اقتصاد کلان: فرصت سوزيها و عدم استفاده درست، به موقع و مناسب از امکانات و موقعيتها و منابع خدادادي کشور همچنان ادامه دارد و همين خصيصه ناروا به شکنندگي و بي ثباتي اقتصاد و آسيب پذير بودن آن در بزنگاههاي بحراني دامن ميزند. موقعيت ترانزيتي استثنايي ايران يکي از همين فرصتهاي ناب و ثروت آفرين است که به تنهايي و به خوبي ميتواند جايگزين اقتصاد تک محصولي نفت محور باشد. کوتاهي و بي توجهي به اين موضوع انتقاد گاه و بيگاه فعالان اقتصادي را در پي داشته است.
*ايران؛ ظرفيت جغرافيايي کم نظير
به گزارش ايلنا نايب رئيس اتاق ايران و چين در مورد موقعيت جغرافيايي ايران و استفاده از اين پتانسيل براي توسعه اقتصادي گفت: ايران از جمله نقاط نادر دنيا است که شمال و جنوب يا شرق و غرب را به هم متصل ميکند و بهترين راه براي عبور کشورها است و البته از معدود کشورهايي است که همسايگان زيادي دارد. همچنين مرزهاي آبي ايران به اندازهاي است که بسياري از کشورها آرزوي چنين ظرفيتي را دارند و ما از طريق درياي عمان ميتوانيم به تمام نقاط دنيا کشتيراني داشته باشيم.
وي ادامه داد: در ضمن در شمال کشور ما منطقه محصور در خشکي آسياي ميانه قرار دارد که کشورهاي اين منطقه به آبهاي آزاد دسترسي ندارند. در مجموع ميتوان گفت ما از اين ظرفيت جغرافيايي خود تا امروز استفاده بهينه نکردهايم البته اين مربوط به امروز يا ديروز نيست و مربوط به قرنهاي گذشته است.
نايب رييس اتاق بازرگاني ايران و چين با انتقاد از سياستهاي اقتصادي دهههاي اخير گفت: هميشه تصور ما اين بوده که در توليد مزيت داريم و از همين روي يک سري کارخانه در مناطق مرکزي ايران ايجاد کرديم که نتيجهاي جزء نابودي محيط زيست و هدر رفت منابع آبي نداشته است. اگر اين مبلغ صرف ايجاد فرودگاه، راهآهن، بنادر،... شده بود به يکي از مسيرهاي اصلي تجارت تبديل ميشديم که دهها برابر منفعت بيشتري براي کشور داشت.
وي تاکيد کرد: اگر کشور ما به عنوانهاب تجارت بود به اين راحتي تحريم نميشديم.
*کريدور کاغذي
به گزارش ايسنا، عضو هيئت رئيسه اتاق بازرگاني تهران در سي و هفتمين نشست تخصصي توسعه که با موضوع «نقش لجستيک و حمل و نقل چندوجهي در روانسازي ترانزيت» در سالن اجتماعات سازمان مديريت و برنامهريزي استان گيلان برگزار شد، اظهار کرد: اگر قرار است براساس يک اقتصاد خوب و کلان حرکت کنيم، قطعا بايد فرصتهاي موجود در منطقه را بشناسيم.
سيده فاطمه مقيميادامه داد: کشور ما ايران به خاطر موقعيت ژئوپليتيک و استراتژيک به آبهاي آزاد در شمال و جنوب دسترسي دارد لذا از نظر بحثهاي توسعه اي، اقتصادي، تجاري و تعاملات بين المللي از فرصتهاي بسيار خوبي برخوردار است. اميدواريم ديدگاه دولتمردان به سمت و سوي بسترسازي جهت بهره مندي از اين فرصتها برود.
مقيمي، دسترسي به کريدورهاي ترانزيتي را يکي ديگر از مزيتهاي جغرافيايي ايران دانست و عنوان کرد: برخي از اين کريدورها از جمله جاده شاهي، جاده مرواريد و جاده ابريشم از زمانهاي قديم وجود داشته، اما به فراموشي سپرده شده است.
مقيمي، کريدور شمال – جنوب را راحتترين مسير براي عبور کالاهاي صادراتي از هندوستان به اروپا دانست و اضافه کرد: متاسفانه اين کريدور هنوز کاغذي است و اجرايي شدن آن به صورت مطلوب اتفاق نيفتاده است.
*ترانزيت؛ صنعت مغفول مانده ايران
کارشناسان صنعت حمل و نقل معتقدند اگرچه ايران ظرفيت بالقوهاي براي ترانزيت دارد اما به دلايلي چون وجود قوانين و دستگاههاي ذي ربط متعدد، زمان حمل از مسير ايران براي صاحب کالا به صرفه نيست.
*مشکلات نرم افزاري مانع توسعه ترانزيت است
به گزارش خبرنگار مهر، محمدجواد عطرچيان مديرکل سابق ترانزيت سازمان راهداري و حمل و نقل جادهاي در گفت وگو با مهر درباره وضعيت فعلي ترانزيت از مسير ايران گفت: ترانزيت در کشورمان در طول سالهاي اخير همواره رقميميان ۸ تا ۱۲ ميليون تن کالا در نوسان بوده و نسبت به سالهاي گذشته که از نظر زيرساختها توسعه کمتري داشتيم، تنها ۱۰ درصد رشد داشته است.
وي علت عدم توسعه ترانزيت را مشکلات نرم افزاري و نه سخت افزاري عنوان و تصريح کرد: ما مشکل سخت افزاري خاصي نداريم ولي ازآنجايي که نتوانستهايم بر مشکلات نرم افزاري فائق شويم، در حال از دست دادن بازار پُربار ترانزيت کالا از مسير ايران هستيم. عطرچيان مشکلات نرم افزاري را مسائلي همچون بالا بودن زمان انجام تشريفات مرزي ورودي و خروجي کالا از ايران، بالا بودن هزينههاي تردد کالا از خاک ايران و کمبود شرکتهاي فورواردري حرفهاي و در تراز جهاني براي عبور دادن کالا با استفاده از مودهاي حملي و نقل ترکيبي (بندري + ريل + جاده) دانست و گفت: کشورهاي همسايه ما با کاهش دادن هزينههاي ترانزيت براي صاحبان کالا، در حال ربودن اين بازار رقابتي از ايران هستند.
*هر کس ساز خودش را ميزند
دبير انجمن شرکتهاي حمل و نقل بين المللي جادهاي از ديگر موانع توسعه ترانزيت را تعدد دستگاههاي تصميم گير و عدم هماهنگي ميان آنها و همچنين صدور بخشنامههاي خلق الساعه و درون دستگاهي اعلام کرد و افزود: درآمدهاي ترانزيتي منبع خوبي براي درآمد ارزي کشور باشد. وي ترانزيت و حمل و نقل را صنعتي در زيرمجموعه خدمات عنوان کرد و يادآور شد: اين صنعت ميتواند علاوه بر ارزآور بودن، اشتغالزايي بالايي نيز داشته باشد. عطرچيان يکي ديگر از دلايل عدم توسعه ترانزيت در ايران را گران تمام شدن قيمت تمام شده حمل کالا براي خودروهاي باري سنگين ايراني فعال در صنعت ترانزيت ذکر کرد و گفت: نيمياز ترانزيت جادهاي و ريلي ايران مواد نفتي است که جزء ترانزيت پايدار محسوب نميشود. ترانزيت پايدار به اين معناست که حمل آن کالاي خاص در هر شرايطي حتي تغييرات سياسي در کشورها ادامه داشته باشد چون هر کشوري در هر شرايطي به کالاهايي نظير مواد خوراکي يا مواد اوليه ساخت و ساز و مصالح ساختماني نياز دارد اما مواد نفتي و سوختي به شدت تابع شرايط سياسي هستند و با تغيير ديدگاههاي سياسي ممکن است صادرات آنها متوقف شوند.
*توسعه ترانزيت علاوه بر درآمد، منافع سياسي هم دارد
هادي حق شناس، معاون امور دريايي سازمان بنادر و دريانوردي نيز درباره مشکلات صنعت ترانزيت در ايران گفت: ترانزيت نه تنها نفع اقتصادي براي همه کشورهاي درگير آن دارد، بلکه منافع سياسي نيز در پي دارد؛ چون عبور کالا به هر شکلي اعم از فيزيکي يا به صورت احداث خط لوله نفت و گاز از خاک ايران يا کشورهاي همسايه ما سبب ميشود تا منافع مشترک براي آن کشورها ايجاد شده و از موضع گيريهاي سياسي يکديگر در مجامع بين المللي حمايت کنند تا درآمدهاي اقتصادي که از محل ترانزيت براي کشورهاي مبدأ، عبوري و مقصد ايجاد ميشود، به خطر نيفتد.
*چرا ترانزيت رشد نميکند؟
حق شناس در پاسخ به اين سوال که چرا علي رغم دارا بودن ظرفيت بالقوه در بخش ترانزيت، کشتيها، قطارها و کاميونهاي ايراني عمدتا يک سر خالي تردد ميکنند؟ پاسخ داد: در حال حاضر نيمياز ظرفيت حمل و نقلي ايران خالي است که ميتواند در ترانزيت مورد استفاده قرار گيرد اما عدم هماهنگي ميان دستگاههاي متولي اين صنعت اجازه نميدهد تا از ظرفيت کامل در اين بخش استفاده کنيم؛ سازمان بنادر و دريانوردي، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده اي، نيروي انتظامي، گمرک و دهها دستگاه ديگر که همگي ميخواهند قوانين درون بخشي خود را اعمال کنند، سبب ايجاد تأخير در حمل کالا به خصوص کالاي عبوري و ترانزيتي ميشوند. حال آنکه، آنچه در ترانزيت براي صاحب کالا اهميت دارد، «زمان» است.
اين استاد دانشگاه تصريح کرد: علت اهميت ترانزيتي ايران، کوتاه شدن زمان و مسير عبور کالا از ايران است؛ بنابراين اگر اجراي قوانين متعدد حمل و نقل در ايران براي صاحب کالا زمان بر باشد، وي مسير ديگري غير از ايران را برميگزيند.