بازار ارز روزهای پرنوسانی را می‌گذراند؛ به نظر می‌رسد در حال حاضر بازار ارز بیشتر به سمت کاهش قیمت کشش دارد. این موضوع را در روزهای گذشته به خوبی می‌شد حس کرد؛ به طوری که سه‌شنبه هفته گذشته قیمت دلار وارد کانال ۱۰ هزار تومان شد، اگرچه یک روز پس از آن، دوباره کانال ۱۱ هزار تومان را انتخاب کرد. در حال حاضر قیمت دلار در بازار در حدود ۱۱ هزار و ۲۰۰ تومان است.
تحلیلگران معتقدند «آنچه در روزهای گذشته در بازار ارز و طلا رخ داده، حاصل جو روانی مثبت شکل گرفته در جامعه بوده و نمی‌توان دلایل اقتصادی قطعی پیدا کرد. »
همان‌طور که پیش از این نیز سابقه داشت که وقتی در جامعه چند خبر امیدوارکننده منتشر می‌شد، این موضوع به کاهش نرخ ارز در بازار ختم شده و برای چند روز روند نرخ‌ها کاهشی بود.
هیجان بازار ارز تخلیه شد
در این میان، عبور از میان دلالان بازار ارز که در خیابان فردوسی تهران، مشغول فعالیت هستند، نشان می‌دهد هیجان و تلاطمی که از میانه سال ۱۳۹۶ آغاز شده بود، اکنون فروکش کرده است.
اگر سال گذشته و یا فصل بهار امسال از میدان فردوسی به سمت جنوب حرکت می‌کردید، نخستین چیزی که به چشم می‌آمد، ازدحام و شلوغی خیابان به دلیل تجمع دلالان بود. نوسان و تلاطم شدید بازار ارز سبب شده بود که دلالان و سفته‌بازان به راحتی جولان داده و مثل آب خوردن، قیمت دلار و سایر ارزها را بالا و پایین ببرند. اعلام یک شایعه باعث نوسان چند صد و یا چند هزار تومانی نرخ دلار در عرض چند ساعت می‌شد و به تبع آن همه بازارهای کالایی و اقتصادی به هم می‌ریخت.
تلاطم شدید آن روزهای بازار ارز، چنان جذابیتی را برای دلالان ایجاد کرده بود که حتی برخی افراد و سرمایه‌گذاران اقدام به ورود به بازار ارز کرده و به سرعت به دلالان این بازار تبدیل شدند. این دلالان به همراه خود پول ها و منابع مالی جدیدی را وارد این بازار کرده و به تلاطم و بی‌ثباتی این بازار هر جه بیشتر دامن زدند.
اما اگر این روزها سری به خیابان فردوسی تهران بزنید دیگر خبری از آن شور و هیجان و فریادهای دلالان خبری نیست.
فعالان بازار ارز عنوان می‌کنند که «نزدیک به ۶ ماه است که بازار ارز راکد است؛ این رکود تحت‌تاثیر کاهش حجم واردات، کاهش سفرهای خارجی و همچنین کاهش تعداد دانشجویان ایرانی در حال تحصیل در خارج کشور رخ داده است، اما اخیرا تحت‌تاثیر اخبار مثبتی که از دیدارهای خارجی آقای ظریف وزیر امور خارجه منتشر شد، بازار با کاهشی قابل توجه همراه بود. »
فضای اقتصادی رو به بهبود است
در این شرایط، در ماه‌های اخیر دولت و بانک مرکزی در تلاش بودند که تلاطمات بازار ارز را کنترل کرده و این بازار را به ثبات برسانند. این موضوع را رییس‌کل بانک مرکزی مطرح می‌کند. عبدالناصر همتی تاکید می‌کند که «ثبات در بازار ارز برقرار شده و وضع ارزی کشور نیز مطلوب است. » به گفته وی، «بازار ارز و سکه دارای نوسان و ریسک است و چنانچه مردم در زمینه بازار سرمایه و یا بانک سرمایه‌گذاری کنند، احتمال ریسک کمتری دارد. »
به اعتقاد همتی، «فضای اقتصادی رو به بهبود است و آرام شدن فضای اقتصادی، تامین مالی برای فعالیت‌های تولیدی و رشد صادرات و مثبت شدن تراز تجاری از نشان دهنده بهبود شرایط اقتصادی است. »
خبرگزاری بلومبرگ نیز در گزارشی با موفق‌تر خواندن برنامه‌های جدید بانک مرکزی برای مهار نرخ ارز، نوشته است که از ماه می امسال تاکنون ارزش ریال ۳۰ درصد تقویت شده و نرخ دلار به ۱۱۸ هزار ریال کاهش پیدا کرده است. کاهش نرخ ارز خود به کند شدن روند تورم کمک زیادی کرده است؛ تا جایی که نرخ تورم سالانه از ۴۰ درصد در سال گذشته به ۲۴ درصد در ماه اوت (مرداد) کاهش پیدا کرده است.
کنترل بازار ارز دستور رییس‌جمهور بود
پیش از این، علی ربیعی، سخنگوی دولت در خصوص مباحثی که در فضای رسانه‌ای کشور در مورد سیاست‌ها و فعالیت‌های دولت در خصوص آرامش‌بخشی به بازار سرمایه و مقابله با التهابات ارزی مطرح شده است، به نامه دبیر شورای عالی امنیت ملی در تاریخ ۱۹ مهرماه سال ۹۶ به رییس‌جمهوری در تشریح وضعیت بازار ارز اشاره کرد که در آن پیشنهاد شده بود سیاست‌های مقابله‌ای در دستور کار قرار گیرد.
ربیعی گفته بود «به دنبال این نامه، آقای روحانی به معاون اول و رییس کل وقت بانک مرکزی دستور داد تا بر اساس مفاد نامه برای کنترل بازار ارز اقدام کنند. »
وی عنوان کرده بود که «گزارش دستگاه‌های امنیتی و اقتصادی مسوول در این حوزه از افزایش نرخ ارز در آن ایام و احتمال بروز بحران در این بازار خبر می‌دادند و بر ضرورت کنترل نرخ ارز و اقدامات مقابله‌ای برابر بحران آفرینی دشمنان در این بازار تاکید داشت و این گزارش مبنای نامه دبیر شورای عالی امنیت ملی و دستور رییس‌جمهوری قرار گرفت. »
در این گزارش که ماحصل مباحث‌مطرح شده در دبیرخانه شورایعالی امنیت ملی است بر افزایش توان بانک مرکزی برای مداخله هدفمند در بازار ارز تاکید و به ضرورت مقابله با سیاست‌های تحریمی آمریکا که به قصد آشفته‌سازی و بحران‌آفرینی در اقتصاد کشور با محوریت ارز صورت می‌گیرد، از سوی بانک مرکزی اشاره شده است. »
ربیعی در ادامه تشریح کرده بود «رییس‌جمهوری طبق مفاد مباحث ارائه شده، دستور انجام اقدامات لازم برای کنترل نرخ ارز صادر کردند که به معنای مقابله با توطئه آمریکا و مقابله با دسیسه‌های دشمنان بود. »
سخنگوی دولت تاکید کرده بود که «امروز با توجه به آرامش برقرار شده و سامان ایجاد شده در بازار سرمایه و ارز و با در نظر گرفتن شرایط سخت سال گذشته و تنگناهایی که دائما از سوی آمریکا به وجود آمده و می‌آید، میزان موفقیت دولت در سیاست‌های ملی و ارزی آن قابل مشاهده است. »
جو روانی قیمت‌ها را پایین آورد
در این میان، کارشناسان و فعالان اقتصادی نسبت به وضعیت آتی بازار ارز دیدگاه‌های متفاوتی دارند. برخی از احتمال کاهش نرخ دلار سخن می‌گویند و برخی نیز معتقدند با توجه به شرایط کشور، نمی‌توان پیش‌بینی خاصی از وضعیت بازار داشت.
سید حمید حسینی، نایب رییس اتاق بازرگانی ایران و عراق معتقد است «در طول روزهای گذشته بحث‌هایی که درباره احتمال مذاکرات سیاسی و بهبود اوضاع اقتصادی مطرح شده، اصلی‌ترین دلایل برای شکل‌گیری جو روانی مثبت در بازار بوده است. »
وی در پاسخ به این پرسش که نرخ ارز تا کجا و چه زمانی کاهشی خواهد ماند؟ تاکید می‌کند: «اگر بنا باشد نرخ‌ها به شکل قطعی کاهش یابند، باید در اقتصاد یک تغییرات اساسی ببینیم. اما آنچه که در روزهای گذشته رخ داده، بیشتر حاصل یک جو روانی مثبت است. »
حسینی اضافه می‌کند: «در کنار جو روانی، وقتی که نخستین سیگنال‌ها از بازار برای آغاز روند کاهشی دیده می‌شود، بسیاری از مردم عادی نیز که بخشی از سرمایه خود را تبدیل به ارز یا طلا کرده‌اند، به بازار هجوم می‌آورند تا از ضرر بیشتر جلوگیری کنند. از این‌رو بخشی از دلیل کاهش نرخ‌ها در روزهای گذشته نیز فروشنده شدن مردم بوده است. »
وضعیت بهتر می‌شود
ابراهیم جمیلی، رییس خانه اقتصاد ایران نیز می‌گوید: «قیمت دلار که طی روزهای گذشته کاهش قیمت داشت، تحت‌تاثیر اخباری بود که امکان مذاکره را مطرح می‌کرد. »
وی با بیان اینکه بازار ارز کشور در حال حاضر تحت‌تاثیر اخبار سیاسی است، می‌افزاید: «اگر بازار رو به آرامش برود، به طور قطع قیمت دلار کاهش محسوسی پیدا می‌کند؛ در غیر این صورت افزایش پیدا می‌کند. آنچه که مهم است، مدیریت خوب بانک مرکزی است که در حال حاضر اتفاق افتاده و نوسان شدید قیمت‌ها در بازار و خرید و فروش اسکناس در بازار صورت می‌گرفت، وجود ندارد؛ ضمن اینکه دلار از حالت خرید و فروشی که به عنوان کالا وجود داشت، کمتر اتفاق می‌افتد. »
جمیلی متذکر می‌شود: «در حال حاضر اطمینان مردم به دلار کمتر شده و نیز این اطمینان دیگر وجود ندارد که نرخ دلار رو به افزایش باشد. »
وی با تاکید بر اینکه ما باید بازار را مدیریت کنیم که نوسان نرخ ارز آسیب جدی به اقتصاد کشور نرساند، می‌گوید: «هم‌اکنون هیچ کسی نرخ واقعی دلار را نمی‌داند؛ اگر می‌دانستیم، میلیاردر می‌شود. نرخ واقعی دلار به تولید کشور بستگی دارد و هر چه تولید کشور افزایش یابد، نرخ دلار کاهش می‌یابد. ما اگر می‌خواهیم نرخ واقعی دلار را بدانیم، باید به میزان اشتغال و درآمد سرانه کشور نگاه کنیم. »
جمیلی درباره وضعیت بازار ارز در نیمه دوم سال گفت: «ما امیدواریم که بتوانیم از پیچ سختی که تحریم‌ها برای ما به‌وجود آورده، بگذریم، ولی نسبت به نیمه اول سال بازار وضعیت بهتری خواهد داشت. »
دلار به ۸ هزار تومان هم می‌رسد
فاطمه مقیمی، عضو اتاق بازرگانی تهران نیز معتقد است: «آنچه در هفته‌های گذشته در بازار ارز رخ داده نشان می‌دهد که دولت توانسته یک آرامش نسبی را به بازار بازگرداند و این مساله قطعا اتفاقی مثبت است، اما اینکه در آینده این بازار چه سرنوشتی داشته باشد، مساله‌ای است که باید با در کنار هم قرار دادن عوامل مختلف آن را بررسی کنیم. »
به گفته وی، «اگر بنا بود یک تصویر چند ماهه کوتاه از بازار داشته باشیم، حتی اینکه نرخ دلار به کانال ۸۰۰۰ تومان وارد شود نیز گزینه‌ای دور از ذهن نبود، اما اگر دولت بخواهد با توجه به نامشخص بودن شرایط بین‌المللی اقدامات لازم را انجام دهد، مدیریت نرخ برای تامین نیازهای سال‌های پیش رو بسیار مهم خواهد بود. »
بازار ارز به تعادل رسید
در همین حال، کامران سلطانی‌زاده، رییس کانون صرافان با بیان اینکه مجموعه اقدامات بانک مرکزی در مدیریت جریانات کاذب ارزی توانست موثر واقع شود، عنوان می‌کند: «بانک مرکزی تامین ارز کالاهای غیرضروری را در سال گذشته موثر واقع شده و از سوی دیگر، در بخش تولید نیز تمرکز در تخصیص ارز بر کالاهای مورد نیاز و ضروری این بخش بوده است؛ ضمن اینکه به دلیل خروج سفته بازان از بازار ارز و نیز بستن سقف خرید ارز و جابجایی ریال، اقداماتی که از سوی افراد سودجو انجام شد، متوقف شد. مجموعه این اقدامات سبب شده تا سوداگران از بازار خارج شده و مصرف‌کنندگان واقعی وارد بازار شوند؛ ضمن اینکه در حال حاضر عرضه و تقاضا قیمت بازار را تامین می‌کند. »
وی می‌گوید: «بانک مرکزی هیچ گونه ارز مداخله‌ای در بازار تزریق نمی‌کند و اکنون بازار به تعادل و ثبات کامل رسیده است. صرافان هر ارزی را که از طریق صادرکننده خریداری کرده و وارد بازار می کنند، بر اساس نیاز بازار و سرفصل های بانک مرکزی هزینه می‌کنند. از سوی دیگر، نهادهای نظارتی، امنیتی، پلیس فتا و قوه‌قضاییه در بستن کانال‌های تلگرامی اعلام نرخ ارز که در بازار وارد شده بودند، دخیل بودند و هم اکنون مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد. »
مردم به مکانیزم‌های کاهش قیمت ارز اطمینان ندارند
از سوی دیگر، محمدرضا زهره‌وندی، رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در این زمینه می‌گوید: «با مکانیزم افرایش قیمت همه آشنا هستند و بلافاصله با افزایش قیمت ارز، قیمت اکثر اجناس را فارغ از اینکه ارتباطی به قیمت ارز دارد یا نه، بالا می‌برند. »
وی با بیان اینکه مردم به مکانیزم‌های کاهش قیمت ارز اطمینان ندارند، می‌افزاید: «ممکن است در یک بازه زمانی قیمت ارز کاهش یابد، اما دوباره رویه متفاوتی در پیش گیرد، به همین دلیل معمولا برای کاهش قیمت، مقاومت وجود دارد.
رییس کمیسیون صنعت اتاق تهران خاطرنشان می‌کند: «طی یک سال گذشته سیر صعودی نرخ ارز آن‌چنان بی‌ضابطه بود که همه با ترس و گمان معاملات را انجام می دادند و یا برای فروش دست نگه می‌داشتند، اما پس از آن روند ارز، کاهشی شد و قیمت بسیاری از اجناس نیز به تبع آن پایین آمد. »
