فروشگاههای اینترنتی ایرانی نشدند و حجم بالای مراجعات مردم در شرایطی صورت گرفت که زیرساختهای فنی برای آن دیده نشده بود. اما این حراج تنها به سایتهای اینترنتی محدود نشده و در سطح شهر نیز بسیاری از فروشگاهها از جمله فروشگاه های برندهای خارجی به ارائه تخفیفهای ۶۰ تا ۷۰ درصدی پرداختند، اما در مواجهه با این اتفاق به واسطه تبلیغهای بسیاری که از سوی برندها صورت گرفته بود حتی از ساعتها قبل از بازگشایی نمایندگی این برندها صفهای عریض و طویلی کشیده شده و مردم به انتظار بازگشایی این فروشگاهها ماندند. پس از آن نیز هجوم جمعیت به داخل این فروشگاهها شرایطی را ایجاد میکرد که چندان دور از ذهن نیست.
اگرچه این حراج باید به طور مشخص و به برندهای خارجی اختصاص پیدا میکرد، اما با توجه به اتمسفر ایجاد شده بسیاری از فروشندگان داخلی نیز سعی کردند از این فضا بهره گیرند. براین اساس اجناس مختلف با قیمتهای پایینتر عرضه شد و به خصوص در سایتهای مختلف اینترنتی حتی تا انواع شویندهها به حراج گذاشته شد. اما نکته جالب این که درباره درصد تخفیفی که دراین حراجها وجود داشت هیچگونه وحدت رویهای وجود نداشت و گاه تخفیفها از ۲۰۰۰ تومان شروع شد و گاه به رقمهای بسیاری رسید.
اما نکتهای که وجود دارد اینکه طبق قوانین تجارت چگونه چنین اتفاقی رخ میدهد که در یک روز چنین حراجهایی زده شده و به مردم تخفیفهای ۷۰ درصدی داده میشود. نکته دیگر آنکه اگر یک فروشگاه در مقطع خاصی کالای خود را با ۷۰ درصد تخفیف به مردم میرساند در سایر روزهای سال چند درصد سود از مردم دریافت میکنند!؟
از بامداد جمعه برخی فروشگاههای اینترنتی و حتی برخی فروشگاههای سطح شهر همراه با فروشگاههای بزرگ آمریکایی که در یک جمعه از سال با نام جمعه سیاه اجناس خود را با تخفیفهای بسیار بالا به حراج میگذارند، اقدام به حراج محصولات خود کردند و برای این حراجی یک روزه تبلیغات بسیاری را نیز انجام دادند.
گستردگی این محصولات از کالاهای دیجیتال تا پوشاک، لوازم خانه، لوازم آشپزخانه و دیگر شاخههای کالایی بود که حتی در برخی موارد تا ۹۰ درصد هم تخفیف روی کالاهای خود گذاشته بودند.
اما مشکل از جایی شروع میشود که این فروشگاههای آنلاین وارد بازی جدیدی در قیمتگذاری میشوند. مشاهده شده که در برخی کالاها قیمتی که به عنوان قیمت بدون تخفیف معرفی شده بود، بسیار بالاتر از قیمت اصلی محصول بوده و بعد از اعمال تخفیف به همان قیمت عرضه یا نهایتا چند درصد کمتر از قیمت عرضه رسید.
در مثالی ملموستر و مصداقی برخی کالاها مانند یک دوربین عکاسی که معادل سه میلیون و ۹۰۰ هزار تومان در بازار آزاد قیمت دارد در یکی از فروشگاههای اینترنتی چهار میلیون و ۸۰۰ هزار تومان قیمتگذاری شده که بعد از تخفیف جمعه سیاه با قیمت چهار میلیون و ۱۰۰ هزار تومان به مشتریان عرضه میشود که حتی این قیمت از فروشگاههای سطح شهر نیز بالاتر است!
این شیوه بالابردن قیمت اصلی و بعد تخفیف زدن روی کالا برای ترغیب مشتری به خرید با اظهارهای غیرواقعی عملا نقض ماده ۷ قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان است.
در این ماده قانونی آمده است تبلیغات خلاف واقع و ارائه اطلاعات نادرست که موجب فریب یا اشتباه مصرف کنندگان از جمله از طریق وسائل ارتباطی، رسانههای گروهی و برگههای تبلیغاتی شود ممنوع است.
این نشان میدهد که نه تنها اظهار خلاف واقع در برخی از حراجیهای اینترنتی صورت گرفته است بلکه نص صریح قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان نیز توسط آنها اتفاق افتاده و به نظر میرسد نهادهای ناظر و متولی کسبوکارهای اینترنتی و حامی حقوق مصرف کنندگان باید در این موضوع ورود کنند.