افزايش قيمت طلا؛ دلايل و پيامدها

ايليا پيرولي: انگار از سلبريتي‌ها محبوب‌تر شده‌اند. اين روزها در صدر اخبار قرار گرفته‌اند. مهار ناپذيري‌اشان همه را مات و مبهوت خود کرده‌اند. هر روز قيمت‌هايشان گران‌تر مي‌شود. ديروز در بازار تهران، سکه طرح جدید با افزايش 115هزار تومان قيمت‌گذاري و فروخته شد.
حالا خانواده سکه، خوشبخت‌ترين خانواده‌هاي انواع فلزات هستند. قيمت انواع سکه ديروز در بازار تهران مثل روزهاي گذشته با افزايش مواجه شد. افزايش چشمگير که به نوعي تداعي روزهاي گراني بازار آن در گذشته دارد.
هر قطعه سکه تمام بهار آزادي طرح جديد ديروز در بازار تهران با 115 هزار تومان افزايش، ايستگاه دو ميليون تومان را جا گذاشت و به ايستگاه دو ميليون و 100 هزار تومان رسيد.
بر پايه داده‌هاي استخراج شده از بازار سکه تهران در روز شنبه، سکه تمام بهار آزادي طرح قديم ۷۵ هزار تومان، نيم سکه ۵۸ هزار و ربع سکه ۳۰ هزار تومان گران‌تر فروخته شدند. به عبارتي ديگر، سکه طرح قديم يک ميليون و ۹۵۰ هزار تومان، نيم سکه يک ميليون و ۱۸ هزار، ربع سکه ۶۰۰ هزار در بازار سکه و طلاي ديروز تهران عرضه شد.
در اين ميان کنش‍گران، فعالان بازار، مشتريان و حتي مردم نسبت به گراني نرخ سکه واکنش نشان داده و هر کدام در جايگاه خود به تحليل بازار طلا و سکه پرداخته‌اند.
ارتباط نوسان قيمت سکه با بازار ارز
رفتارهاي بازار طلا و سکه در طي يک دهه گذشته؛ وابستگي بيش از حد اين بازار به نرخ ارز را به خوبي نشان مي‌دهد. ردپاي بازار ارز و پدرخواندگي اين بازار برخانواده سکه باعث تغييرات پياپي در اين بازار شده است.
نرخ ارز در طي چند ماه گذشته همواره به دلايل متفاوت دچار التهاب شده و به تبع آن سکه و طلا را با نوسان‌هاي قيمتي مواجه کرده است.
با اعلام تعيين نرخ 4200 تومان براي دلار در راستاي ساماندهي بازار ارز، انتظار مي‌رفت که بازار سکه و طلا با فروکش کردن نوسان‌هاي قيمتي روبه رو شود؛ موضوعي که محقق نشد!
حالا نرخ انواع سکه در روزهاي اخير گوي سبقت را از بازار ارز ربوده و صدرنشين بلامنازع گراني‌هاي اخير بازارها شده است.
کارشناسان اقتصادي و فعالان بازار دلايل گوناگوني را در اين‌باره مطرح مي‌کنند؛ گراني سکه و طلا برآيند تاثير رواني التهابات نرخ ارز در اين مدت بر بازار سکه و طلا بوده است.
شايد به همين دليل است که يک تحليلگر و فعال بازار سکه و طلا بر اين موضوع تاکيد مي‌کند.«در طي چند ماه اخير بازار ارز با نوسان‌هاي شديدي مواجه بوده و به تبع آن بازار سکه و طلا را متاثر کرده است. اما آنچه در اين چند روز اخير در بازار سکه و طلا شاهد آن بوده‌ايم، به تلاطم‌هاي بازار ارز در چند ماه گذشته ارتباط مستقيم ندارد؛ بلکه تاثير رواني حاصل از سياست تک نرخي ارز عامل اصلي در اين زمينه در حوزه داخلي بوده است.»
عباد محمدولي در توضيح بيشتر به خبرنگار روزنامه تجارت مي‌گويد:« هر سياست‌گذاري اقتصادي با واکنش‌هاي منفي و مثبت در همان ابتدا مواجه مي‌شود به طوري که اين موضوع کاملا طبيعي است، از آنجا که تک نرخي کردن ارز و سياست‌گذاري جديد در بازار ارز به نوعي براي اولين بار انجام مي‌گيرد، لذا آثار رواني ناشي از آن در روزهاي ابتدايي اجراي اين طرح بر ديگر بازارها تاثيرخواهد گذاشت. با توجه به اينکه بازار سکه کاملا وابستگي تنگاتنگي با بازار ارز دارد، لذا افزايش نوسان‌هاي قيمتي اين بازار کاملا مقطعي خواهد بود.»
به گفته محمدولي، تداوم بخشي از نوسان‌هاي بازار سکه و طلا به خروجي سياست‌گذاري جديد بانک مرکزي در بازار ارز وابسته است. از اين‌رو زمان مشخص کننده اصلي مسئله خواهد بود؛ به همين دليل است که گراني سکه و طلا مقطعي بوده، به عبارتي حداقل در حوزه داخلي اين چنين است.
نبود تخصيص ارز
اين در حالي است که برخي از کارشناسان اقتصاي معتقدند نبايد اين بخش را به دو قسمت خارجي و داخلي تقسيم‎بندي کرد.
آنها معتقدند:«گراني اخير بازار ارز و همچنين نبود ارتباط بانکي با بانک‌هاي خارجي و عدم تسهيل در مراودات بانکي عامل اصلي در افزايش نوسان‌هاي بازار سکه و طلا بوده است».
احمد حاتمي‌يزد، کارشناس پولي و يکي از مديران اسبق بانکي کشور به خبرنگار روزنامه تجارت مي‌گويد:«عامل اصلي افزايش نرخ ارز در بازار سياه است؛ چرا که ارز تخصیص یافته بخشنامه‌اي در دسترس قرار ندارد و همين موضوع باعث شده تا با ارز بازار سياه، طلا وارد کشور شود. اين امر باعث گراني سکه مي‌شود»
به گفته حاتمي‌يزد، بانک‌هاي داخلي ارتباط مناسبي با بانک‌هاي خارجي نداشته و به همين دليل مروادات بانکي و پولي به سختي انجام مي‌شود. از اين‌رو بيشتر ميزان ارز حاصل از فروش نفت به ديگر کشور‌ها در بانک‌هاي خارجي و کشورهاي متبوع بلوکه شده‌اند.
وي ادامه مي‌دهد:«اکنون حجم زيادي از ارز حاصل از فروش نفت به کشورهايي مثل چين، کره جنوبي و هند بلوکه شده است».
البته اين کارشناس پولي، تاکيد مي‌کند که ايران داراي ذخاير مناسب ارزي بوده و به قدر کافي ارز دارد.
اظهارنظر اين دو کارشناس و تحليلگر نشان مي‌دهد که اکنون تقاضا در بازار سکه و طلا بر عرضه پيشي گرفته و از طرفي نرخ ارز عامل اصلي گراني سکه بوده است.
درکنار التهابات داخلي بازار طلا و سکه، بازار جهاني طلا نيز روزگار خوشي را سپري نمي‌کند.
صعود طلاي جهاني؛ گراني سکه
گراني 10 دلاري طلا در هر اونس در روزهاي اخير نشان مي‌دهد که اقتصاد جهاني روند با ثباتي را طي نمي‌کند. واقعيت اين است که با بروز بحران اقتصادي و کشمکش‌هاي سياسي در جهان و به طور کلي بي‌ثباتي در جهان، قيمت طلا افزايش مي‌يابد. به عبارتي مي‌توان طلا را نمايشگر اوضاع سياسي و اقتصادي در جهان ناميد. در ماه‌هاي اخير عوامل تاثيرگذار سياسي و اقتصادي چون تنش‌هاي سياسي در کشورهاي جهان و منطقه خاورميانه، افزايش نرخ بهره توسط بانک مرکزي اروپا و آمريکا و سياست‌هاي تورم‌زدايي چين تاثير بسزايي بر قيمت طلا در بازارهاي جهاني داشت.
روند رو به رشد قيمت طلا در چهار سال گذشته حکايت از آن دارد که طلا همچنان کالايي امن براي سرمايه‌گذاري در شرايط نامطمئن اقتصادي است. مارتين هنکه، تحليلگر اقتصادي در اين باره مي‌گويد:«با وجود تمام اين بي‌ثباتي‌هاي اقتصادي موجود، سرمايه‌گذاران به دليل ترس از دست دادن دارايي‌هاي خود و به منظور رويايي با افزايش تورم، به طلا به عنوان کالايي امن روي آورده‌اند».
گران شدن استخراج طلا در جهان
از اين‌رو است که عباد محمدولي، تحليلگر بازار طلا و سکه از گران شدن استخراج طلا در جهان سخن مي‌گويد.« با افزايش تقاضا طلا در بازار جهاني، قيمت اين فلز زرد با گراني مواجه شده است. افزايش قيمت با توجه به رشد قيمت ارز توآمان شده و همين موضوع واردات طلا را با گراني مواجه کرده است. از اين رو طبيعي است که بخشي از نوسان‌هاي قيمتي بازار سکه به گراني طلا و نحوه واردات آن به کشور ارتباط پيدا کرده است.»
به گفته وي، اينکه قيمت طلا در بازار جهاني تا چه سقفي گران مي‌شود به نحوه کارکرد متغييرهاي اقتصادي در سطح جهان مربوط مي‌شود. اما آنچه مشخص است، استخراج طلا هزينه‌بر بوده و رويکرد کشورها براي خريد طلا تغيير کرده و همه بيشتر از نيازشان متقاضي آن شده‌اند. اين مسئله بر روند نرخ ارز و سپس نرخ طلا و سکه در بازار داخلي تاثير منفي مي‌گذارد. احمد حاتمي‌يزد نيز با تاييد حرف‌هاي عباد محمدولي به تجارت مي‌گويد: «گراني طلا باعث شده تا براي واردات آن به کشور به حجم بالايي از ارز نياز باشد، لذا اين موضوع به دليل نبود مراودات بانکي از يک سو و از طرفي عدم تخصيص ارز تعيين شده، دلار با نرخ بازار سياه براي واردات طلا تامين شود که به گراني سکه دامن زده است».
درعدم اجراي بخشنامه‌هاي بانک مرکزي براي ساماندهي نرخ ارز
به گفته حاتمي‌يزد، عدم اجراي بخشنامه‌هاي بانک مرکزي براي ساماندهي نرخ ارز تاکنون ضمن آنکه موجب بلاتکليفي در اين بازار شده، دست دلالان و سوداگران را براي گسترش بازار سياه در بازار سکه و طلا را باز گذاشته که در اين ميان افرادي که سال‌هاست از محل اقتصاد غيرمولد تغذيه مي‌کرده‌اند به خروج ارز از کشور با استفاده از خريد سکه و طلا مبادرت مي‌کنند. براي اين افراد سقف قيمتي معنا ندارد.
وي همچنين از اثرگذاري رواني سرنوشت برجام بر بازار سکه نيز پرداخته و مي‌گويد: « اگر چه تاثيرگذار بوده اما آنچه بيش از همه براين بازار تاثير گذارده است، وجود عوامل رانتي و انحصارگرا در بازار سکه و ارز است.»
حضور دلالان و رانت‌خواران در اين بازار
نکته قابل تآمل اينکه حضور دلالان و رانت‌خواران در اين بازار است. آنچه که در گفته‌هاي اين دو کارشناس به خوبي بيان شد. اينکه مردم در گراني اخير نقش منفعلي داشته و دارند، تنها خريداران دلالان و گردانندگان بازار سياه و صاحبان اقتصاد غيرمولد بازيگردان اصلي اين بازار بوده و هستند.
موضوعي که احمد حاتمي‌يزد در اين گفت‌وگو به آن اذعان داشت. نکته جالب اينکه در اغلب موارد نوسان‌هاي قيمتي سکه از بازار طلاي جهاني تبعيت نمي‌کرد؛ به طوري که هميشه پرسش بسياري از خبرنگاران از فعالان بازار و کارشناسان اقتصادي اين موضوع بود. جالب اينکه پاسخي که از سوي کارشناسان و فعالان اقتصادي مطرح مي‌شد اين بود که اقتصاد ما تابع متغييرهاي داخلي است؟!
آنچه مشخص است، هنوز حلقه‌هاي مفقوده بسياري در اين باره وجود دارد. اين موضوع هم حلقه‌اي از حلقه‌هاي مفقوده اقتصاد کشور است که هنوز راهکاري براي آن تعيين نشده است.