دکتر صالح آبادی: بانک توسعه صادرات حامی بازرگانان ایرانی

طی سالهای اخیر بانک توسعه صادرات امیدهای فراوانی برای رفع مشکلات صادرکنندگان در عرصه پیکار و تلاش اقتصادی برای به دست آوردن بازارهای جدید به وجود آورده است.

به گزارش پایگاه خبری تجارت آنلاین به نقل از روابط عمومی بانک توسعه صادرات، در واقع این بانک، تاکنون شاهد تحولات زیادی نظیر افزایش سرمایه، مشارکت در تأمین مالی طرحهای بزرگ ملی، تشکیل شعب و نمایندگیهای جدید در سراسر کشور، گسترش فعالیتهای بین المللی و برنامه ریزی برای تأسیس واحدهای متعدد بانکی در کشورهای مختلف بوده است. به همین بهانه به سراغ دکتر علی صالح آبادی، رییس هیأت مدیره و مدیرعامل بانک توسعه صادرات رفته و با وی در خصوص برنامه های این بانک در سال 97 گفت وگو شده است.

خیر ابزار نرخ سود برای جذب سپرده و منابع بانکی آنچنانکه برای سایر بانکهای تجاری تأثیرگذار میباشد، بر روی بانک توسعه صادرات تأثیرگذار نیست؛ زیرا این بانک به عنوان بانک توسعه ای ـ تخصصی ابزار مالی دولت جهت توسعه صادرات غیرنفتی بوده و برخلاف سایر بانکهای تجاری کشور که دارای شعب بسیار فراوان بوده، شعب این بانک بسیار محدود میباشد؛ لذا در زمینه جذب سپرده با استفاده از ابزار نرخ سود، ابزار اصلی رقابتی با سایر بانکها را در دست نداشته و از طرفی به دلیل قانونمدار بودن، بانک خود را ملزم به رعایت نرخهای سود مصوب شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی نموده و این امکان وجود ندارد که مانند برخی از بانکهای تجاری با استفاده از ابزار نرخ سود و سایر مشوقها نسبت به ترغیب مردم به سپرده گذاری اقدام نماید. همچنین با توجه به رسالت این بانک و استفاده از منابع دولتی نظیر منابع صندوق توسعه ملی، خطوط اعتباری بانک مرکزی و خطوط اعتباری بین المللی و استفاده از شیوه های نوین خدمات بانکی نظیر بانکداری شرکتی، در جذب منابع فعال بوده؛ لذا کاهش نرخ سود سپرده نمیتواند اثر قابل توجهی در کاهش منابع و سودآوری بانک داشته باشد؛ ضمن اینکه کاهش نرخ سود سپرده به طور غیرمستقیم رقابت پذیری بانک را افزایش می دهد.

بانک توسعه صادرات ایران بر اساس اهداف اساسنامه‌ای خود اقدام به اعطای تسهیلات صادراتی جهت حمایت از صادرات کالا و خدمات، اجرای طرحهای خدمات فنی و مهندسی و سرمایهگذاری در کشورهای هدف و همچنین سرمایه گذاری طرحهای خارج از کشور و داخل کشور (با توجیه صادراتی) مینماید که انجام این امور در دو قالب کلی به صورت اعتباری و غیر اعتباری تقسیم بندی میشوند که تسهیلات اعتباری به دو صورت قابل اعطاست.یکی از شیوه های تسهیلات اعتباری تسهیلات قبل از صادرات کالا و خدمات (قبل از حمل) است که شامل تسهیلات سرمایه در گردش کالاهای تولیدی صادراتی، تسهیلات برای صادرات سایر خدمات فنی مهندسی و تسهیلات برای طرحهای سرمایه گذاری که منجر به تولید کالا و خدمات صادراتی می شود.

دومین شکل ارائه تسهیلات اعتباری، تسهیلات پس از صادرات (حمل) کالا و خدمات به صورت ارزی به دو شیوه تنزیل اسناد صادراتی و تأمین مالی در قالب اعتبار خریدار قابل پرداخت است.

نکته قابل توجه اینجاست که تسهیلات مذکور عموماً به صورت کوتاه مدت حداکثر یکساله (سرمایه در گردش) و میان و بلندمدت (طرحهای سرمایهگذاری) و در قالب یکی از عقود اسلامی قابل اعطا میباشد.یکی از مهمترین خدمات بانک توسعه صادرات ایران شامل تسهیلات اعتبار خریدار (گیرنده و متعهد تسهیلات خریدار و یا کارفرمای خارجی میباشد) که در سه قالب صادرات کالا، صادرات خدمات فنی و مهندسی و صادرات کالای سرمایه ای انجام میپذیرد. تسهیلات اعتبار فروشنده (گیرنده و متعهد تسهیلات صادرکننده ایرانی و سرمایهگذار ایرانی در خارج از کشور یا داخل کشور میباشد) به دو صورت تسهیلات قبل از حمل در قالب عقود اسلامی و تسهیلات پس از حمل در قالب خرید دین اسناد تجاری قابل ارائه خواهد بود.

خطوط اعتباری اعطایی به کشورهای هدف، صدور انواع ضمانتنامه های ارزی شامل (شرکت در مناقصه/ مزایده، حسن انجام کار، پیش پرداخت، استرداد کسور وجه الضمان و پرداخت) در تقسیم بندی دیگر بهصورت (ضمانتنامه های صادراتی و ضمانتنامه های وارداتی) و در تقسیمبندی دیگر بهصورت (ضمانتنامه های مستقیم و ضمانتنامه های غیرمستقیم (متقابل)، از دیگر خدمات بانک توسعه صادرات است.همچنین میتوان به صدور انواع ضمانتنامه های ریالی شامل ضمانتنامه شرکت در مزایده/مناقصه، ضمانتنامه حسن اجرای تعهدات/کار، ضمانتنامه حسن انجام معامله، ضمانتنامه تعهدپرداخت، ضمانتنامه پیش پرداخت، ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان، ضمانتنامه حقوق و عوارض گمرکی و ضمانتنامه ورود موقت کالا اشاره کرد.

صدور اعتبارات اسنادی صادراتی ارزی و ریالی شامل ابلاغ انواع اعتبار اسنادی صادراتی، انتقال اعتبار اسنادی صادراتی به ذینفع های ثانویه، واگذاری عواید حاصل از اعتبارات اسنادی، پرداخت تسهیلات در چارچوب اعتبار اسنادی نیز در چارچوب خدمات بانک توسعه صادرات قرار میگیرد.از دیگر فعالیتهای قابل توجه بانک توسعه صادرات نیز میتوان به تأمین مالی از طریق بازار سرمایه با همکاری شرکت تأمین سرمایه تمدن در قالب طرحهای ایجادی یا توسعهای و سرمایه در گردش، انعقاد تفاهمنامه های همکاری مشترک برای حمایت از صادرات (تفاهمنامه تأمین مالی واحدهای صادراتی در حوزه صنایع کوچک و ضمانتنامه ایشان، تفاهمنامه با صندوق نوآوری شریف جهت اعطای تسهیلات به شرکتهای دانش بنیان) و ایجاد ساختار مستقل در خصوص جاری سازی مدل بانکداری شرکتی اشاره کرد.خدمات غیر اعتباری بانک توسعه صادرات نیز شامل (خریدوفروش ارز، حوالجات، سپرده ها و بانکداری الکترونیک) میشود.

عوامل مختلفی در تعیین قیمت ارز دخیل میباشند؛ به طوریکه میتوان گفت: سیاستهای بانک مرکزی برای تنظیم عرضه ارز، نرخ سود سپرده‌های بانکی و همچنین عوامل سیاسی و سرنوشت برجام تنها برخی از آنها به شمار می آیند که هریک به‌تنهایی و نیز در تعامل با یکدیگر در قیمت ارز تأثیرگذار خواهند بود.

انتظار میرود تصمیم دولت در اعلام قیمت تک نرخی دلار و همچنین اعمال سایر سیاستهای مرتبط به‌منظور تشویق فعالان به معرفی ارز و سپرده‌گذاری آن نزد بانکها باعث ایجاد اطمینان به مردم و فعالان اقتصادی شود. طبیعتاً تأمین ارز به نرخ 4200 تومان از سوی بانک مرکزی و اطمینان به مردم به تأمین ارز آنها میتواند، فضای ثبات در بازار را به نحو مناسبی ایجاد کند.

باید اذعان داشت نوسانات نرخ ارز و بهره از عوامل مهم تأثیرگذار بر فعالیت بانکها است و به‌عنوان یک منشأ ریسک میتواند از جنبه‌های مختلف، بسیاری از تعاملات ارزی بانک همچون اعطای تسهیلات، وثایق مأخوذه و نحوه ارائه خدمات از سوی بانکها را تحت‌الشعاع قرار دهد؛ به طوریکه اهمیت مدیریت مطلوب منابع ارزی و ریسکهای مترتبه را بیشازپیش نمایان می‌سازد.

از سوی دیگر، با توجه به تمرکز فعالیت بانک توسعه صادرات بهعنوان یک بانک تخصصی در زمینه صادرات، برای سنجش میزان تأثیر نوسانات نرخ ارز بر فعالیت این بانک نیز نمیتوان به یک الگوی کلی دست یافت. اغلب صاحبنظران بر این باورند که افزایش نرخ ارز با تشویق صادرکنندگان به بهبود وضعیت صادراتی کشور منجر خواهد شد؛ لکن بررسی سایر عوامل مؤثر در امکان افزایش صادرات نیز ضروری به نظر میرسد. به عنوان مثال میتوان به اثرات ناشی از تحریمهای ناعادلانه، توانمندی صادرکنندگان با توجه به نوع و کیفیت محصول صادراتی و در نهایت اثرات نوسانات نرخ ارز بر حجم بالای واردات کشور که بخش عمده ای از آن نیز به بخش تولید مربوط میباشد، اشاره داشت که لازم است، به طور جدی مدنظر قرار گیرد.

بانک توسعه صادرات ایران به عنوان تنها بانک تخصصی حامی صادرکنندگان در کشور، همانند دیگر اگزیم بانکهای جهان، اولویت اول خویش را افزایش سطح صادرات غیرنفتی کشور میداند. در واقع وجه تمایز اگزیم بانک از بانکهای تجاری، همین امر است. بانکهای تجاری در پی کسب سود هستند؛ اما اگزیم بانکها، به دنبال تحقق رسالت خویش هستند. عمده منابع درآمدی بانک توسعه صادرات ایران شامل سود دریافتی از محل پرداخت تسهیلات صادراتی (ریالی و ارزی)، سود حاصل از ارائه خدمات و دریافت کارمزد، سود حاصل از سرمایه‌گذاریها (ریالی و ارزی) است.با توجه به آنکه تأمین مالی صادرکنندگان غیرنفتی، مهمترین وظیفه بانک توسعه صادرات ایران است، اعطای تسهیلات ریالی و ارزی، مهمترین خدمت این بانک است. در همین راستا نیز مهمترین منبع درآمدی بانک، سود دریافتی از محل ارائه خدمات و تسهیلات به صادرکنندگان است.مطالعه درآمدها در سالهای 1395 و 1394 نشان می‌دهد که بانک تحرک و پویایی بیشتری در بازارهای بین المللی داشته است. این امر مؤید حرکت بانک در راستای رسالت تخصصی اش (حمایت از صادرات غیرنفتی) است.

ذکر این نکته ضروری است که بانک توسعه صادرات ایران با توجه به رسالت خود، لازم میداند تا بهای تمام شده خدمات خود را پایین نگه دارد و سود کمتری از تسهیلات گیرندگان (صادرکنندگان) دریافت کند. در واقع هرگز به دنبال افزایش درآمدزایی از این طریق نبوده است؛ بلکه به دنبال افزایش میزان ارائه تسهیلات است. مصداق این امر نیز افزایش درآمد بانک از محل سود تسهیلات در سال 1395 به نسبت سال 1394 علیرغم کاهش میزان سود تسهیلات (مصوب بانک مرکزی) در سال 1395 به نسبت سال 1394 است.

نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره نمود، حرکت بانک به سمت کاهش اختلاف میزان تسهیلات اعطایی ریالی و ارزی، متأثر از شرایط پسابرجام و مؤید حضور پررنگ صادرکنندگان ایرانی در بازارهای بین المللی است.

 در حال حاضر بانک توسعه صادرات ایران به سمت گسترش خدمات ارزی و استفاده بیشتر از روشهای نوین تأمین مالی گام برمی‌دارد که این امر متناسب با ماهیت تخصصی این بانک است.

در مجموع میتوان گفت که تمرکز اصلی بانک توسعه صادرات ایران بر حمایت از صادرکنندگان و افزایش سطح صادرات غیرنفتی است و این بانک همواره تلاش نموده است که کاهش هزینه‌های عملیاتی و ارائه خدمات با بیشترین بهره وری، درآمدزایی خود را افزایش دهد.