کورش شرفشاهی: مدتها بود که کارشناسان از مصرف بی رویه حامل های انرژی گلایه می کردند و اعتقادشان بر این بود که یارانه تعلق گرفته به حامل های انرژی به جیب ثروتمندان سرازیر می شود و محرومان نه تنها هیچ نفعی از این یارانه نمی برند، بلکه آسیب های ناشی از آن مانند آلودگی هوا را تحمل می کنند.
بنابر این هدفمند کردن یارانه ها در دستور کار دولت احمدی نژاد قرار گرفت و در اقدامی یک باره، قیمت بنزین از 100 تومان به 400 تومان و سپس به 1000 تومان افزایش یافت. اگر چه آقایان ادعا داشتند که این اقدام به نفع اقشار آسیب پذیر است، اما همین اقشار آسیب پذیر به خیابانها ریختند تا علاوه بر پمپ های بنزین، بانکها، اتوبوس ها، سطل های زباله و... را به آتش بکشند تا عده ای در این آشفته بازار جان خود را از دست بدهند. اما با وجود تاوان سنگینی که برای افزایش قیمت بنزین در عرصه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دادیم، در نهایت بنزین و دیگر حامل های انرژی گران شد. اما از روزی که با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها، قیمت حامل های انرژی افزایش یافت، دولت مدعی حمایت از اقشار آسیب پذیر برای آنکه اثبات کند به دنبال سودجویی نبوده، اعلام کرد که تمامی درآمد ناشی از افزایش قیمت حامل های انرژی را به حساب مردم واریز خواهد کرد. اما اینجا یک مشکل باقی ماند، دولت مدعی حمایت از اقشار آسیب پذیر با وجود آنکه 4 سال پس از هدفمندی یارانه ها همچنان قدرت را در دست داشت و همه ساله قیمت حامل های انرژی را افزایش می داد، اما ریالی بابت این افزایش به حساب اقشار آسیب پذیر واریز نکرد و تا روزی که احمدی نژاد رییس دولت بود، یارانه نیز همان 45 هزار و 500تومان باقی ماند. تا آنکه احمدی نژاد از اسب دولت پیاده شد و نقش اپوزوسیون را به خود گرفت. در این نقش یکی از ابزارها برای انتقاد از عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم، افزایش قیمت یارانه نقدی بود و حتی آقایان پیشنهاد کردند که اگر رییس جمهور شوند، یارانه نقدی را به 250 هزار تومان افزایش خواهند داد.
- حذف یارانه در دستور کار
اما دولت که با کسری بودجه جدی رو به رو بود، و رقم یارانه 45 هزار میلیارد تومانی را سنگین می دانست، تصمیم به حذف دهکهای متمول گرفت و در اولین گام پیشنهاد کرد مردم به صورت داوطلبانه انصراف دهند اما چون استقبالی از خود اظهاری مردم به عمل نیامد، دولت دست به کار شد و عده ای از یارانه بگیران را حذف کرد که با اعتراض های گسترده رو به رو شد. در این رابطه سخنگوی ستاد حذف یارانه گفت: بر اساس تکلیفی که مجلس برای ما مشخص کرده بود، در گام اول باید یک سری شاخص و بانک‌های اطلاعاتی را مبنا قرار می‌دادیم تا افرادی را که کاندیدای حذف هستند، شناسایی کنیم. ما برای اینکه خطاهای شناسایی را به حداقل برسانیم، در فاز اول ۲۰۰ هزار خانوار را شناسایی کردیم. اینها بر اساس بانک‌های اطلاعاتی جزو سه دهک بالای درآمدی هستند، مگر اینکه اعتراض کنند، که در نهایت بر اساس تراکنش‌ها، وضعیت مالی آنها مشخص خواهد شد. حسین میرزایی افزود: اطلاعات راجع به کد ملی افراد، از دستگاه‌های مربوطه دریافت شد. این اطلاعات شامل موارد مختلفی از جمله تعداد و ارزش املاک، خودرو، سفرهای خارجی و... است. همچنین از طریق بانک اطلاعات پزشکان، مدیران دولتی، وکلا، اعضای هیئت علمی دانشگاه، اصناف خاص مثل صرافی‌ها و طلافروشان و بانک‌های اطلاعاتی دیگر مثل مجموع حقوق و دستمزد خانوار، تعداد اعضای خانوار، محل و منطقه زندگی خانوار، اطلاعاتی دریافت شده و مد نظر قرار گرفت. افرادی که در این مرحله شناسایی شدند، کاندیدای حذف از دریافت یارانه هستند. میرزایی گفت: با امضای اجازه‌نامه از سوی معترضان، دولت به کلیه اطلاعات بانکی آنها دسترسی خواهد داشت، اما تنها اطلاعات مربوط به خرید آنها مبنای حذف یارانه قرار می‌گیرد. یعنی اطلاعات مربوط به کارت به کارت، برداشت نقدی، مانده حساب، تسهیلات و گردش حساب مبنا نخواهد بود. اگر متوسط هزینه‌کرد ماهانه خانوار از این اعداد کمتر باشد، یارانه آنها برقرار خواهد بود. برای خانوار تک نفره چهار میلیون تومان، دو نفره پنج میلیون، سه نفره ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، چهار نفره هفت میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، پنج نفره هشت میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، ۶ نفره و بیشتر به‌ازای هر نفر از اعضای خانوار ۵۰۰ هزار تومان اضافه خواهد شد.
- گرانی بنزین و بحرانی دوباره
اما دولت که مدتها بود زمزمه حذف یارانه بگیران را در کنار افزایش بنزین مطرح می کرد تا جامعه را محک بزند، یک باره قیمت بنزین را از 1000 تومان به 3000 هزار تومان افزایش داد که این بار نیز پمپ بنزین ها، بانکها، اتوبوس ها، خودروهای مردم و سطل های زباله به آتش کشیده شد و باز هم عده ای جان خود را از دست دادند که هنوز تعداد آنها اعلام نشده است. در این شرایط دولت برای آنکه خود را از بی برنامگی و افزایش قیمت بنزین برای جبران کسری بودجه تطهیر کند، اعلام کرد که درآمد ناشی از افزایش قیمت بنزین را در قالب یارانه معیشتی هر ماه به دهکهای پایین پرداخت خواهد کرد. رئیس سازمان برنامه و بودجه با بیان اینکه جامعه هدف بیش از ۱۸ میلیون خانوار (بیش از ۶۰ میلیون نفر) را تشکیل می‌دهد، گفت: شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی موظف شد همه منابع حاصل از این برنامه را در یک حساب مشخص که به همین عنوان نزد خزانه افتتاح خواهد شد، واریز کند. محمدباقر نوبخت ادامه داد: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز موظف شد با ضوابطی که دارد، فهرستی از این ۱۸ میلیون خانوار یا همان ۶۰ میلیون نفر مورد نظر را آماده کند.وی گفت: سازمان برنامه و بودجه نیز موظف شد همه مبالغی که به حساب واریز می‌شود بین این خانوارها که از یک نفر تا پنج نفر هستند به صورت ماهانه در قالب مبالغی بین ۵۵ تا ۲۰۵ هزار تومان پرداخت کند.بر این اساس، حداکثر تا ۵ نفر از هر خانوار مشمول یارانه می‌شوند و یارانه جدید برای خانوار ۱ نفره، ۵۵ هزار تومان؛ خانوار ۲ نفره، ۱۰۳ هزار تومان؛ خانوار ۳ نفره، ۱۳۸ هزار تومان؛ خانوار ۴ نفره، ۱۷۲ هزار تومان و خانوار ۵ نفره، ۲۰۵ هزار تومان خواهد بود که به یارانه قبلی خانوارها افزوده خواهد شد.
- انتقاد از تهدید خانوارها به حذف یارانه نقدی
در همین رابطه عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفت: قرار بود که تمام درآمدهای حاصله برای پرداخت یارانه معیشتی هزینه شود، اما این مسئله نیز مشخص نیست که چه میزان از درآمدهای حاصله برای یارانه بنزینی صرف شده است. محمدمهدی مفتح با اشاره به سازوکار دولت برای ثبت اعتراض مردمی که یارانه معیشتی را دریافت نکرده اند، گفت: دولت برای معترضان به عدم دریافت یارانه معیشتی جریمه سنگینی را وضع کرده است، از این رو دولت مقرر کرده که اگر فردی نسبت به عدم دریافت یارانه بنزینی در سامانه مذکور اعتراض کرد، در صورت عدم احراز صلاحیت وی برای دریافت یارانه مذکور، علاوه بر یارانه معیشتی، یارانه نقدی وی نیز حذف خواهد شد.نماینده تویسرکان ادامه داد: مشخص نیست چرا برخی دولتی ها اینگونه اقدامات انجام می دهند، این اقدامات قطعا موجب اعتراض مردم خواهد شد، دولت بهتر است به جای وضع سیاست های انقباضی، از متقاضیان دریافت یارانه معیشتی ثبت نام کرده و سپس با آرامش شرایط افراد را بررسی و تصمیم گیری را اعلام کند. وی با انتقاد از عدم شفافیت میزان درآمدهای دولت از محل افزایش قیمت بنزین گفت: منابع درآمدی حاصل از افزایش قیمت بنزین از یک هزار تومان به یک هزار و 500 تومان و سه هزار تومان باید کاملا شفاف شود، از طرف دیگر قرار بود که تمام درآمدهای حاصله برای پرداخت یارانه معیشتی هزینه شود، اما این مسئله نیز مشخص نیست که چه میزان از درآمدهای حاصله برای یارانه بنزینی صرف شده است.عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس ادامه داد: در شرایط کنونی با ابهامات بسیاری در بحث اجرای طرح پرداخت یارانه معیشتی مواجه هستیم، حال دولت موظف است که تمام این محورها و ابهامات را به مجلس گزارش دهد، در گام نخست دولت باید میزان درآمدهای حاصله را مشخص کرده و پس از آن باید سازو کار اعتراض متقاضیان را اصلاح کند.
- بازهم مردم مظلوم
هنوز بسیاری از اقشار محروم جامعه در تلاش برای اعتراض بودند که چرا یارانه را دریافت نکرده اند که سخنگوی کمیسیون تلفیق از ترکیب یارانه نقدی با یارانه معیشت در سال آینده خبر داد. هادی قوامی گفت: با توجه به اینکه مردم از عملکرد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در زمینه پرداخت یارانه معیشتی گلایه هایی داشتند، در کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال آینده مقرر شد۲۰ درصد از ۳۱ هزار میلیارد تومان حاصل از افزایش قیمت بنزین به افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی پرداخت شود و باقیمانده منابع به دست آمده از اصلاح قیمت بنزین میان ۷۸ میلیون یارانه بگیر توزیع شود.نماینده اسفراین افزود: از آنجا که تعداد مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی حدود ۷ میلیون نفر است در مرحله نخست به هر فرد حدود ۵۰ هزار تومان بابت یارانه معیشت پرداخت می شود.وی اضافه کرد: از فروردین سال ۹۹ رقم یارانه نقدی از ۴۵ هزار تومان به ۷۲ هزار تومان افزایش می‌یابد به این معنا که ۴۵ هزار تومان بابت یارانه نقدی و حدود ۲۷ هزار تومان به ازای کمک معیشتی به همه یارانه بگیران پرداخت خواهد شد.
اکنون مشخص نیست ماجرای حذف سه دهک بالای جامعه از دریافت یارانه به کجا کشید و تا چه زمانی قرار است مسوولان به وعده های خود عمل کنند هنگامی که به یاد سخنان رئیس جمهور می افتیم که تأکید کرد «کمک‌های معیشتی دولت به مردم در راستای اصلاح قیمت بنزین همچنان ادامه خواهد داشت و مردم نسبت به تبلیغات هدفدار که در این زمینه انجام می‌شود، مبنی بر اینکه دولت برای یک الی دو ماه کمک‌های نقدی را ادامه داده و سپس آن را قطع خواهد کرد، توجه نداشته باشند و این صحیح نیست و مطمئن باشند که از طرف دولت این پوشش حمایتی همچنان انجام خواهد گرفت» و تنها دو ماه بعد از پرداخت یارانه معیشتی شاهد کم رنگ کردن و بی اثر کردن آن هستیم، آیا نباید نگران این باشیم که مردم گرفتار معضل بی اعتمادی به مسوولان می شوند. براستی اگر اظهارات بی پشتوانه مسوولان را مشاهده کنیم، جای آن دارد که از خود سوال کنیم چرا چنین بی پروا وعده می دهند و زیرش می زنند.
