فيـلتــر يـنـــگ

راههاي به بن بست رسيده

بد نيست بدانيد اوایل سال 89 که براساس مصوبه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اینترنتی صفحه فیلترینگ (پیوندها) با ظاهر جدید به نمایش درآمد، نخستین قدم برای فیلترینگ هوشمند در ایران برداشته شد.پس از آن در پروژه ای دیگر، مرکز تحقیقات مخابرات ایران (پژوهشگاه ICT وابسته به وزارت ارتباطات) اعلام کرد قصد دارد در دروازه‌های ورودی اینترنت کشور، سامانه‌های‌ بومی جامع پالایش اینترنت ایجاد کند تا محتوای صفحات وب پالایش شود و اگر کاربر به سایت فیلتر شده ای مراجعه کند، صفحه به‌صورت هوشمند نیاز کاربر، عبارت و موضوع جست‌وجو شده را تشخیص دهد و لینک‌های مجاز مرتبط را پیشنهاد کند که این برنامه حتی به مرحله عملیاتی نیز نرسید. پس از این نیز، در اسفندماه سال 90 که مقام معظم رهبری دستور تشکیل شورای عالی فضای مجازی را صادر کرد یکی از مهمترین پروژه‌هایی که بارها از سوی دبیر این شورا اعلام و برآن تاکید شد، طرح ساماندهی فیلترینگ کشور و اجرای فیلترینگ هوشمند بود و این طرح این بار در مرکز ملی فضای مجازی تعریف شد.سال 91 مهدی اخوان بهابادی نخستین دبیر شورای عالی فضای مجازی در زمان ریاست محمود احمدی‌نژاد بر این شورا، اجرای فیلترینگ هوشمند را در راستای اجرای نظامنامه پایش و پالایش محتوای فضای مجازی در کشور از اهم برنامه‌های این شورا به عنوان سیاستگذار فضای مجازی عنوان کرد و گفت: در راستای تغییر نظام پالایش و فیلترینگ فعلی اینترنت، کاربران قبل از ورود به اینترنت و استفاده از آن احراز هویت می شوند تا امکان تفکیک فیلترینگ برای گروه‌های مختلف مردم از لحاظ سن و شغل وجود داشته باشد؛ با اجرای این طرح میزان نارضایتی کاربران از اینترنت کشور کاهش پیدا خواهد کرد و کاهش هزینه کاربران و افزایش کیفیت خدمات از دیگر مزایای این طرح است.

فیلترشدن یا نشدن

اما سال 92 و با تغییر دولت و تغییر رئیس و دبیر شورای عالی فضای مجازی در دولت یازدهم، باردیگر مسئولان از تعریف پروژه فیلترینگ هوشمند سخن به میان آوردند و علاوه بر دبیر این شورا، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز از اجرای پروژه فیلترینگ هوشمند با تکیه بر توان داخلی خبر داد.اواخر بهمن ماه 92 بود که وزیر ارتباطات در بحبوبه کشمکش فیلترشدن یا نشدن برخی شبکه‌های اجتماعی به ویژه پیام رسان‌های موبایلی گفت: هدف از راه اندازی فیلترینگ هوشمند این نیست که بتوانیم فیلتر کنیم، برای این است که معتقدیم هر چه سریع‌تر باید روش فیلترینگ از روش ناقص فعلی به روش کارآمد تغییر کند. روشی کارآمد است که در آن تنها سایت‌های غیراخلاقی از دسترس دور باشند و امکان استفاده از سایر سایت‌ها فراهم باشد. وی تاکید کرد: در وزارت ارتباطات اعتقاد ما بر این است که مردم نباید برای استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی دغدغه‌ داشته باشند، زیرا اینترنت امکاناتی در اختیار مردم قرار می‌دهد که نمی‌توان از آنها صرف نظر کرد.وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات همچنین تصریح کرد: در کنار امکانات اینترنت ممکن است مشکلاتی نیز به وجود آید و برخی مرتکب تخلف شوند. وظیفه ما مراقبت از متخلفین است و همان کاری که پلیس انجام می‌دهد، را انجام دهیم. اما نباید به دلیل تخلف چند نفر همه را از این امکان خوب محروم کنیم.در همین ایام بود که وزیر ارتباطات در پاسخ به این سؤال که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه (کارگروه فیلترینگ)، نقص در روش فیلترینگ فعلی و کوتاهی در ایجاد فیلترینگ هوشمند را به زمین وزارت ارتباطات انداخته، این وزارتخانه برای اجرای فیلترینگ هوشمند چه کاری انجام داده است؟ گفت: اجرای فیلترینگ هوشمند کار پیچیده و دقیقی است. هم‌زمان با سه گروه از دانشگاه‌های مختلف برای ایجاد فیلترینگ هوشمند و طراحی این سامانه قرارداد بسته‌ایم که هرکدام زودتر به نتیجه رسیدند، از آن استفاده کنیم.در نیمه اول سال 93 و براساس اعلام دبیر شورای عالی آیین نامه پالایش و نظارت بر فضای مجازی باردیگر تدوین شد.

اولتيماتوم قوه قضاييه به وزارت ارتباطات

در شهریورماه 93 و در حالی که 7 ماه از صحبت‌های وزیر درباره انعقاد سه قرارداد همزمان دانشگاهی برای طراحی فیلترینگ هوشمند می گذرد و علاوه بر این در ماه‌های اخیر وزیر در کارگروه فیلترینگ وعده مسدود سازی محتوای مجرمانه در شبکه‌های اجتماعی را داده، اما خبری از نتیجه این اقدامات نیست.

در نهایت، این کاستی‌ها پای محسنی‌اژه‌ای نیز به موضوع فیلترینگ باز شد و او برای مسدودسازی محتوای مجرمانه در شبکه‌های اجتماعی ضرب الاجل یک ماهه تعیین کرد.به این ترتیب، معاون اول قوه قضاییه با ارسال نامه‌ای به وزیر ارتباطات از این وزارتخانه خواست ظرف حداکثر یک ماه نسبت به فرآهم آوری زمینه و بستر فنی مورد نیاز مسدودسازی و کنترل اطلاعاتی موثر برخی شبکه‌های اجتماعی نظیر واتس آپ، وایبر و تانگو مقتضی به عمل آورد.پس از این اولتیماتوم قوه قضاییه، اقدامات درباره فیلترینگ هوشمند سرعت گرفت. برهمین اساس، در مهر ماه 93 مرکز ملی فضای مجازی از راه اندازی نخستین نرم‌افزار فیلترینگ هوشمند کشور خبر داد.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در آبان ماه 93 زمان بندی اجرای فیلترینگ هوشمند در کشور را اعلام کرد، گفت: این طرح در سه مرحله اجرایی خواهد شد، در مرحله نخست بخشی از این طرح تا یک ماه آینده اجرایی می‌شود. در مرحله اول فیلترینگ هوشمند که یک ماه طول می کشد برخی کارهای مقدماتی را انجام خواهیم داد، بعد از دریافت بازخورد آن، مرحله دوم در سه ماه بعد و مرحله سوم که مرحله نهایی اجرای فیلترینگ هوشمند است، 6 ماه بعد اجرایی خواهد شد.

فیلترینگ هوشمند در

گت‌وی بین‌الملل اجرا نمي‌شود

در‌اين خصوص مدیرعامل شرکت زیرساخت گفت: فیلترینگ هوشمند شبیه parental control (فیلترینگ خانگی) خواهد بود که سطحی از دسترسی را متناسب با شرایط و هویت کاربر فراهم می‌کند و به جای اعمال در گت‌وی بین‌الملل در لایه دسترسی قرار می‌گیرد.محمود خسروی در پاسخ به این سؤال که وزارت ارتباطات با اعلام آمادگی برای اجرای فاز نخست فیلترینگ هوشمند از کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه درخواست برگزاری جلسه فوق‌العاده کرده است، اظهار داشت: در این باره از تمامی ظرفیت‌ها و استعدادهای شرکت‌های نوآور بخش خصوصی استفاده می‌شود و پس از تست محصولات تولید شده توسط آنها از محصولات حمایت و به آنها تأییدیه داده می‌شود.معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به ساختار کلی فیلترینگ هوشمند توضیح داد: قرار است ساختار فعلی فیلترینگ ارتقاء یابد و هوشمند شود.وی گفت: فیلترینگ هوشمند قرار نیست در گت‌وی بین‌الملل اجرا شود زیرا پیچیدگی‌ها در گت‌وی زیاد است و از این رو فیلترینگ هوشمند در لایه‌های دسترسی خواهد بود که ممکن است لایه دسترسی شرکت‌های ISP، اپراتورها یا استانی باشد و این هنوز مشخص نیست.خسروی تصریح کرد: در فیلترینگ هوشمند شرایط کاربر از جمله سن، شغل و تحصیلات بررسی می‌شود و سطوح مختلف فیلترینگ تعریف می‌شود که در این باره تشخیص و احراز هویت کاربر بخشی از کار است.مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت تصریح کرد: به این ترتیب با فیلترینگ هدفمند کاربران در سطوح خود به محتواها دسترسی پیدا می‌کنند و هدف از این کار این است که دیگر نیاز به فیلترشکن‌ها نباشد.

وی تأکید کرد: در نهایت مدیریت سطوح مختلف دسترسی در فیلترینگ هوشمند به صورت یکپارچه انجام خواهد شد و امکان اعمال سلیقه توسط لایه دسترسی در چگونگی فیلترینگ وجود نخواهد داشت.

به هر حال داستان فيلترينگ هوشمند در كشور همچنان ادامه دارد و هنوز مشخص نيست كه‌اين پروژه چندين ساله سرانجام در كشور آن طور كه بايد و شايد عملياتي مي‌شود يا خير ؟