دکتر نجف محمودي
کارشناس مسائل بين الملل
با از بين رفتن گروههاي تکفيري و داعشي در سوريه حالا عرصه رقابت بازيگران در اين منطقه به اوج خود رسيد. خبر خروج آمريکا از سوريه هر چند غافلگير کننده بود اما داراي ابعاد قابل توجهي است که البته بايد آن را در سپهر سياسي امروز آمريکا نيز مورد بررسي قرار داد. با اين همه ترامپ اعلام کرده است که قصد ندارد در سوريه مانده و به تدريج نيروهاي خود را از اين کشور بيرون خواهد کشيد. او با بيان اينکه آمريکا ديگر نميخواهد پليس جهان باشد ظاهراً از يک استراتژي تازه در منطقه خبر ميدهد. هر چند به درستي روشن نکرده است که اگر نميخواهد به طور مستقيم درگير باشد چگونه ميخواهد از منافع خود دفاع کند. تصميم ترامپ اگر چه با منش مرکانتيليستياش سازگاري دارد و اهداف اقتصادي براي او بر اهداف امنيتي ترجيح دارد، اما بايد ديد اين نوع از تصميمها تا چه حد به مذاق ساير بازيگران سياست داخلي آمريکا خوش ميآيد و يا از آن حمايت خواهند کرد. اما اين خروج را ميتوان از زاويه ديگر، نفع و ضررهاي آن را براي ساير بازيگران اصلي منطقه مانند ايران، روسيه و ترکيه مورد بررسي قرار داد. بايد گفت اعلام يکباره و غيرمنتظره تصميم ترامپ، به معناي پايان اهميت سوريه براي آمريکا نيست؛ به ويژه با توجه به اينکه يکي از اصليترين اهدافي اعلاميو اعمالي آمريکا در سوريه، محدود کردن نفوذ جمهوري اسلاميايران است. به نظر ميرسد رويکرد آمريکا براي فشار بر ايران در سوريه، همچنان پابرجاست و صرفاً ابزارها و شيوه اجراي اين سياست تغيير کرده است. از يک سو، خروج آمريکا از سوريه که به معناي قطع و يا دستکم کاهش قابل توجه حمايت اين کشور از گروههاي مسلح کرده است، دست ترکيه را براي توسعه نفوذ در مناطق شمال و شرق سوريه باز خواهد گذاشت. با وجود نگراني مشترک تهران و آنکارا نسبت به پتانسيل تجزيهطلبي کردي در سوريه، ترديدي نيست که توسعه نفوذ نظاميو عملياتي ترکيه در اين مناطق، به معناي بازتر شدن فضاي چانهزني اين کشور در مذاکرات سياسي آتي در سوريه خواهد بود که با توجه به اختلاف رويکردهاي ايران و ترکيه در سوريه، ميتواند به چالشي براي ايران تبديل شود. همزمان، آمريکا اميدوار است از طريق متعهد نشان دادن خود به رفع نگرانيهاي ترکيه از جانب کردهاي سوري، شکافي را در محور «آستانه»، يعني ميان ايران و روسيه از يک سو و ترکيه از سوي ديگر ايجاد کند. سناريوي ديگري که براي خروج آمريکا از سوريه و خروج احتمالي از افغانستان، ميتوان در نظر گرفت پيگيري اهداف امنيتي ديگر است. آمريکا در اين نقاط مواضع نظاميآسيبپذيري دارد. لذا بايد دامن خود را جمعتر کند تا براي اقدامات احتمالي (مانند حمله به ايران يا جاي ديگر)، مواضع آسيبپذيري کمتري در دسترس ايران داشته باشد. هر چند اين سناريو با توجه به شرايط داخلي ترامپ بعيد به نظر ميرسد اما ميتواند يک نقطه نظر براي بررسي باشد. با اين حال ترامپ اين روزها و در آغاز سال جديد ميلادي با چالشهاي جديدي مواجه است و سال سختي پيش رو دارد. دموکراتها رسماً به عنوان رييس مجلس نمايندگان آمريکا دست يافتند و حتي فراتر از چشم دوختن به انتخابات 2020 دموکراتها قصد دارند کار ترامپ را پيش از انتخابات يکسره کنند. طرح استيضاح روز پنج شنبه به مجلس نمايندگان ارايه شد و به نظر ميرسد واشنگتن اين روزها صحنه جدال سنگين دموکراتها با جمهوري خواهان آشفته خواهد بود. جدالي که نتايج آن براي ساير کشورها به خصوص ايران ميتواند تاثير فراواني بگذارد.