سعید قلیچ: اقدام غيرقانوني و يکجانبه آمريکا در خروج از توافق برجام، فضايي مبهم را در انتظار سرنوشت همکاري خودروسازان داخلي با خودروسازان بينالمللي قرار داده است. سومين روز هفته گذشته بود که خبري قابل پيشبيني، اما بسيار قابل تأمل در رسانههاي خارجي و بعد از آن داخلي منتشر شد مبني بر آنکه «پژوسيتروئن» تصميم گرفته بازار ايران را نه براي بار اول، اما زودتر از دفعه قبل ترک کند. براساس گزارش رويترز، شرکت خودروسازي پژو سيتروئن (PSA) فرانسه روز دوشنبه هفته گذشته اعلام کرد فعاليتهاي خود را در ايران متوقف ميکند. در بيانيه اين شرکت فرانسوي آمده که اين گروه خودروساز در راستاي پايبندي به قوانين آمريکا روند تعليق فعاليتهاي سرمايهگذاري مشترک خود را آغاز کرده و تا ۶ اوت به پايان ميرساند. در بخش ديگري از اين بيانيه آمده است: گروه خودروسازي PSA با کمک دولت فرانسه در حال رايزني با مقامات آمريکا براي معافيت از تحريمهاست.
اظهارنظرهاي قبلي مسوولان ارشد پژو
بيانيه اين شرکت فرانسوي در حالي هفته گذشته منتشر شد که پيش از اين برخي کارشناسان پيشبيني کرده بودند با توجه به اعلام اتحاديه اروپا مبني بر حفظ برجام، خودروسازان فرانسوي ايران را ترک نخواهند کرد. مدتي قبل نيز مسئولان ارشد پژو نيز در واکنش به خروج آمريکا از برجام اعلام کرده بودند که در رابطه با فعاليت در ايران در انتظار مواضع مستقل اروپا در اين رابطه هستند.
حتي محسن صالحينيا، معاون وزير صنعت، معدن و تجارت نيز گفته بود: صنعت خودروي ما ارتباطي با صنعت خودروي آمريکا نداشت که بخواهد از اقدام اين کشور متأثر شود. وي با ذکر اين نکته که در روابط ما با کشورهاي اروپايي مشکلي وجود ندارد، تصريح کرده بود: در اين زمينه کشورهاي اروپايي تاکيد کردهاند که به روابط اقتصادي با ايران ادامه خواهند داد، بنابراين هيچ مشکلي در قراردادهاي خارجي صنعت خودرو وجود ندارد و اين همکاريها ادامه خواهد يافت. وي متذکر شده بود که براساس تجربهاي که از گذشته وجود داشت، در قراردادهاي جديد صنعت خودرو موارد لازم براي عدم قطع همکاري خودروسازان خارجي از جمله از بعد سرمايهگذاري آنها در نظر گرفته شده است.
دور جديد همکاريهاي خودروسازان فرانسوي با ايران
پژو از حدود دو سال پيش دور جديد فعاليتهاي خود در ايران را با همکاري ايران خودرو آغاز کرده و خودروي پژو ۲۰۰۸ به عنوان اولين محصول آن نيز وارد بازار شده است. آنطور که اعلام ميشد، پژو ۳۰۱ به عنوان دومين محصول شرکت مشترک ايران خودرو و پژو (ايکاپ) نيز بايد ظرف ماههاي آينده وارد بازار ميشد. سيتروئن نيز از حدود يک سال پيش اجراي قرارداد مشارکت با گروه خودروسازي سايپا را آغاز کرده و خودروي سيتروئن C۳ به عنوان اولين محصول آن نيز به زودي وارد بازار خواهد شد.
خودزني کمپاني پژو سيتروئن در ايران
در شرايط کنوني به نظر ميرسد خودروسازان فرانسوي از ترس آمريکا، خودزني کردهاند. در اين رابطه مهرماه ۱۳۹۵ کارلوس تاوارس، مديرعامل پژو سيتروئن در سفري که به ايران داشت، در نشستي خبري صراحتاً اعلام کرد که ما انتقالهاي بزرگي براي تأمين مالي پروژه ايکاپ در ايران انجام دادهايم که پرداخت غرامت نيز جزو آن بوده است. آنطور که در همان زمان اعلام شد، شرکت پژو حدود ۴۲۷ ميليون يورو غرامت به دليل ترک يکطرفه همکاري به ايران خودرو پرداخت کرد. علاوه بر اين، شرکت پژو در دور فعاليتهاي خود در ايران شرکت مشترکي به نام ايکاپ با شريک ايراني خود تأسيس کرد که ۵۰ درصد مالکيت آن در اختيار شرکت فرانسوي است. ايکاپ تاکنون مبلغ قابل توجهي را براي راه اندازي خطوط توليد محصولات خود هزينه کرده که نصف سرمايه آن از سوي خودروسازي فرانسوي تأمين شده است و شرکت پژو از اين ناحيه نيز متضرر خواهد شد. پيش از اين، يکهزارع، مديرعامل ايران خودرو اعلام کرده بود قرارداد جديد مانند قراردادهاي گذشته نيست که پژو يکباره بازار ايران را ترک کند و فقط ما متضرر شويم. اگر اين بار اين اتفاق بيفتد، مطمئن باشيد خود پژو ضرر خواهد کرد. سيتروئن نيز پس از اجرايي شدن برجام ۵۰ درصد سهام شرکت سايپاکاشان را خريداري کرده و مبلغ آن را نقداً پرداخت کرد. پس از آن شرکت سايپاکاشان به سايپا سيتروئن تغيير نام يافت. در اين شرايط شرکت سيتروئن نيز از تعليق فعاليتهاي خود در ايران متضرر خواهد شد و سرمايهگذاري انجام شده از سوي اين شرکت در سايت توليدي کاشان بلااستفاده خواهد ماند. با توجه به اين دو نکته که از يک سو پژو پيش از اين براي بازگشت دوباره به ايران مجبور به پرداخت غرامت چند صد ميليون يورويي شده بود و همچنين هم پژو و هم سيتروئن در فعاليتهاي خود در ايران اقدام به سرمايه گذاري قابل توجهي کردهاند، به نظر ميرسد خودروسازان فرانسوي از ترس آمريکا، خودزني کردهاند.
زياني که پژو از ترک بازار ايران ميبيند
گزارشها نشان ميدهد که بازار ايران بعد از بازار فرانسه، دومين بازار براي محصولات پژو محسوب ميشود. اين برند فرانسوي ۳۰ درصد از بازار ايران را در دست دارد و در سال گذشته ميلادي، بيش از ۴۴۴ هزار دستگاه از انواع محصولات خود را در بازار ايران فروخته است. در کنار اين مساله بايد به اين نکته هم اشاره کرد که شرکت پژو- سيتروئن بازار مشخصي در ايالاتمتحده ندارد و بازار آمريکاي شمالي جزو بازار هدف براي اين شرکت محسوب نميشود. بررسيها نشان ميدهد که پژو- سيتروئن بازاري در ايالاتمتحده ندارد. بنابراين چنانچه بخواهد به بهانه دور جديد تحريمها، بازار ايران را ترک کند، بايد چشم خود را به روي ۳۰ درصد از بازار داخلي ايران که مجموعاً ۱۳ درصد از بازار صادراتي برند پژو را تشکيل ميدهد، ببندد. از نکاتي که حتماً مورد توجه مديران ارشد اين خودروساز فرانسوي قرار دارد، کاهش شديد ميزان صادرات اين بنگاه خودروساز بعد از همراهي با تحريمها و خروج از بازار ايران در سال ۲۰۱۲ است؛ بهطوريکه ميزان صادرات پژو از ۲ ميليارد يورو به ۸۰۰ ميليون يورو کاهش پيدا کرد و بيشک در اين ميان خروج از بازار ايران بيشترين نقش را برعهده داشته است. نکته ديگري که بايد در اينجا به آن اشاره کرد، بحث نيروي کار است. با توجه به شرايط پيچيده بازار کار در کشورهاي اروپايي و تلاش دولتها براي جلوگيري از گسترش بيکاري در جامعه شاهد بوديم که با خروج پژو از بازار ايران اين خودرو ساز فرانسوي مجبور شد تا حدود ۸هزار نيروي کار خود را اخراج و برخي از سايتهاي خود را در فرانسه تعطيل کند. بنابراين در کنار هزينههاي اقتصادي که براي اين خودروساز در دور اول تحريمها بهوجود آمد، مشاهده ميکنيم که خروج از بازار ايران منجر به بروز بحرانهاي اجتماعي از رهگذر بيکاري در جامعه فرانسه شده است. هر چند براي رنو بازار ايران به اهميت پژو نيست با اين حال بازار ايران براي ديگر خودروساز فرانسوي در جايگاه هشتم قرار دارد.
خروج پژو از ايران قابل پيش بيني بود
در همين حال بهروز مشهدي، مدرس دانشگاه يکي از کارشناسان صنعت خودرو است که معتقد است خروج پژو از ايران با توجه به سابقه بدعهدي که از اين خودروساز فرانسوي وجود دارد تا اندازه زيادي قابل پيش بيني بوده است. او در گفتگو با خبرنگار روزنامه «تجارت» تاکيد کرد: خروج پژو از ايران قابل پيش بيني بود، شرکتهاي خودروساز آلمان، کره و چين نيز از تحريمهاي آمريکا عليه ايران تبعيت خواهند کرد. مشهدي در ادامه با اشاره به خروج شرکت خودروسازي پژو از ايران به دنبال اعمال تحريم آمريکا اظهار داشت: از ابتدا روشن بود که چنين اتفاقي رخ ميدهد چراکه اين شرکتها از آمريکا تبعيت ميکنند. اين کارشناس صنعت خودرو ادامه داد: شرکت خودروسازي پژوي فرانسه همواره در روزهاي سخت ايران را ترک کرده و در واقع دوست روز خوب ايران بوده به همين جهت نبايد از اين خروج تعجب کرد. مشهدي در بخش ديگري از صحبتهايش با بيان اينکه اکثر شرکتهاي خودروساز نيز از ايران خارج ميشود، بيان داشت: اکثر شرکتهاي خودروساز آلمان، فرانسه و کره به دليل تبعيت از آمريکا همکاري خود را با ايران قطع خواهند کرد، اين پيش بيني در قبال شرکتهاي خودروساز چيني نيز وجود دارد. اين مدرس دانشگاه ادامه داد: ما بايد تلاش کنيم در بحث خودروسازي برنامه خود را داشته باشيم و وابستگي خود را به حداقل برسانيم تا از خروج اين شرکتها توليد آسيب نبيند. اين کارشناس صنعت خودرو در پايان با بيان اينکه ايران در بخشي از توليد خودرو توانايي داخلي دارد، بيان داشت: بايد به سمتي حرکت کنيم که درصد بالايي از توليد خودروها براساس توان داخل باشد تا با خروج شرکتهاي خودروساز آسيبي به توليد وارد نشود.