امور کشور معطل مذاکرات نیست
مسعود پزشکیان د ر جلسه صبح د یروز چهارشنبه هیأت د ولت، ضمن قد رد انی از رهنمود ها و سخنان حکیمانه رهبر معظم انقلاب اسلامی، گفت: روند مذاکرات به شکل عاد ی و معمولی جریان د ارد و امور کشور نیز د ر مسیر طبیعی خود د ر حال اجرا و پیگیری بود ه و به هیچ وجه حتی برای ثانیه‌ای معطل این مباحث و مسائل نمی‌شود البته به طور طبیعی از اینکه توافقی صورت بگیرد ، استقبال می‌کنیم. وی همچنین پس از گزارش وزیر نیرو از آخرین وضعیت بازگشت تعد اد ی از نیروگاه‌ها به مد ار که به خاطر تعمیرات از شبکه خارج شد ه بود ند ،افزود : اولین محموله پنل‌های خورشید ی تامین شد ه از خارج تا چند روز آیند ه وارد کشور می‌شود و باید کار نصب و راه‌اند ازی آنها د ر اد ارات د ولتی با سرعت آغاز و انجام شود . رئیس‌جمهور همچنین با خیرمقد م به «محسن اسماعیلی» معاون جد ید راهبرد ی و امور پارلمانی، از زحمات و تلاش‌های آقایان د کتر ظریف و د کتر د بیری قد رد انی و اظهار امید واری کرد که همچنان از توان و ظرفیت‌های د کتر ظریف بهره لازم گرفته شود . د ر اد امه جلسه معاون اول رئیس جمهور نیز تصریح کرد : موارد ی که مورد تاکید معظم له هستند ، به طور جد ی مورد توجه قرار گرفته و برای پیگیری و اجرای آنها اقد ام جد ی صورت خواهد گرفت.
هد ف از سفر به روسیه انتقال پیام مکتوب رهبری به پوتین است
وزیر امور خارجه کشورمان گفت: هد ف از سفر به روسیه انتقال پیام مکتوب رهبری به رهبری روسیه است است. سید عباس عراقچی د ر حاشیه جلسه هیات د ولت د ر جمع خبرنگاران د رباره مواضع آمریکا پیرامون مذاکرات گفت: جلسه اول مذاکرات سازند ه و رو به جلو بود و جلسه روز شنبه آیند ه د ر اد امه جلسه اول خواهد بود . د ر فاصله جلسه اول و د وم بعضا مواضع متضاد ی را مطرح می‌کنند که اصلا کمک کنند ه به روند مذاکرات نیست. باید د ر مذاکرات از نظرات واقعی آنها مطلع شویم. اگر مواضع سازند ه ای د اشته باشند ، می توان امید وار بود که مذاکرات د ر چارچوب یک توافق محتمل را آغاز کنیم. اگر مواضع متناقض اد امه یابد ، کار مشکل خواهد بود . د ر این فاصله ویتکاف چند جور صحبت کرد ه است که باید د ر پشت میز مذاکره از مواضع واقعی آنها مطلع شد . وی د رباره هد ف سفرش به روسیه بیان کرد : هد ف من انتقال پیام مکتوب مقام معظم رهبری به رهبری روسیه است، این پیام د ر د ید ار با پوتین منتقل خواهد شد . عراقچی د ر پاسخ به این پرسش که د رباره ظرفیت غنی سازی د ر مذاکرات صحبت شد ه است؟ بیان کرد : غنی سازی ایران امری واقعی، حقیقی و پذیرفته شد ه است.
اصل موضوع غنی سازی قابل مذاکره نیست
سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه روز گذشته و د ر جمع خبرنگاران د رباره هد ف سفرش به روسیه بیان کرد : هد ف من انتقال پیام مکتوب مقام معظم رهبری به رهبری روسیه است، این پیام د ر د ید ار با پوتین منتقل خواهد شد . وی د ر پاسخ به این پرسش که د رباره ظرفیت غنی سازی د ر مذاکرات صحبت شد ه است؟ بیان کرد : غنی سازی ایران امری واقعی، حقیقی و پذیرفته شد ه است. ما برای اعتماد سازی برای نگرانی احتمالی آماد گی د اریم، ولی اصل موضوع غنی سازی قابل مذاکره نیست.
آکسیوس مد عی برگزاری د ور د وم مذاکرات ایران آمریکا د ر رم شد
خبرنگار خبرگزاری آکسیوس از برگزاری د ور د وم مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشنگتن د ر رم خبر د اد . باراک راوید ، خبرنگار اکسیوس مد عی شد : د ور د وم مذاکرات ایران آمریکا روز شنبه د ر رم برگزار خواهد شد . قابل ذکر است، پیش از این، سخنگوی وزارت خارجه ایران از برگزاری د ور د وم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با میزبانی د وباره مسقط خبر د اد ه بود .
برخورد مجلس با ترک فعل‌ها د ر مساله ناترازی برق
رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به تذکرات نمایند گان د رباره قطعی و ناترازی برق گفت که اگر ترک فعلی د ر این حوزه رخ د اد ه باشد ، مجلس برخورد می‌کند . احمد مراد ی نمایند ه مرد م بند رعباس د ر جلسه علنی د یروز مجلس د ر تذکری گفت: ناترازی برق صد ای مرد م و صد ای نمایند ه‌های مجلس را د رآورد ه است. انتظار می‌رود وزیر نفت د ر صحن علنی مجلس توضیح د هد که چگونه قرار است ناترازی ۲۰ هزار مگاوات برق حل شود . محمد باقر قالیباف رییس مجلس د ر پاسخ به به این تذکرات گفت: همه امورات مجلس مهم است و هیچ کاری هم مهم‌تر از کار مرد م نیست. اکنون موافقتنامه‌ها و مقاوله‌نامه‌ها که امضا کرد ه‌ایم یا ارتباطات اقتصاد ی و توسعه اقتصاد ی را د نبال می کنیم یا بحث استرد اد زند انیان است که باز هم مشکل مرد م است. وی افزود : سفری نیست که به خارج بروم و قبل و بعد از آن به نسبتی که هموطنانی گرفتارند و د ر زند ان‌های خارج از کشور هستند ، خانواد ه‌های آنها د نبال این موضوعات نباشند .
تاکید روسیه بر حمایت از توافق ایران و آمریکا
سخنگوی کرملین با اعلام آماد گی روسیه برای تسهیل حل و فصل موضوع هسته‌ای ایران گفت: روسیه و چین می‌توانند ضامن توافق جد ید بین ایران و آمریکا د رباره این موضوع شوند . د یمیتری پسکوف د یروز چهارشنبه ۲۷ فرورد ین ۱۴۰۴ د ر پاسخ به پرسش خبرنگاری افزود : فد راسیون روسیه همچنان آماد ه انجام هر کاری د ر حد توان خود برای کمک به حل و فصل اوضاع پیرامون برنامه هسته ای ایران از طریق ابزارهای سیاسی و د یپلماتیک است. پسکوف د ر عین حال تاکید کرد که همه چیز به اد امه روند مذاکرات واشنگتن و تهران بستگی خواهد د اشت؛ مذاکراتی که انتظار می‌رود د ور د وم آن طبق برنامه برگزار شود .
آغاز اعزام حجاج از ۲۳ فرود گاه کشور از نیمه ارد یبهشت
مد یرعامل شرکت فرود گاه‌ها و ناوبری هوایی ایران گفت: امسال بیش از ۸۰ هزار زائر ایرانی برای انجام حج تمتع از ۲۳ فرود گاه کشور به سرزمین وحی عزیمت می‌کنند .محمد امیرانی د ر جلسه هماهنگی عملیات حج تمتع ۱۴۰۴ که به‌میزبانی فرود گاه بین‌المللی مهرآباد برگزار شد ، اظهار کرد : پروازهای حج تمتع امسال د ر فرود گاه‌های اهواز، ساری، یزد ، کرمان، رشت، بوشهر، تبریز، زنجان، بیرجند ، شیراز، مشهد ، اصفهان، زاهد ان، بند رعباس، ارومیه، ارد بیل، گرگان، کرمانشاه، همد ان و خرم‌آباد (تحت مالکیت شرکت فرود گاه‌ها) و شهر فرود گاهی امام خمینی(ره) و فرود گاه‌های چابهار و قشم انجام می‌شود . وی افزود : با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شد ه د ر فرود گاه‌های کشور تسهیل ترد د زائران برای عزیمت به حج تمتع مورد توجه جد ی قرار گرفته است و انتظار د اریم با هماهنگی نهاد ها، سازمان‌ها، پلیس و سایر د ستگاه‌های اجرایی ترد د زائران د ر فرود گاه‌های کشور با حد اقل ایستایی انجام شود .
اعتراف رئیس کمیسیون اروپا نسبت به تضعیف جایگاه غرب
رئیس کمیسیون اروپا با اشاره به تغییرات تاریخی که د ر نتیجه بازگشت د ونالد ترامپ به کاخ سفید بروز کرد ه است، گفت: غرب آنچنان که ما می شناسیم، د یگر وجود ند ارد . اورسلا فون د ر لاین رئیس کمیسیون اروپا د ر آنچه که به نظر می رسد اذعان به شکاف د ر پیوند ترانس آتلانتیک است د ر مصاحبه با هفته نامه آلمانی «تسایت/ Die Zeit» (زمان) از موضع اتحاد یه اروپا د ر تنظیم خد مات د یجیتال آمریکا حتی د ر مواجهه با تهد ید های حذف چتر هسته ای آمریکا د فاع کرد و با لحنی کنایه آمیز گفت ما د یگر براد ران یا اولیگارش ها را ند اریم که مقررات را تنظیم کنند .
واکنش پنتاگون به خبر کاهش نیرو د ر سوریه
پنتاگون د ر بیانیه‌ای د رباره اد عای کاهش حضور آمریکا د ر سوریه واکنش نشان د اد و اعلام کرد ، ایالات متحد ه با توجه به ضرورت‌ها، نیروهای خود را به صورت منظم جابجا و مستقر می‌کند .وزارت د فاع آمریکا د ر واکنش به گزارش خبرگزاری ریانووستی د رباره طرح‌های پنتاگون برای کاهش حضور د ر سوریه اعلام کرد : «وزارت د فاع آمریکا به صورت منظم نیروهای خود را با توجه به نیازها و ضرورت‌های عملیاتی و شرایط جابجا و مستقر می‌کند .
گروه سیاسی: تنها 24 ساعت کافی بود تا موضع منطقی و معتد لانه استیون ویتکاف، نمایند ه ویژه ترامپ د ر امور خاورمیانه د ر قبال مذاکرات با ایران د گرگون شود . ویتکاف که د ر ابتد ا از تلاش برای توافق د ر چارچوب محد ود سازی برنامه هسته‌ای ایران سخن گفته بود ، یکباره از توقف کامل برنامه هسته‌ای سخن گفت. به روایتی ویتکاف از موضعی اعتد الی به رویکرد افراطی د رباره پروند ه هسته‌ای ایران تغییر موضع د اد .
به گزارش «تجارت»، تغییر رویکرد و موضع متناقض ویتکاف از یک سو، زمینه را برای ابهام د ر استراتژی مذاکراتی آمریکا و آیند ه مذاکرات با ایران ایجاد کرد . از سوی د یگر، تا حد ود زیاد ی خوش‌بینی‌های ابتد ایی د ر ارتباط با مذاکرات ایران و آمریکا از میان برد . به نظر می‌رسد ریشه تغییر موضع 24 ساعته ویتکاف بیش از هر چیز د یگری د ر نتیجه فشار تند روهای د اخل د ولت و لابی‌های اسرائیلی بود ه باشد .
مواضع متناقض ویتکاف و ابهام د ر استراتژی کاخ سفید د ر قبال مذاکرات با ایران
استیون ویتکاف روز د وشنبه (25 فرورد ین) د ر اظهاراتی متعاد ل و واقع‌بینانه د ر قبال مذاکرات با ایران و مسائل فنی پیش‌رو نکاتی را مطرح کرد که به شد ت مورد استقبال تهران قرار گرفت و چشم‌اند از آتی را به شد ت مثبت کرد . ویتکاف د ر گفت‌وگو با فاکس نیوزگفت: شما نیازی ند ارید یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی را اجرا کنید که د ر آن اورانیوم را بیش از ۳.۶۷٪ غنی‌سازی کنید ؛ بنابراین باید کاملاً غنی‌سازی د ر سطوح ۲۰٪ و ۶۰٪ را که اکنون انجام مید هد ، متوقف کند . ویتکاف اد امه د اد : موضوع مذاکرات با ایران ابتد ا راستی‌آزمایی برنامه غنی‌سازی و سپس برنامه تسلیحاتی خواهد بود . راستی‌آزمایی برنامه ایران، نکته اساسی برای امکان د ستیابی به توافق با ایرانی‌ها خواهد بود . این موضع ویتکاف از د و حیث اهمیت د اشت. نخست این که برای نخستین بار موضع رسمی د ولت ترامپ د رباره ابعاد فنی مذاکره با ایران مطرح شد ه بود و از سوی د یگر، برخلاف موضع نتانیاهو، خواستار «برچید ن کامل برنامه هسته‌ای ایران» از جمله تأسیسات غنی‌سازی بود . اظهارات ویتکاف اما مد ت زیاد ی د وام نیاورد . صبح روز سه‌شنبه، ترامپ و مقامات ارشد امنیت ملی‌اش، از جمله خود ویتکاف، د ر اتاق وضعیت حضور د اشتند و د ر حال بحث د رباره سیاست د ر قبال جمهوری اسلامی ایران بود ند ، جلسه‌ای که اولین بار توسط اکسیوس گزارش شد . نیمه شب، ویتکاف پیامی را د ر شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد و اعلام کرد که «جمهوری اسلامی ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحات هسته‌ای خود را متوقف و حذف کند »، تعریفی که او شب گذشته استفاد ه نکرد ه بود . او گفت: «یک توافق با ایران فقط زمانی تکمیل خواهد شد که یک توافق ترامپی باشد ». چند ساعت بعد ، د ر یک کنفرانس خبری، سخنگوی کاخ سفید ، کارولین لیوت، گفت که ترامپ به میزبانان عمانی مذاکرات ایران گفته است که «جمهوری اسلامی ایران باید به برنامه هسته‌ای خود از طریق مذاکرات پایان د هد .» پس از این اظهارات لارنس نورمن خبرنگار وال استریت ژورنال نوشت: حرکات زیگ‌زاگی ویتکاف حالا باعث شد ه که مصالحه بر سر غنی‌سازی صفر به امری بسیار سخت‌تر از قبل تبد یل شود . تمام فضایی که با صحبت د رباره مواضع اولیه و نیاز به مصالحه ایجاد شد ه بود ، د ر ۲۴ ساعت گذشته از بین رفته است. اکنون آنها به نام ترامپ به این موضع متعهد شد ه‌اند . وی افزود : اگر فرض کنیم – که به‌نظر فرضی منطقی است – که #ایران هرگز با توافقی مبتنی بر غنی‌سازی صفر کنار نخواهد آمد ، این رفت و برگشت ۲۴ ساعته می‌تواند پیامد های بسیار بزرگی د اشته باشد .
اختلاف عمیق د ر تیم امنیت ملی ترامپ د رباره ایران
تمامی شواهد و قراین از این واقعیت حکایت د ارند که تیم امنیت ملی «د ونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا بر سر بهترین راه رسید گی به مسئله هسته‌ای ایران د چار اختلاف است. پایگاه خبری آکسیوس با این مقد مه د ر گزارشی نوشت: موضوع صرفا بحث‌های نظری نیست. ترامپ د ر عین فرستاد ن مذاکره‌کنند گان خود به خاورمیانه برای توافق با ایران، بمب‌افکن‌های بی-۲ و ناوهای هواپیمابر را نیز به عنوان نقشه جایگزین به منطقه ارسال کرد ه است. آکسیوس روز چهارشنبه نوشت: مقام‌های د ولت ترامپ بر سر این که کد ام روش موفقیت‌آمیزتر است، د چار اختلاف هستند . یک مقام آمریکایی که د ر جریان بحث‌های د اخلی د ولت است، گفت: «سیاست(د ولت) د ر قبال ایران عمد تا به این د لیل که هنوز به د لیل این که د ر د ست بررسی است، مشخص نیست. این موضوع به د لیل حساسیت سیاسی آن، پیچید ه و چالش‌برانگیز است. ترامپ د وشنبه گذشته، مشاوران ارشد خود و مقام‌های هر د و د وسته این شکاف سیاسی را د ر «اتاق وضعیت» برای د ید اری د رباره ایران گرد هم آورد .
تند ورها د ر صد د به حاشیه‌راند ن میانه‌روها
تغییر موضع 24 ساعته ویتکاف علاوه بر تایید اختلاف‌نظر د ر د رون د ولت ترامپ از تلاش تند روها برای به حاشیه راند ن میانه‌روها حکایت د ارد . د ر د رون د ولت ترامپ د و جبهه غیررسمی وجود د ارد . جبهه اعتد الیون به رهبری «جی.د ی ونس» معاون رئیس‌جمهور آمریکا و جبهه تند روها به رهبری مایکل والتز، مشاور امنیت ملی کاخ سفید . د ر جناح اعتد الیون، استیون ویتکاف، فرستاد ه ویژه ترامپ د ر امور غرب آسیا، «پیت هگست» وزیر د فاع آمریکا و تاکر کارلسون» چهره شناخته‌شد ه رسانه‌ای و نزد یک به ترامپ نیز حضور د ارند . این جریان بر این باور هستند که راهکاری سیاسی هم مورد ترجیح و هم محتمل است و آمریکا باید برای تحقق آن امتیازاتی بد هد . نگرانی این گروه این است که اقد ام نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران نظامیان آمریکایی د ر منطقه را د ر صورت پاسخ متقابل ایران د ر معرض خطر قرار د هد . آنها همچنین استد لال می‌کنند که یک د رگیری جد ید د ر منطقه موجب افزایش شد ید قمیت نفت د ر برهه‌ای حساس برای اقتصاد آمریکا خواهد شد . هر چند د ور اول مذاکرات و روند رو به جلوی آن تا کنون منتج از اراد ه گروه نخست بود ه، د ر مقابل آنها جناح تند رو قرار د ارد . «مایک والتز» مشاور امنیت ملی و «مارکو روبیو» وزیر امور خارجه آمریکا مهم‌ترین چهره‌های این جریان هستند . این گروه به شد ت نسبت به ایران شکاک هستند و د رباره ایران موضوع که یک شانس یک توافق باعث عقب‌گرد برنامه هسته‌ای ایران شود ، ترد ید د ارند . سناتورهای نزد یک به ترامپ مانند «لیند سی گراهام» و «تام کاتن» نیز این د ید گاه را د ارند . این جبهه بر این باور است که ایران ضعیف‌تر از همیشه است و بنابراین، آمریکا باید از مصالحه خود د اری کرد ه و د ر عوض، روی برچید ه شد ن برنامه هسته‌ای ایران پافشاری کند . گزینه د یگر از نظر آنها، اقد ام نظامی مستقیم علیه ایران یا حمایت از حمله رژیم صهیونیستی است. نمود بارز مواضع این گروه را می‌توان د ر مواضع مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور ترامپ مشاهد ه کرد که طی به وضوح از «تخریب کامل» سخن گفت. او سپس فهرستی از آنچه که شامل این امر می‌شود ارائه د اد : جمهوری اسلامی ایران باید تأسیسات غنی‌سازی سوخت هسته‌ای، تسلیحات هسته‌ای و حتی موشک‌های د وربرد خود را کنار بگذارد .
گروه سیاسی: رافائل گروسی، مد یرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی د یروز -چهارشنبه- د ر میانه مذاکرات ایران و آمریکا، د ر راس هیاتی وارد تهران شد تا با مقامات ایرانی از جمله رئیس سازمان انرژی اتمی و وزیر امور خارجه کشورمان د ید ار کند . این سفر که پس از د ور نخست مذاکرات ایران و آمریکا (23 فرورد ین) و قبل از برگزاری د ور د وم مذاکرات د ر شنبه (30 فرورد ین) صورت می‌گیرد ، از سوی رسانه‌ها و ناظران سیاسی به شد ت مورد توجه قرار گرفته است.
به گزارش «تجارت»، رافائل گروسی قبل از سفر به ایران، د ر گفت‌وگو با نشریه فرانسوی لوموند گفت: ما بخشی از گفت وگوی د وجانبه آقای عراقچی و ویتکاف نیستیم، اما نسبت به آن بی تفاوت نیستیم. آنها به خوبی می د انند که ما باید نظر خود را د ر مورد هر توافق احتمالی ارائه د هیم زیرا ما باید آن را تأیید کنیم. گروسی حتی پا را فراتر گذاشت و مد عی شد : «توافق جد ید با ایران و بد ون د خالت آژانس، کاغذ فاقد اعتبار است.» با این تفاسیر د ر ارتباط با ابعاد اهمیت سفر گروسی به ایران و چرایی آن «تجارت» با فواد ایزد ی، کارشناس مسائل آمریکا گفت‌وگو د اشته است.
نباید به سفر گروسی و کلیت مذاکرات چند ان خوش‌بین بود
فواد ایزد ی، د ر بخش ابتد ایی اظهارات خود د ر ارتباط با سفر گروسی به ایران د ر گرماگرم بحث‌های سیاسی و رسانه‌ای د رباره مذاکرات ایران و آمریکا اظهار د اشت: «قبل از هر چیز باید به رخد اد ها و تحولات چند روز اخیر د ر آستانه سفر گروسی توجه د اشت. د ر ابتد ا اظهارات استیون ویتکاف نمایند ه ویژه ترامپ د ر خاورمیانه، خوش‌بینی‌هایی را ایجاد کرد اما بلافاصله او نه تنها حرف‌ها اولیه را تکذیب، بلکه خواسته تند روها و اسرائیل را مطرح کرد . حرف‌های اخیر ویتکاف را می‌توان موضع اکثریت قریب به اتفاق اعضای د ولت ترامپ ارزیابی کرد . حرف‌های ابتد ایی او بیشتر موضع یک گروه اقلیت د ر کاخ سفید بود .» وی افزود : «بعد از موضع اخیر ویتکاف نه تنها به سفر آقای گروسی، بلکه به کلیت مذاکرات نباید چند ان خوش‌بین بود . د ر حقیقت آژانس بیش از آنکه استقلال د اشته باشد ، موضع د ولت آمریکا را نگاه می‌کند . اینکه کاخ سفید حق ایران برای غنی‌سازی را بپذیرد ، د ولت ترامپ را د ر معرض این اتهام قرار مید هد که این همان توافق «برجام» است. حتی اگر اند ک احتمالی را برای توافق ایران با د ولت ترامپ د ر نظر گرفت، کنگره آمریکا نیز باید آن را تایید کند . کنگره یا می‌تواند توافق را تایید کند یا سکوت کند و یا گزینه سوم رد را برگزیند . هر چند رئیس جمهور می‌تواند رد شد ن توافق را وتو کند اما د ر مجموع روند پذیرش توافق بسیار پیچید ه است.»
سفر گروسی به ایران د ر نتیجه هماهنگی با د ولت ترامپ صورت گرفته است
این استاد د انشگاه تهران د ر بخشی د یگر از اظهارات خود تاکید کرد : «رافائل گروسی، چند ان اراد های از خود ند ارد . او بیشتر تحت تاثیر مواضع و سیاست‌های تعیین شد ه از سوی غرب به رهبری آمریکا است. حتی سفر اخیر او به ایران نیز د ر نتیجه د ستور و هماهنگی با د ولت آمریکا بود ه است. گروسی قصد د ارد برای رسانه‌های غربی فضاسازی کند . اگر آمریکا با ایران توافق کند ، گروسی تبد یل به یک بازیگر مثبت می‌شود و اگر توافق صورت نگیرد ، او به د شمن و ضد ایران تبد یل خواهد شد .»
بازرسی‌های آژانس بیشتر نقش خبررسانی به آمریکا را پید ا کرد ه است
ایزد ی د ر بخشی د یگر از اظهارات خود د ر ارتباط با موضع گروسی د ر ارتباط با نقش مهم آژانس د ر توافق ایران و آمریکا اظهار د اشت: «اگر توافق صورت بگیرد ، راستی‌آزمایی توافق با آژانس خواهد بود . اما مشکل بزرگ آژانس این است که بیشتر نقش اطلاع‌رسانی و مخابره وضعیت برای آمریکا را بر عهد ه گرفته است. اخیر د ر نشست 12 فرورد ین کمیسیون روابط خارجی مجلس سنای آمریکا، رئیس سابق سازمان سیا د ر پاسخ به پرسش سناتورها د ر ارتباط با موانع پیش‌روی حمله نظامی به ایران تاکید کرد ، به د لیل کم شد ن بازرسی‌های آژانس، اشراف ما نسبت به سایت‌های ایران کم شد ه است. انگار بازرسان آژنس، نیروی سازمان سیا و جاسوس بود ه‌اند که حالا د یگر حضورشان کم شد ه است.»
گروه اقتصاد کلان: د ر طول د هه‌های اخیر، اقتصاد ایران همواره با چالش‌های مختلفی مواجه بود ه است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، تاثیر نوسانات نرخ ارز، به ویژه د لار، بر بازارهای مختلف کالا و خد مات است. د ر این میان، پد ید های به نام "چسبند گی قیمت‌ها" وجود د ارد که به عد م کاهش قیمت‌ها پس از کاهش نرخ ارز اشاره د ارد . به گزارش تجارت، این مسئله یکی از مشکلات عمد ه اقتصاد ی است که بر زند گی مرد م و ثبات اقتصاد ی کشور تاثیرگذار است. هد ف این گزارش تحلیل و بررسی د لایل چسبند گی قیمت‌ها د ر بازار ایران و عد م کاهش قیمت‌ها پس از کاهش نرخ د لار است. همچنین، د ر این گزارش تلاش می‌شود تا عواملی که موجب می‌شوند که کاهش نرخ ارز نتواند به کاهش قیمت کالاها و خد مات منجر شود ، مورد بررسی قرار گیرد . چسبند گی قیمت‌ها به وضعیتی اطلاق می‌شود که د ر آن قیمت کالاها و خد مات، به رغم تغییرات قابل توجه د ر عوامل اقتصاد ی مانند نرخ ارز، تغییر نمی‌کند یا کاهش نمی‌یابد . د ر واقع، چسبند گی قیمت‌ها باعث می‌شود که قیمت‌ها به طور آهسته یا غیرمنتظره‌ای نسبت به تغییرات بازار واکنش نشان د هند . این پد ید ه به ویژه د ر بازارهایی که کنترل‌کنند گان یا واسطه‌ها نقشی کلید ی د ارند ، بیشتر مشاهد ه می‌شود . چسبند گی قیمت‌ها می‌تواند به صورت کوتاه‌مد ت یا بلند مد ت د ر بازارهای مختلف مشاهد ه شود . د ر کوتاه‌مد ت، قیمت‌ها ممکن است به د لیل هزینه‌های ثابت تولید ، نوسانات انتظاری تورم یا سیاست‌های د ولتی کاهش نیابند . د ر بلند مد ت، ساختار اقتصاد ی و اجتماعی می‌تواند بر چسبند گی قیمت‌ها تاثیر بگذارد . نرخ ارز، به طور خاص د لار، تاثیر زیاد ی بر قیمت کالاهای وارد اتی و حتی کالاهای تولید د اخل د ارد . د ر کشورهای وابسته به وارد ات مانند ایران، تغییرات د ر نرخ ارز می‌تواند باعث تغییرات قابل توجهی د ر قیمت کالاهای مصرفی، ماشین‌آلات، مواد اولیه و سایر کالاهای اقتصاد ی شود . هنگامی که نرخ ارز کاهش می‌یابد ، به طور طبیعی انتظار می‌رود که قیمت کالاهای وارد اتی و حتی برخی کالاهای تولید د اخل که به مواد اولیه وارد اتی وابسته هستند ، کاهش یابد . اما د ر بسیاری از موارد ، قیمت‌ها پس از کاهش ارز کاهش پید ا نمی‌کنند . این پد ید ه به چسبند گی قیمت‌ها نسبت د اد ه می‌شود که عامل اصلی آن ممکن است به شرایط اقتصاد ی خاص کشور یا رفتار غیرمنطقی فعالان بازار مربوط باشد .
شرایط اقتصاد ی ایران و تاثیر نرخ ارز بر بازار
اقتصاد ایران به طور قابل توجهی به وارد ات کالاها و خد مات وابسته است. بسیاری از کالاهای مصرفی و مواد اولیه برای تولید د اخلی از خارج وارد می‌شوند . این وابستگی به وارد ات باعث می‌شود که هرگونه تغییر د ر نرخ ارز، به ویژه د لار، تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر قیمت کالاها د ر د اخل کشور د اشته باشد . بیشتر کالاهای اساسی مانند غذا، د ارو، قطعات ید کی خود رو، ماشین‌آلات صنعتی و د یگر اقلام ضروری از خارج وارد می‌شوند . تغییر د ر نرخ ارز، به ویژه کاهش نرخ د لار، می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های وارد ات شود و به نظر می‌رسد که قیمت کالاها باید کاهش یابد . اما د ر واقع، این کاهش معمولاً به طور کامل د ر قیمت‌ها بازتاب نمی‌یابد . د ر سالهای اخیر، نرخ ارز د ر ایران تحت تاثیر تحریم‌ها، نوسانات سیاسی و اقتصاد ی قرار گرفته است. از سوی د یگر، کاهش یا افزایش نرخ د لار د ر بازار آزاد معمولاً تاثیر زیاد ی بر قیمت‌ها د ر بازار د ارد . به عنوان مثال، زمانی که د لار کاهش می‌یابد ، انتظار می‌رود که قیمت کالاهای وارد اتی کاهش یابد . اما د ر واقع، تغییرات نرخ ارز معمولاً منجر به تغییرات آنی د ر قیمت‌ها نمی‌شود . پد ید های که د ر این شرایط مشاهد ه می‌شود ، عد م انعطاف‌پذیری قیمت‌ها د ر برابر کاهش نرخ ارز است. این پد ید ه به د لایل مختلفی از جمله چسبند گی قیمت‌ها، رفتار غیرمنطقی تولید کنند گان و فروشند گان، و شرایط اقتصاد ی پیچید ه کشور ناشی می‌شود .
عوامل تاثیرگذار بر چسبند گی قیمت‌ها د ر ایران
یکی از د لایل اصلی چسبند گی قیمت‌ها، محد ود یت‌های ساختاری بازار است. د ر ایران، بسیاری از کالاها و خد مات تحت کنترل یا نظارت نهاد های خاص قرار د ارند که ممکن است د ر تنظیم قیمت‌ها د ست د اشته باشند . علاوه بر این، برخی از کالاها د ر بازارهای انحصاری عرضه می‌شوند که کاهش یا افزایش قیمت‌ها د ر آنها به سختی امکان‌پذیر است.مشکل د یگر، مشکلات موجود د ر زنجیره تأمین است. گاهی اوقات، افزایش یا کاهش قیمت ارز به کند ی د ر زنجیره تأمین محصولات تاثیر می‌گذارد و این موضوع باعث می‌شود که قیمت‌ها بلافاصله کاهش نیابد . علاوه بر این انتظارات تورمی نقش مهمی د ر چسبند گی قیمت‌ها د ارند . مصرف‌کنند گان و تولید کنند گان بر اساس انتظارات خود از تورم د ر آیند ه قیمت‌ها را تنظیم می‌کنند . به عبارت د یگر، اگر مرد م و تولید کنند گان انتظار د اشته باشند که قیمت‌ها د ر آیند ه افزایش یابد ، این نگرش می‌تواند مانع از کاهش قیمت‌ها د ر شرایطی که نرخ ارز کاهش می‌یابد ، شود . سیاست‌های ارزی و اقتصاد ی د ولت هم می‌تواند بر چسبند گی قیمت‌ها تاثیرگذار باشد . اگر د ولت د ر تلاش باشد که نرخ ارز را تثبیت کند ، این سیاست می‌تواند باعث کاهش نوسانات د ر قیمت‌ها شود . اما د ر صورتی که سیاست‌های اقتصاد ی به د رستی اجرا نشوند ، چسبند گی قیمت‌ها می‌تواند اد امه یابد . به عنوان مثال د ر بازار خود رو، کاهش نرخ د لار نباید به کاهش قیمت خود رو منجر شود . اما د ر عمل، قیمت خود روها د ر ایران پس از کاهش نرخ د لار کاهش نیافت.
نگاهی بر علل چسبند گی قیمت‌ها د ر اقتصاد ایران
مهد ی طغیانی نایب رئیس کمیسیون اقتصاد ی مجلس د ر گفتگویی پیرامون این موضوع اظهار کرد : تا زمانی که کاهش قیمت ارز تثبیت نشود و نوسان د ر این بازار اد امه د اشته باشد ، نمی توان انتظار د اشت که با کاهش نرخ‌ها، قیمت کالاها نیز تعد یل شود . نایب رئیس کمیسیون اقتصاد ی مجلس گفت: وقتی قیمت ارزهای عمد ه بخصوص د لار د ر بازار افزایش می یابد ، قیمت نهایی سه گروه کالایی نیز د ستخوش تغییر می شود ؛ کالاهایی که تولید آنها به مواد اولیه وارد اتی وابسته است؛ کالاهایی که با ارز خرید اری می شوند و سوم کالاهایی که تولید آنها با ماشین‌آلاتی انجام می شود که تعمیر و نوسازی آنها به ارز وابسته است. وی اد امه د اد : تاثیر ارز بر قیمت نهایی محصول د ر زمانی که نرخ ارز کاهشی می شود نیز باید قابل مشاهد ه باشد اما از آنجایی که د ر اقتصاد ایران مشکلی به نام «چسبند گی قیمتی» وجود د ارد ، این اتفاق به سرعت نمی افتد و د ر چنین شرایطی بلافاصله با کاهش قیمت ارز، نرخ کالاها نزولی نخواهد شد بلکه کاهش قیمت محصولات و کالاها، زمان‌بَر خواهد بود . طغیانی تصریح کرد : شرط کاهش قیمت کالاها به د نبال افت نرخ ارز، این است که کاهش رخ د اد ه د ر بازار ارز ثبات د اشته باشد یعنی د ر قیمت‌های پایین‌تر، ثابت باقی بماند نه اینکه فقط از نوسانات شد ید ، بلافاصله تأثیر بگیرد . نایب رئیس کمیسیون اقتصاد ی مجلس با یاد آوری اینکه بخشی از مواد اولیه واحد های تولید ی، وارد اتی هستند ، گفت: نوسانات شد ید ارزی به معنی نااطمینانی د ر تولید است و لذا تولید کنند ه د ر قیمت‌گذاری محصولات خود ، این نااطمینانی و نوسانات شد ید ارزی را لحاظ می‌کند . وی تاکید کرد : اگر بتوانیم ثبات د ر اقتصاد را تقویت کنیم، به مرور چسبند گی‌های قیمت د ر خرید های بعد ی تعد یل شد ه و د ر عمل اثر خود را از د ست مید هد و د ر قیمت‌های پایین‌تر تمام شد ه، ثابت باقی می‌ماند . طغیانی خاطرنشان کرد : د ولت باید سعی کند ثبات متغیرهای قیمت کالا و محصولات را د ر شرایط نوسانی حفظ کند وگرنه نمی‌توانیم شاهد کاهش قیمت‌ها باشیم؛ کاهش قیمت وقتی اتفاق می‌افتد که د ر محاسبات تولید کنند ه هم آثار حذف نوسانات قیمت ارز، لحاظ شود . عضو کمیسیون ویژه حمایت از تولید د ر مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه نرخ ارز فقط یکی از متغیرهای اثرگذار د ر قیمت کالاست گفت: متغییرهای متعد د ی روی تورم برای محاسبه قیمت تمام شد ه تولید ، اثرگذار است که نرخ ارز تنها یکی از آنهاست. وی تصریح کرد : اکنون تورم د ر ایران ناشی از قیمت تمام شد ه تولید نیست که اگر نرخ ارز کاهش یابد ، تورم هم نزولی شود بلکه موارد د یگری چون رشد نقد ینگی یا کسری‌های د امنه‌د ار بود جه د ر سالهای گذشته تاکنون نیز د ر تورم مؤثر هستند . طغیانی افزود : برای نمونه اکنون اقتصاد ایران با حجم بسیار بالایی از رشد نقد ینگی روبروست که مولود بی‌انضباطی‌های اقتصاد ی نظیر کسری بود جه یا بی‌انضباطی پولی و بانکی است.
نایب رئیس کمیسیون اقتصاد ی مجلس تأکید کرد : روزانه حد ود ۹ هزار میلیارد تومان به نقد ینگی کشور افزود ه می شود اما پرسش اساسی این است که آیا د ر کشور روزانه ۹ همت افزایش تولید رقم می خورد ؟ وی یاد آور شد : هرچه شکاف رشد نقد ینگی با رشد تولید بیشتر می‌شود ، با یک فاصله زمانی روی تورم اثر می‌گذارد ؛ اگر می‌خواهیم تورم را د ر کشور کنترل کنیم باید کاهش رشد نقد ینگی د ر کنار متغیرهایی مانند ثبات نرخ ارز را پیگیری کنیم تا نرخ تورم د ر ایران مهار شود . به گزارش تجارت،د ر نهایت آنچه که می‌توان به عنوان جمع بند ی اظهار کرد این است که چسبند گی قیمت‌ها د ر ایران به د لایل مختلف اقتصاد ی، سیاسی و اجتماعی حاصل شد ه است. کاهش نرخ د لار، به تنهایی نمی‌تواند به کاهش قیمت‌ها د ر بازار منجر شود . لازم است که د ولت‌ها و نهاد های اقتصاد ی د ر راستای حل مشکلات ساختاری و اقتصاد ی کشور اقد امات موثری انجام د هند
کامران ند ری
اقتصاد د ان
اقتصاد ایران د ر طول ۵۰ سال گذشته نرخ تورم بالایی را تجربه کرد ه است. متوسط تورم د ر ۴۶ سال گذشته حد ود ۲۱ د رصد و متوسط نرخ رشد نقد ینگی نیز د ر این مد ت ارقام بالایی د اشته است. حال سوال اینجاست که این شرایط اقتصاد ایران با کد ام نظریه اقتصاد ی تطابق د ارد ؟ مسئله بعد ی که بررسی می‌شود ، همسویی یا ناهمسو بود ن عملکرد سیاستگذاری بانک مرکزی با نظریات پولی است. متوسط رشد نقد ینگی د ر فاصله سالهای ۹۰ الی ۹۷ حد ود ۲۶ د رصد و تورم حد ود ۱۷ د رصد بود ه است، اما بعد از این د وره زمانی با خروج آمریکا از برجام و تشد ید تحریم‌ها متوسط نرخ رشد نقد ینگی و تورم به طور هم‌زمان افزایش یافت. همین مشاهد ه د ر رابطه با نرخ رشد پایه پولی نیز صد ق می‌کند . نرخ رشد پایه پولی د ر سالهای ۹۰ الی ۹۷ حد ود ۱۵ د رصد بود ه که بعد از آن به ۳۱ د رصد رسید ه است. نظریات کلی عرضه پول به د و د سته تقسیم می‌شوند . د سته اول نظریات جریان اصلی است که به د و گروه پولی‌گرا‌ها یا عمود ی‌گرا‌ها یا همان د ید گاه نئوکینزی تقسیم می‌شود و د سته بعد ی نظریه پساکینزی‌ها است که به د و د سته افقی‌گرایی یا سازگارگرایی و ساختارگرایان تقسیم می‌شود . رویکرد جریان اصلی بیان می‌کند که ذخایر بانک مرکزی سپرد ه‌ها را ایجاد می‌کند . این نظریه همان نظریه ضریب فزایند ه است. جریان اصلی بیان می‌کند که با توجه به اینکه ضریب فزایند ه ثابت است با کنترل رشد پایه پولی می‌توان تورم را کنترل کرد . مطالعات تجربی، نظریه برون‌زایی پول را تایید نمی‌کنند . این نظریه بیان می‌کند با مد یریت رشد پایه پولی می‌توان تورم را کنترل کرد ، اما این مسئله با آزمون د اد ه‌های آماری تأیید نشد ه است. د اد ه‌های آماری فرضیه برون‌زایی و عمود ی‌گرایی پول را تأیید نمی‌کند . البته د ر کشورهای با رشد نقد ینگی بالا رشد پایه پولی با تورم همبستگی د ارد ، اما رابطه علی تأیید نمی‌شود . رویکرد د وم یا همان نئوکینزی‌ها نیز بیان می‌کنند که ذخایر سپرد ه‌ها را ایجاد می‌کند ، اما کانال نرخ بهره بر تورم اثرگذار است و سیاست‌های پولی باید از کانال نرخ بهره و قاعد ه تیلور د نبال شود . این د سته به کنترل نرخ رشد نقد ینگی و پایه پولی باور د ارند ، اما راهکار سیاستی تورم را کانال نرخ بهره و اثر آن د ر زمان شوک فشار هزینه و انتظارات تورمی مید انند . بسیاری از بانک‌های مرکزی د ر تعیین نرخ تورم هد ف نمی‌توانند د قیق عمل کنند . د ر واقع کنترل تورم با افزایش نرخ بهره چالش‌های بسیاری د ارد ، اما نظریه جریان اصلی بر این پایه است که تقاضای کل با افزایش نرخ بهره کاهش پید ا می‌کند . اگر بخواهیم بر اساس رویکرد جریان اصلی عمل کنیم، بانک مرکزی باید توان محاسباتی د قیق د اشته باشد ، اما بند ه فکر می‌کنم که بانک مرکزی ما د ر حال حاضر توان انجام این کار را ند ارد به همین د لیل تاکنون از ابزار نرخ بهره د ر سیاست‌های پولی استفاد ه نشد ه است. رویکرد افقی‌گرایان یا سازگار گرایان معتقد ند که بانک مرکزی پول را خلق نمی‌کند بلکه بانک‌ها هستند که خلق پول را انجام مید هند . از نگاه این گروه رابطه علیت بین وام و سپرد ه این است که عملیات وامد هی موجب ایجاد سپرد ه می‌شود . این د ر حالی است که نظریه گروه عمود ی‌گرایی عکس این مسئله را بیان می‌کند . گرچه عرضه پول د ر این مد ل د رون‌زا انجام می‌شود ، اما بانک مرکزی می‌تواند بر عرضه پول اثر بگذارد . ابزار سیاستی بانک مرکزی برای اثرگذاری بر عرضه پول از نظر این گروه نیز همان نرخ بهره است، اما این د رسته اهمیت نرخ بهره را د ر سیاستگذاری خیلی بالا نمی‌د انند . رویکرد ساختارگرایان این است که عرضه پول به صورت د رون‌زا انجام می‌شود ، اما پیچید گی‌های تصمیم مالی را نیز د ر نظر می‌گیرند . این د سته همچنین معتقد ند که بانک‌ها با مد یریت د ارایی و بد هی‌ها حتی بد ون نیاز به ذخایر عملیات وامد هی را انجام د هند . ساختارگرایان نیز معتقد ند که مهم‌ترین ابزار سیاستی بانک مرکزی د ر سیاستگذاری پولی نرخ بهره است، اما این د سته د رجه اهمیت نرخ بهره را یک د رجه پائین‌تر می‌آورند . برآیند نظرات این گروه‌ها این است که بانک مرکزی از طریق اعمال سیاست‌های پولی خیلی نمی‌تواند بر تورم اثر بگذارد و آن را کنترل کند .
سید رضا صد رالحسینی
کارشناس مسائل منطقه
اسرائیل د ر اقد امات اخیر خود ، به د نبال اعمال استراتژی خاصی است که هد ف آن تجزیه و تقسیم نوار غزه و از بین برد ن یکپارچگی جغرافیایی این منطقه است. این رویکرد نه تنها شامل تقسیم فیزیکی غزه به بخش‌های مختلف می‌شود ، بلکه قصد د ارد ارتباطات د اخلی منطقه را با ایجاد گذرگاه‌ها و نقاط کنترل شد ید ، مختل کند . د ر واقع، اسرائیل با این سناریو به د نبال آن است که یکپارچگی عملیاتی مقاومت غزه را نیز از بین ببرد . د ر گذشته، اسرائیل د ر تلاش‌های مشابه موفق نبود ه اما امروز، با بهره‌گیری از شرایط جغرافیایی آسیب‌د ید ه غزه، سعی د ارد این منطقه را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کند . این اقد ام باعث می‌شود که افراد برای حرکت بین مناطق مختلف، مجبور به عبور از گذرگاه‌ها و د الان‌های کنترل‌شد ه باشند . این استراتژی نه تنها یکپارچگی جغرافیایی غزه را از بین می‌برد ، بلکه به د نبال کشف و خنثی‌سازی شبکه تونل‌های مقاومت نیز هست. یکی د یگر از اهد اف اسرائیل، اعلام منطقه رفح به‌عنوان منطقه حائل است. این منطقه که حد ود یک پنجم مساحت نوار غزه را شامل می‌شود ، قرار است به‌عنوان یک محد ود ه امن عمل کند تا فاصله بین مناطق شمالی تحت کنترل اسرائیل (مانند شهرک‌های صهیونیست‌نشین) و باقی غزه افزایش یابد . این اقد ام نشان‌د هند ه نگرانی عمیق اسرائیل است؛ زیرا د ر طول سال‌ها نتوانسته است کنترل کامل بر غزه د اشته باشد و حالا رژیم صهیونسیتی به د نبال ایجاد فضایی امن برای بازگشت شهرک‌نشینان به شمال و اد امه فعالیت‌های عمرانی د ر این مناطق است. واقعیت این است که همه مرد م غزه، حتی کسانی که به‌صورت رسمی عضو جریان‌های مقاومت مثل حماس یا جهاد اسلامی نیستند ، از لحاظ معنوی و عملی با مقاومت همد ل هستند . این موضوع نگرانی عمیق رژیم صهیونیستی را برانگیخته است. د ر گفت‌وگوهای د اخلی مقامات اسرائیلی، هم موافقان و هم مخالفان نتانیاهو به این نکته اشاره کرد ه‌اند که تضمین امنیت رژیم، تنها از طریق ایجاد مناطق حائل و کنترل شد ید بر غزه ممکن است. این نگرانی به حد ی است که د ر یک مقطع، اسرائیل اعلام کرد که تمام مرد م غزه باید از این منطقه خارج شوند تا امنیت برای شمال مناطق اشغالی فراهم شود .
گروه صنعت و تجارت: اطلاعات مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از رسید ن شامخ اقتصاد به 48.7 د ر اسفند ماه 1403 حکایت د ارد ؛ رقمی که از ماه‌های مشابه سال قبل نیز پایین‌تر است و از تد اوم رکود د ر فعالیت‌های اقتصاد ی حکایت د ارد . د ر اسفند ۱۴۰۳، شاخص مد یران خرید (شامخ) کل اقتصاد ، پس از تعد یل اثرات فصلی، برای چهارمین ماه متوالی روند رکود ی د اشته و کمتر از محد ود ه مرزی ۵۰ قرار گرفته است. د ر همین حال، شاخص بخش صنعت نیز باوجود افزایش جزئی، د ر محد ود ه مرزی ۵۰ متوقف شد ه است. این د ر حالی است که بر اساس الگوی فصلی سالهای گذشته، انتظار بهبود د ر وضعیت فعالیت‌های کسب‌وکارها د ر اسفند ماه وجود د اشت، زیرا اسفند ماه معمولاً با افزایش تقاضای مصرف‌کنند گان همراه است، اما برخلاف انتظارات، نه‌تنها بهبود معناد اری مشاهد ه نشد ، بلکه شاخص‌ها نسبت به اسفند سالهای گذشته نیز کاهش یافته‌اند . بررسی‌های مرکز پژوهش‌های اتاق ایران د ر شاخص مد یران خرید (PMI) موسوم به شامخ، نشان مید هد : کاهش د ر میزان تولید ، سفارشات جد ید و موجود ی مواد اولیه بیانگر کاهش د ر سمت عرضه و تقاضاست، که ریشه د ر تشد ید نوسانات ارزی، رشد هزینه‌های تولید ، کمبود نقد ینگی و کاهش قد رت خرید مصرف‌کنند گان د ارد . علاوه بر این محد ود شد ن تولید به د لیل افزایش هزینه‌های بنگاه‌ها و ناترازی‌های انرژی، منجر به کاهش به‌کارگیری نیروی انسانی شد ه و د ر همین حال عد م تناسب د ستمزد با هزینه‌های معیشت، کاهش عرضه نیروی کار را به همراه د اشته است.
شاخص مد یران خرید ترکیبی کل اقتصاد
بر اساس آخرین نظرسنجی انجام شد ه د ر ماه اسفند ، شاخص مد یران خرید کل اقتصاد ایران که معیاری از شرایط کلی کسب‌وکار ماهانه است پس از تعد یل فصلی همچنان د ر ناحیه رکود باقی ماند ه است. شاخص مذکور برای اسفند ماه معاد ل 48.7 برآورد شد ه و حاکی از آن است که میزان فعالیت‌های اقتصاد ی د ر این ماه برای چهارمین ماه متوالی، روند ی کاهشی د اشته است. البته نرخ کاهش د ر این ماه نسبت به ماه قبلی (47.0) اند کی کمتر گزارش شد ه است و علی‌رغم اینکه د ر اسفند ماه به‌طورمعمول انتظار بهبود د ر فعالیت‌های کسب‌وکار وجود د ارد اما د ر این د وره شاخص کاهشی بود ه است. تد اوم کاهش این شاخص د ر اسفند ماه تحت تأثیر روند کاهشی چهار مؤلفه از پنج مؤلفه اصلی خود قرار گرفته است. میزان تولید محصولات یا ارائه خد مات، میزان سفارشات جد ید مشتریان، موجود ی مواد اولیه یا لوازم خرید اری شد ه و میزان استخد ام و به‌کارگیری نیروی انسانی همگی کاهشی بود ه د رحالی‌که سرعت انجام و تحویل سفارشات روند ی افزایشی د اشته است. د ر اسفند ماه میزان تولید محصول و ارائه خد مت برای پنجمین ماه متوالی کاهشی است اما نسبت به ماه قبل با نرخ کند تری کاهش یافته است. نوسانات افزایشی قیمت مواد اولیه که طی ماه‌های اخیر، هزینه‌های مربوط به تأمین مواد اولیه را بالا برد ه بود ، برنامه‌ریزی کسب‌وکارها برای ماه‌های آتی را با بی‌ثباتی و عد م اطمینان مواجه کرد ه است و د ر چنین شرایطی بسیاری با کمبود نقد ینگی و منابع مالی روبرو هستند . هم‌زمان کاهش قد رت خرید مصرف‌کنند گان به د نبال افزایش قیمت‌ها، موجب تد اوم تقاضای ضعیف مشتریان حتی د ر اسفند ماه شد ه است، به‌طوری‌که میزان شاخص سفارشات جد ید مشتریان برای یازد همین بار از ابتد ای سال تاکنون کاهشی بود ه و کمتر از محد ود ه ۵۰ قرار گرفته است. اگرچه عد د شاخص د ر مقایسه با ماه قبل بیشتر گزارش است اما با انتظارات روند شاخص مذکور د ر اسفند ماه سالهای گذشته، تطبیق ند ارد .
موجود ی مواد اولیه و لوازم خرید اری شد ه د ر اسفند ماه همچنان با کاهش مواجه است و نسبت به ماه قبل با سرعت بیشتری کاهش یافته است. نوسانات افزایشی نرخ ارز د ر کنار مشکلات ناشی از عد م تخصیص ارز و مشکلات گمرکی هزینه وارد ات مواد اولیه را افزایش د اد ه و تأمین این اقلام را برای بسیاری از تولید کنند گان د شوار کرد ه است. از سوی د یگر، تورم بالا نه‌تنها کمبود نقد ینگی و کاهش قد رت خرید شرکت‌ها برای خرید و ذخیره‌سازی را به همراه د اشته، بلکه خود آن، عاملی د ر محد ود شد ن عرضه د اخلی مواد اولیه طی ماه‌های گذشته نیز بود ه است. این وضعیت سبب شد ه بسیاری از کسب‌وکارها نتوانند سطح بهینه‌ای از موجود ی مواد اولیه را حفظ کنند . افزایش نرخ ارز، اصلی‌ترین عامل رشد بهای مواد اولیه وارد اتی بود ه و د رعین‌حال د ر بازار د اخلی نیز، فشار هزینه‌های تولید و محد ود یت نقد ینگی، تولید کنند گان را د ر تنگنای مالی بیشتری قرار د اد ه و حاشیه سود بسیاری از بنگاه‌ها را به‌شد ت کاهش د اد ه است. به همین د لیل افزایش بهای نهاد ه‌های تولید با وقفه زمانی، مستقیماً بر تصمیم‌گیری د ر خصوص قیمت‌گذاری نهایی محصولات اثر گذاشته است به‌طوری‌که د ر اسفند ماه نیز همچنان شاهد تد اوم فروش محصولات تولید شد ه و خد مات ارائه شد ه د ر سطوح قیمتی بالا بود ه‌ایم، هرچند د ر مقایسه با ماه قبل با شد ت کمتری بود ه است. د ر اسفند ماه، موجود ی محصول نهایی د ر انبار یا کارهای د ر حال تکمیل همچنان برای پنجمین ماه متوالی روند ی کاهشی د اشته است. د ر شرایطی که د ر ماه‌های اخیر به د لیل کمبود منابع انرژی، کمبود نقد ینگی و سفارشات محد ود مشتریان، سطح فعالیت‌ها کم بود ه است و این کاهش تا حد ی ناشی از افزایش هزینه‌های تأمین مواد اولیه و فشارهای تأمین مالی است که باعث محد ود یت د ر تأمین نهاد ه‌ها شد ه است. از سوی د یگر ازآنجاکه طی ماه‌های اخیر نیز سفارشات جد ید محد ود بود ه است، بسیاری از بنگاه‌ها نسبت به چشم‌اند از فروش محتاط باقی ماند ه‌اند و ترجیح د اد ه‌اند سطح موجود ی خود را پایین نگه د ارند که این وضعیت به‌نوعی بازتاب فضای بی‌ثبات و نااطمینانی حاکم بر فعالیت‌های اقتصاد ی د ر آیند ه است. د ر اسفند ماه، کاهش میزان استخد ام و به‌کارگیری نیروی انسانی، نتیجه شرایط رکود ی حاکم بر فضای تولید و تقاضاست. افت د ر سفارشات جد ید مشتریان، موجب کاهش حجم تولید د ر بسیاری از کسب‌وکارها شد ه و این موضوع نیاز به نیروی کار جد ید را کاهش د اد ه است. همچنین تولید کنند گانی که با رشد هزینه‌های مواد اولیه و فشارهای مالی ناشی از افزایش نرخ ارز مواجه هستند د ر تلاش هستند تا با کنترل هزینه‌های جاری، از جمله نیروی انسانی، زیان‌های احتمالی را کاهش د هند . د رعین‌حال، نااطمینانی نسبت به آیند ه فعالیت‌ها، موجب شد ه بسیاری از کسب‌وکارها از به‌کارگیری نیروی جد ید خود د اری کنند . از سوی د یگر با بالا رفتن فشار هزینه‌های زند گی نیروی کار نیز تمایلی به اشتغال د ر سطوح د رآمد ی فعلی ند ارند د رنتیجه مجموعه این عوامل باعث شد ه تا بازار کار د ر مسیر کاهشی قرار گیرد .
شاخص مد یران خرید بخش صنعت
بر اساس د اد ه‌های نظرسنجی به د ست آمد ه از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مد یران خرید بخش صنعت ایران که به‌صورت فصلی تعد یل شد ه است، د ر اسفند ماه با ثبت عد د 50.3 نسبت به ماه قبل بهبود جزئی د اشته و د ر محد ود ه مرزی 50 قرار گرفته است. سطح این شاخص تحت تأثیر کاهش د ر سه مؤلفه از پنج مؤلفه اصلی خود قرار گرفته است. میزان تولید محصولات، سفارشات جد ید مشتریان و موجود ی مواد اولیه خرید اری شد ه همگی روند کاهشی د اشته‌اند د رحالی‌که میزان استخد ام و به‌کارگیری نیروی انسانی افزایش یافته و سرعت انجام و تحویل سفارشات نیز طولانی‌تر شد ه است. مقد ار تولید محصولات بخش صنعت د ر اسفند ماه، اگرچه د ر مقایسه با ماه قبل بیشتر شد ه اما همچنان برای هفتمین بار از ابتد ای سال تاکنون کاهشی بود ه است. رشد نرخ ارز و مشکلات مربوط به تأمین مواد اولیه، هزینه‌های تولید را بالا برد ه و نقد ینگی بنگاه‌ها را تحت‌فشار قرار د اد ه است. د ر این شرایط، بسیاری از واحد ها به د لیل مشکلات تأمین مالی و به‌تبع آن اختلال د ر تأمین نهاد ه‌ها و همچنین نااطمینانی نسبت به شرایط ماه‌های آتی، تولید را کاهش د اد ه‌اند . از سوی د یگر، کاهش قد رت خرید مصرف‌کنند گان و رکود بازار د اخلی، تقاضا را محد ود کرد ه است. میزان سفارشات جد ید مشتریان د ر بخش صنعت د ر ماه اسفند روند ی کاهشی د اشته اگرچه نرخ کاهش د ر این ماه نسبت به ماه قبلی کمتر بود ه است. تورم بالا و افزایش هزینه‌های زند گی، قد رت خرید واقعی مصرف‌کنند گان را کاهش د اد ه د رنتیجه، تقاضا برای برخی از کالاهای تولید ی افت کرد ه است. د ر بخش تقاضای خارجی نیز شاخص میزان صاد رات کالا همچنان برای پنجمین ماه متوالی کاهشی است، به‌طوری‌که این شاخص کمترین مقد ار 18 ماهه خود را از مهر 1402 به ثبت رساند ه است. قیمت محصولات تولید شد ه د ر بخش صنعت د ر اسفند ماه نیز همچنان د ر سطوح بالای خود قرار د ارد . د ر این ماه افزایش قیمت مواد اولیه و رشد هزینه‌های سربار ازجمله انرژی، منجر به افزایش هزینه تولید کالاها شد ه و پیش‌بینی می‌شود تولید کنند گان طی ماه‌های آتی ناچار به افزایش بیشتر د ر قیمت محصولات نهایی باشند . موجود ی محصول نهایی د ر انبار د ر ماه اسفند برای یازد همین بار از ابتد ای سال تاکنون کاهشی بود ه و کمتر از محد ود ه ۵۰ قرار گرفته است. نرخ کاهش د ر این ماه نسبت به ماه قبل اند کی بیشتر بود ه است. عامل اصلی این روند ، افزایش قابل‌توجه د ر هزینه‌های تأمین مواد اولیه است که ناشی از جهش نرخ ارز و تشد ید تورم است. د ر چنین شرایطی، بسیاری از بنگاه‌های صنعتی برای اجتناب از بار مالی، اقد ام به استفاد ه فزایند ه از موجود ی انبار برای پاسخ به سفارشات جاری کرد ه‌اند . از سوی د یگر کاهش مستمر موجود ی محصول نهایی د ر انبار با توجه به تقاضای ضعیف مشتریان نشانه‌ای از افزایش نااطمینانی د ر برنامه‌ریزی تولید و ترد ید نسبت به پاید اری تقاضا د ر ماه‌های آتی است.
گروه اقتصاد ی-زهرا سلیمانی: د ر واپسین روزهای فرورد ین ماه و د ر شرایطی که هنوز فعالان حوزه تولید و کسب و کارها د ر سال جد ید د ر حال سبک سنگین کرد ن شرایط کاری خود هستند ، زنگ های خطر برای آغاز خاموشی های جد ید به صد ا د ر آمد ه است. د ر بسیاری از استان ها از جمله خوزستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و...خاموشی ها آغاز شد ه و باعث بروز نگرانی های بسیاری شد ه است.
د یروز نمایند ه اهواز د ر مجلس د وازد هم با ابراز نگرانی از افزایش خامو.شی ها د ر خوزستان از مسئولان خواست تا هرچه سریعتر فکری به حال ناترازی برق صنایع و کسب و کارها کنند . سید محسن موسوی زاد ه با اشاره به مصایب صنایع و مرد م استان خوزستان از کمبود برق گفت:« آیا مید انید د ر گرمای سوزان و طاقت فرسای خوزستان، قطعی‌های مکرر برق چه بر سر زند گی مرد م آورد ه است؟ خانه‌هایی تاریک و د م کرد ه از گرما، کود کان و سالمند انی رنجور بیمارانی که قطعی برق د ر هوای بالای ۴۰ د رجه قطع برق برای آنان همچون قطع شریان زند گی است، کسب و کارهای نوپایی که د ر آستانه ورشکستگی قرار گرفته‌اند و صنایعی که چرخ تولید آنها از حرکت باز ماند ه و این به معنای ضربه مهلک به اقتصاد یک استان است؟»
او اضافه کرد :« ما به موضوع ناترازی‌ها واقفیم اما استانی که قطب تولید برق کشور است و گرمای هوای آن د ر تابستان با قطعی برق، ترکیبی مرگباری ایجاد می‌کند نباید تخصیص برق آن با سایر استان‌های سرد سیر با یک رویه واحد و شاخص د ید ه شود . مسئله بی برقی و گرمای هوا د ر خوزستان به همین جا ختم نمی‌شود این نکته را د ر نظر بگیرید که د ر خوزستان د ر اغلب نقاط حتی د ر مرکز استان به واسطه فشار ضعیف آب، قطعی برق با از کار اند اختن پمپ‌های تقویت کنند ه آب د ر خانه‌ها و آپارتمان‌ها حتی فرصت استفاد ه از آب برای مقابله با گرما را نیز از این مرد م د ر زمان بی‌برقی می‌گیرد و این شرایط را سخت و سخت‌تر می‌کند .» د ر تهران نیز از 19فرورد ین ماه خاموشی های فراگیر د ر خانه ها و صنایع آغاز شد . هرچند مسئولان توانیر با عناوینی چون قطع برنامه ریزی د ه و خاموشی های مقطعی تلاش می کنند ، فضای بغرنج ناترازی برق د ر 1404 را تلطیف کنند ، اما بسیاری از شهورند ان و صاحبان کسب و کار می د انند که این نوع اظهارات بیشتر بازی با کلمات است. با شروع فرورد ین ۱۴۰۴ برنامه قطع برق خانگی برای شماری از مشترکان پیامک شد ه است و جد ال قطع برق به تفکیک استان‌ها اطلاع رسانی شد ه است. با افزایش خاموشی ها، بسیاری از شهروند ان عملا با قطعی اب هم مواجه شد ند ، چرا که بسیاری از مجتمع های مسکونی با استفاد ه از پمپ های برقی، آب مورد نیاز خود را د ر ساختمان توزیع می کنند . زمانی که برق واحد ها قطع می شود ، استفاد ه از این پمپ ها هم مقد ور نیست و خانه ها قطعی آب و برق را به صورت توامان تجربه می کنند . اما باید د ید برای مقابله با این وضعیت و بهبود شاخص های تولید برق د ر کوتاه مد ت چه می توان کرد ؟ د ولت د ر بین د وراهی قطع صنایع و کسب و کارها و قطع شبکه برق خانگی، کد امیک را انتخاب خواهد کرد ؟ آیا افزایش نارضایتی های عمومی به د لیل قطعی برق خانگی را انتخاب می کند یا اینکه با قطع برق صنایع، خسارت های اقتصاد ی قابل توجهی را متحمل می شود ؟
راهکار رفع ناترازی برق سرمایه گذاری است
حمید رضا صالحی نایب رییس کمیسوین انرژی اتاق تهران د ر گفتگو با تجارت د رباره ریشه های بروز بحران برق د ر ایران و راهکارهای د ولت برای عبور از این معضل می گوید :« واقع آن که سیاست ها د ولت د ر حوزه تولید و مصرف برق به هیچ عنوان راهگشا نبود ه و کمکی به رفع ناترازی نکرد ه است. امسال ناترازی برق به نسبت سالهای برق تفاوت های جد ی د ارد و آن اینکه ایران بین 24هزار مگاوات تا 32 هزار مگاوات ناترازی برق د ارد . از یک طرف حجم ناترازی های برق بالا رفته و از سوی د یگر به د لیل خشکسالی، امکان استفاد ه از ظرفیت های نیروگاه های برقابی هم ممکن نیست. د ر واقع به د لیل خشکسالی ایران نمی تواند از حد ود 9هزار مگاوات ظرفیت نیروگاه های آبی خود استفاد ه کند . روشن است که پروژه های سرمایه گذاری و تولید برق، زیرساختی بود ه و زمان بر هستند .»
صالحی یاد آور شد :« معتقد م د ولت د ر نخستین گام باید کمربند های خود را محکم بسته و تلاش کند د ر بخش مسکن، اقد امات لازم را برای اصلاح الگوی مصرف انجام د هد . د ولت می تواند سیاست های تشویقی به کار بگیرد تا مرد م د ر استفاد ه از لوازم پر مصرف پرهیز کنند . امروز بسیاری از مرد م د ر خانه های خود کولرهای گازی و پر مصرف د ارند . از سوی د یگر د ولت هرچه سریعتر باید زمینه گسترش پروژه های انرژی خورشید ی د ر صنعت ساختمان سازی را فعال سازد . بسیاری از ان پروژه ها، نیازمند تجهیزات خاص هستند ، د ولت می تواند سریعتر اقد ام به وارد ات این نیازهای تجهیزاتی کند . د ر زمینه نیروگاه های گازی هم د ولت می تواند استخارج گاز را افزایش د هد و از این طریق برق بیشتری تولید کند . از نظر فنی نیروگاه های د ی جی قرار است وارد مد ار شوند . البته این رویکرد ها هرچند اثراتی د ارند اما برای پیک مصرف تابستان 1404 چند ان اثرگذار نخواهند بود و باعث صرفه جویی چند هزار مگاواتی می شود تا ناترازی کمتر شود . معتقد م تمرکز اصلی د ولت باید د ر بخش مصرف باشد .»
او د ر پاسخ به پرسش تجارت د ر این خصوص که آیا تغییر ساعت رسمی کشور برای کاهش مصرف برق اثرگذار است یا نه؟ می گوید :« قطعا اثر گذار است. برآورد های توانیر نشان می د هد این اقد ام به خود ی خود می‌تواند حد ود هزار مگاوات از بار شبکه را کاهش د هد ؛ این عد د ، معاد ل برق تولید ی نیروگاه اتمی بوشهر است. اساسا هر اید ه ای که به کاهش پیک مصرف کمک کند ، برای ما حیاتی است. تغییر ساعت رسمی کشوری امتحان خود را د ر سالهای قبل پس د اد ه است. استفاد ه از تغییر ساعت رسمی نه فقط د ر ایران بلکه د ر بسیاری از کشورها به‌عنوان یک سیاست مؤثر د ر مد یریت تقاضای انرژی اجرا می‌شود . شنید م اخیرا د ولت د ر تلاش است تا د وباره این اید ه را اجرایی سازد . از سوی د یگر اد ارات د ولتی که فاقد بهره وری مناسبی هستند می توانند به صورت د ورکاری فعالیت های خود را انجام د هند .»
ناب رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران می گوید :«بر اساس برآورد آقای رییس جمهور بسیاری از اد ارات را می توان تعطیل کرد و کارکنان آن از راه د ور فعالیت می کنند . پس از کرونا بسیاری از شرکت های بزرگ د نیا به صورت د ور کاری فعالیت های خود را د نبال می کنند . ایراد ی ند ارد ، شرکت های د ولتی ما هم اینگونه فعالیت کنند . د ر تابستان و بهار به صورت د ورکاری فعالیت کنند . نمی گویم با این تصمیم همه مشکلات ناترازی برق، کاملا رفع می شود . اما اثر گذار است. ضمن اینکه باید اجرایی شود تا بتوان برآورد د قیقی از آن صورت د اد . ایران بیش از 5میلیون نفر نیروی د ولتی د ارد . بخشی از این نیروها د ر ساختمان های د ولتی کار می کنند . با اید ه د ورکاری این نیروها می توان کاری کرد که برق صنایع کسب و کارها تعطیل نشود .»
او یاد آور شد :« همه برنامه های کشور د ر راستای بزرگ کرد ن کیک اقتصاد کشور است. برای این منظور تولید و صنعت کشور باید افزایش یابد . نباید بازارهای صاد راتی کشور که برای آن هزینه و تلاش های بسیاری صورت گرفته به د لیل ناترازی برق از د ست رفته و خسارات فراوانی را متوجه کشورکنند . امروز کیک اقتصاد ی ایران به نسبت د هه 90 به یک سوم کاهش یافته است. د لیل این امر تحریم ها و مشکلات ناترازی های د اخلی است. »
صالحی د ر پاسخ به پرسش د یگری د رباره احتمال کاهش تحریم ها د ر اثر توافق احتمالی ایران و آمرکا و اینکه آیا این توافق کمکی به رفع ناترازی های انرژی از جمله کمبود برق می کند ؟ می گوید :« صنعت برق ایران یکی از صنایع مهمی است که از سوی آمریکا و غرب تحریم شد ه است. وقتی تحریم ها د ر اثر توافق کاهش یابد ، طبیعی است که سرمایه گذاری د ر این صنعت بیشتر شد ه و کشور د ر شرایط تازه ای قرار می گیرد . البته خورشید ایران و انرژی خورشید ی ایران هرگز تحریم نشد ه بود و ایران می توانست با افزایش ظرفیت تولید برق از طریق خورشید بخشی از نیازهای انرژی خود را پاسخ د هد .»
این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به اینکه جد ا از مشکلات خارجی ما د ر عرصه د اخلی هم با سوءمد یریت هایی مواجه هستیم، می گوید :«سرمایه گذاران د اخلی هم می توانند به د ولت کمک کنند . بسیاری از افراد و گروه ها د ر د اخل تلاش می کنند از ورود سرمایه گذاران د اخلی د ر صنعت برق جلوگیری کنند . همین امروز نیروگاه هایی د ر کشور وجود د ارند که می توانند با ظرفیت 2برابر کار کنند . اما د ر برابر توسعه این نیورگاه ها مانع تراشی می شود . همانطور که مقام معظم رهبری اشاره کرد ند ظرفیت های سرمایه گذاری د اخلی بالاست. اما وقتی وزارت نیرو خود د ر تجارت برق ذینفع است و قیمت ها را د ر بورس و صنایع و..د ستوری می کند ، سرمایه گذاران نمی توانند به این صنعت ورود کنند . نهایتا این صنعت رونق نمی گیرد . د ر بخش بهینه ساز مصرف هم همین شکل است. حتی د ر صورت برد اشتن تحریم ها، اگر سیاست گذاری های د اخلی اصلاح نشود ، تفاوتی د ر وضعیت ایجاد نمی شود .»
صالحی د ر پایان یاد آور می شود :«بسیاری از فعالان اقتصاد ی نگرانند که بلافاصله پس از برد اشتن تحریم ها و بالا رفتن د رآمد های نفتی د ولت، سیاست های اشتباه گذشته د ر د ستور کار د ولت قرار بگیرد و بخش خصوصی از اتمسفر اقتصاد ی کشور حذف شوند . امنا د ولت باید بد اند با مشارکت بخش خصوصی قطعا می توان د ر میان مد ت ناترازی برق و سایر گونه های انرژی را پایان د اد .»
رسانه آمریکایی به نقل از منابع مطلع گزارش د اد واشنگتن ظاهرا د رخواستش از اوکراین برای آنکه کمک‌های د ریافتی د ر طول جنگ با روسیه را از طریق معامله بر سر منابع معد نی کمیاب خود بازپرد اخت کند ، تعد یل کرد ه است.
شبکه «بلومبرگ» گزارش د اد ، به گفته افراد مطلع ظاهرا ایالات متحد ه د رخواست‌هایش را از اوکراین د ر مذاکرات برای آنکه با هد ف بازپرد اخت کمک‌های د ریافت شد ه د ر جنگ، یک معامله اقتصاد ی بر سر بهره‌برد اری از منابع معد نی کمیاب خود برقرار کند ، تعد یل کرد ه است. به نوشته بلومبرگ، این منابع مطلع تصریح کرد ند د ولت «د ونالد ترامپ»، رئیس جمهور ایالات متحد ه، د ر همین راستا د ر پی د ور مذاکراتی که د ر پایان هفته گذشته د ر واشنگتن برگزار شد برآورد خود از کمک‌هایی که واشنگتن به کی‌یف از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین عرضه کرد ه را از رقم ۳۰۰ میلیارد د لار به رقم ۱۰۰ میلیارد د لار کاهش د اد ه است.
به این ترتیب رقم ۱۰۰ میلیارد د لار به برآورد خود اوکراین از این کمک‌ها که معاد ل بیش از ۹۰ میلیارد د لار بود ه نزد یک‌تر است. د ولت ترامپ د ر ضمن مذاکراتش با اوکراین بر سر پایان د اد ن به جنگ، کی‌یف را برای انعقاد معامله‌ای بر سر سود برد ن از پروژه‌های سرمایه گذاری د ر اوکراین شامل حوزه‌های منابع معد نی و همچنین بخش زیرساخت، تحت فشار گذاشته است. واشنگتن معتقد است که این سود ها به منزله بازپرد اخت د ه‌ها میلیارد د لار کمک تسلیحاتی و کمک‌های د یگری است که کی‌یف از واشنگتن د ر طول جنگ با روسیه از جانب د ولت «جو باید ن» رئیس جمهور سابق آمریکا د ریافت کرد .
چنین معامله‌ای ایالات متحد ه را د ر جایگاه اولین مد عی سود های منتقل شد ه به یک صند وق سرمایه‌گذاری زیرساختی ویژه که د ر کنترل واشنگتن خواهد بود قرار خواهد د اد . کی‌یف اما خواستار شرایط بهتری برای خود د ر توافق شد ه و زیر بار قبول کرد ن کمک‌های آمریکا به عنوان یک بد هی که باید بازپرد اخت شود نرفته است. د ولت اوکراین اعلام کرد ه که از اظهار نظر د رباره معامله‌اش با آمریکا تا زمانی که این معامله امضا شود خود د اری می‌کند . به نوشته بلومبرگ یک سخنگوی وزارت خزانه‌د اری ایالات متحد ه تصریح کرد مذاکرات فنی برگزار شد ه با اوکراین «بسیار مفید » بود ه‌اند و اضافه کرد که طرفین مشتاقند که مذاکرات به زود ی به نتیجه برسد . اسکات بسنت، وزیر خزانه‌د اری آمریکا نیز د ر پاسخ به د رخواست به منظور اظهار نظر د رباره وضعیت مذاکرات با اوکراین د ر روز د وشنبه گفت اوکراین یک پیشنهاد متقابل را چند روز پیش ارائه کرد ه و مذاکرات همچنان به پیش می‌رود . بسنت به بلومبرگ تصریح کرد : «ما به نتیجه بسیار بسیار نزد یک هستیم. ممکن است اصلا توافق همین هفته امضا شود .»
یک منبع مطلع د یگر نیز گفت که مذاکرات تیم‌های فنی واشنگتن و کی‌یف د ر روزهای جمعه و شنبه سازند ه بود ند اما ایالات متحد ه همچنان به این معامله به چشم فرصتی برای بازپرد اخت شد ن هزینه‌های صرف شد ه برای اوکراین از طریق سود های د ریافتی از صند وق سرمایه‌گذاری نگاه می‌کند و د ر این میان هنوز اند ازه حجم این صند وق د ر پیش‌نویس آخر توافق احتمالی مشخص نشد ه است. به گفته منبع مذکور د ولت ترامپ همچنان میلی به د اد ن قول سرمایه‌گذاری د ر آیند ه د ر صند وق سرمایه گذاری – یکی از اصلی‌ترین نفع‌ها برای کی‌یف د ر چنین معامله‌ای – نشان ند اد ه و این قول را د ر حین مذاکرات معلق نگه د اشته است. این د ولت اما به جای آن همچنان تاکید می‌کند که هزینه‌هایی که ایالات متحد ه صرف کمک به اوکراین د ر طول جنگ کرد ه باید به عنوان مشارکت واشنگتن د ر این صند وق د ر نظر گرفته شود .
به گفته منابع مطلع مورد استناد بلومبرگ، مذاکره کنند گان اوکراینی اما تلاش زیاد ی د ر طول مذاکرات د اشته‌اند تا همتایان آمریکایی را از این رویکرد که باعث طرح برخی د رخواست‌های گزاف از سمت واشنگتن شد ه منصرف کنند .
مسؤولان صهیونیست از تد اوم مذاکرات تل‌آویو و آنکارا برای ممانعت از د رگیری نظامی د ر سوریه خبر د اد ند . روزنامه معاریو به نقل از مسؤولان صهیونیست گزارش د اد : اسرائیل و ترکیه مذاکرات خود را برای ممانعت از وقوع هرگونه د رگیری نظامی د ر سوریه اد امه خواهند د اد .
یک منبع اسرائیلی اعلام کرد : به رغم اظهارات ارد وغان مقامات ترکیه پیام‌هایی را برای اسرائیل ارسال کرد ه‌اند مبنی بر اینکه به د نبال د رگیری با ما نیستند . پیشتر «هاکان فید ان» وزیر خارجه ترکیه گفت مذاکرات برای جلوگیری از رویارویی با اسرائیل و جلوگیری از حواد ث د ر حال انجام است. «نوح یلماز» معاون وزیر امور خارجه ترکیه نیز شنبه د ر این باره تاکید کرد نشست فنی میان هیئت‌های ترکیه و اسرائیل د ر آذربایجان یک نشست د یپلماتیک نیست، بلکه مکانیزمی برای جلوگیری از د رگیری د ر حریم هوایی سوریه است. وی افزود : گفت‌وگو د رباره عاد ی‌سازی روابط با اسرائیل تنها پس از توقف نسل‌کشی د ر غزه و برقراری آتش‌بس امکان‌پذیر است.
پیش از این ارد وغان طی سخنانی بار د یگر بر مخالفت کشورش با تلاش‌ها برای تجزیه سوریه تأکید کرد و افزود : همانطور که اجازه ایجاد گذرگاه تروریستی د ر شمال سوریه از سوی پ.ک.ک و ی.پ.گ را ند اد یم، اجازه هیچ نوع تجزیه‌طلبی یا ایجاد گذرگاه‌های مشابه را نیز نخواهیم د اد . او با لحنی هشد ارآمیز خطاب به برخی بازیگران منطقه‌ای گفت: به جای آزمود ن صبر ترکیه د ر پروند ه سوریه، بهتر است این طرف‌ها به د وستی با ما ارج بگذارند ، گفتار و سیاست‌های خود را بر این اساس تنظیم کنند و مانند یک د ولت رفتار کنند ، نه یک گروه یا سازمان. رئیس‌جمهور ترکیه همچنین اظهار کرد که با تحقق ثبات و آرامش د ر سوریه، همه منطقه از این وضعیت منتفع خواهند شد . هر تحول، بحران یا مشکل د ر خاورمیانه به‌طور مستقیم برای ترکیه اهمیت د ارد و بر اقتصاد و امنیت ملی این کشور تأثیر می‌گذارد .
به د لیل وضعیت جد ید سوریه تنش‌ها د ر روزهای اخیر بین ترکیه و رژیم صهیونیستی بالا گرفته است. این رژیم از وضعیت جد ید سوریه برای نابود ی توانایی‌های نظامی این کشور استفاد ه کرد ه د رحالی که ترکیه به د نبال حمایت از د ولت موقت سوریه برای ایجاد یک ارتش جد ید با امکانات و تجهیزات لازم است. آنکارا طی ماه‌های گذشته مذاکراتی با د مشق برای ایجاد پایگاه‌های نظامی د ر خاک سوریه د اشته است.
حسن صفرخانی د ر یاد د اشتی برای د یپلماسی ایرانی می نویسد : موضوع مذاکره بین ایران و امریکا سالیان سال است که مطرح و مورد توجه سیاستمد اران و کارگزاران است و با توجه به شرائط خاص این مقطع تاریخی و علی رغم نقد و نظر های جد ی د ر این خصوص و تجربه های مکر د اخلی و خارجی د ر این مورد و علامت سوال های جد ی د ر این حوزه؛ با توجه به ملاحظه جوانب مختلف موضوع؛ نظام جمهوری اسلامی ایران بنا به د رخواست امریکا تصمیم به گفت‌وگو ومذاکره با امریکا گرفت. اولین مرحله از گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین تهران و واشینگتن عصر شنبه 23 فرورد ین 1404 د ر مسقط آغاز شد و با پایان د ور اول مذاکرات د ور د وم آن قرار است هفته آیند ه برگزار شود .
بلافاصله بعد از اتمام د ور اول مذاکرات، د و طرف فضای مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد ه‌اند . سپس نگاه اولیه و مثبت طرفین فضای رسانه ای د ر ایران و امریکا و جهان را تحت تاثیر قرار د اد و بازارهای مالی جهان و به‌ویژه بازارهای مالی ایران به این گفت‌وگوها واکنش مثبت نشان د اد و موجب ریزش قیمت د لارو طلا و سبز پوشی بورس شد و فضای مثبتی د ر افکار عمومی شکل گرفت؛ اما با فاصله ای کم از انتشار فضای مثبت رسانه ای؛ توسعه تحلیل های و نگاه های افراط گرایانه و بد بینانه و یا تحلیل های بسیار خوش بینانه د ر ایران و گفت‌وگوهای رئیس جمهوری امریکا و طرف مذاکره کنند ه با ایران و سخنان متناقض ایشان فضای رسانه ای و بازارهای مالی به‌ویژه د ر ایران را مجد د ا تحت تاثیر قرار د اد و نوسانات ارزی و بالا رفتن قیمت طلا و سکه را د امن زد . همانطور که رهبر معظم انقلاب اشاره کرد ند باید از «خوش‌بینی و بد بینی افراطی» به این گفت‌وگوها پرهیز کرد (1). با توجه به این وضعیت باید د قت نظر بیشتری نسبت به واقعیت مذاکرات د اشت. آنچه مسلم است امریکا با یک نگاه راهبرد ی و منظومه ای به مذاکرات نگاه می کند که گفت‌وگو و مذاکره تنها بخشی از پازل ایشان برای توسعه راهبرد شان است. نگاه چند وجهی به موضوع مذاکرات با ایران و پیوست های رسانه ای و فضای مجازی، پیوست های نظامی، امنیتی، سیاسی و د یپلماتیک امریکا و غرب بسیار حائز اهمیت است.
به‌صورت طبیعی و قهری ایران نیز باید با هوشمند ی کامل د ر یک نگاه منظومه ای و پازل چند وجهی مذاکرات را مورد توجه قرار د هد و با طراحی و مد یریت پیوست های نظامی و امنیتی و سیاسی و خصوصا رسانه ای و فضای مجازی چه معطوف به افکار عمومی د اخل کشور و چه معطوف به افکار عمومی جهان را برعهد ه بگیرد و با د رایت و هوشمند ی کامل د ر جریان مذاکرات حضور یابد و نقش موثر خود را مد یریت مذاکرات خصوصا د ر حوزه رسانه ای و فضای مجازی و شبکه های اجتماعی چه د ر د اخل و چه د ر خارج نشان د هد ؛ به طور نمونه همان گونه که برخی از کارشناسان رسانه ای متذکر شد ند د شمن با طراحی مد ل تباین د رصد د مد یریت افکار عمومی و رویا فروشی د ر ایران و فشار آن بر مذاکره کنند گان برای اخذ امتیازات بیشتر است. تجربه‌های چند ین د ور مذاکرات با واشینگتن د ر حد اقل یک د هه گذشته نشان مید هد که آمریکایی‌ها همواره از «اثر تباین» (CONTRAST EFFECT) برای تیز کرد ن و گزند ه‌تر کرد ن تیغ تحریم‌ها و جلوگیری از خوگیر شد ن اقتصاد ایران به آن استفاد ه کرد ه‌اند .
اثر تباین تکنیکی است که د ر آن یک طرف مذاکره‌کنند ه ابتد ا با وعد ه‌های جذاب، انتظارات مثبت یا فضاسازی‌های رسانه‌ای انتظارات بالایی د ر افکار عمومی ایجاد می‌کند و سپس با مطرح کرد ن خواسته‌های غیرمنتظره یا زیاد ه‌خواهانه، طرف مقابل را د ر یک موقعیت احساسی منفی که از خط پایه اولیه هم منفی‌تر است قرار مید هد . این روش طبق محاسبات آمریکا باعث می‌شود که طرف ایرانی د ر اثر شوک ناشی از احساس ناکامی تحت فشار روانی از سوی افکار عمومی قرار گیرد . به عبارت بهتر طرف ایرانی هزینه‌های عد م توافق را بالا می‌بیند و لاجرم به سمت امتیازد هی یا پذیرش شرایط نامطلوب سوق د اد ه می شود . (2) لذا توجه به اصل و چارچوب مذاکرات و همچنین فضای رسانه ای آن حائز اهمیت است.
نکته مهم د ر این خصوص این تصویر حقیقی از واقعیت مید انی مذاکرات برگرفته از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است که فرمود الحرب خد عه (3) اساس و ذات وجود ی جنگ فریب و نیرنگ است. باید ضمن ورود و حضور مؤثر د ر مید ان مذاکره و بد ه بستان منطقی و معقول با حفظ اصول و چارچوب ها به این واقعیت مید انی توجه کرد که وارد عرصه فریب و نیرنگ شد ه ایم و ما نیز باید با د رایت و هوشمند ی کامل و حفظ اصول و چارچوب های اصلی د ر مذاکرات، توجه به حفظ و توسعه منافع ملی کشور د ر کوتاه مد ت، میان مد ت و د راز مد ت و بهبود وضعیت کشور و مرد م را مورد ملاحظه قرار د هیم.
فعال حقوق بشری با اشاره به جنایات رژیم صهیونیستی د ر غزه به ویژه علیه مراکز د رمانی و لگد مال شد ن قوانین بین الملل از سوی این رژیم، خواستار واکنش جد ی جامعه جهانی د ر این زمینه شد . محمد جمیل رئیس سازمان حقوق بشر عربی د ر انگلیس گفت: قانون حقوق بشر بین المللی که از غیرنظامیان و د ر زمان جنگ محافظت می کند به تاریخ پیوسته است. اشغالگران شبانه روز زیر گوش و نگاه جامعه جهانی به نسل کشی اد امه می د هند . اشغالگران به قتل، کوچاند ن، گرسنه نگه د اشتن و ویرانی د ر غزه مشغول هستند .
وی تاکید کرد : اشغالگران با حمایت آمریکا روزانه جنایاتی مرتکب می شوند و غزه به محلی برای مرگ و ویرانی تبد یل شد ه است. این فعال حقوق بشری با اشاره به حمله رژیم صهیونیستی به ساختمان بیمارستان المعمد انی د ر شهر غزه و ویرانی و از کار اند اختن این بیمارستان و محروم کرد ن هزاران نفر از خد ماتی که به بیماران و مجروحان می د هد ، بیان کرد : این صحنه ها ۱۸ ماه است که تکرار می شود بد ون اینکه احد ی به شکل قاطع برای توقف آن کاری انجام د هد . رئیس این سازمان حقوق بشری تصریح کرد : با از کار افتاد ن بیمارستان المعمد انی شمار بیمارستانهایی که اشغالگران د ر غزه ویران کرد ه اند به ۳۶ بیمارستان رسید ه است، رخد اد ی که د ر هیچ جنگی د ر عصر جد ید رخ ند اد ه است. سران اشغالگر توجهی به خواسته های مربوط به حمایت بیمارستانها ند ارند و نیاز مبرمی به بید اری وجد ان جهانی برای اعتبار بخشی به قانون بین المللی و نجات آنچه از غزه باقیماند ه است، وجود د ارد . وی افزود : فرار اشغالگران از مجازات و عد م اقد ام عملی برای بازد اشت اعضای کابینه اشغالگران و اصرار برخی کشورهای عربی از جمله امارات برای تقویت روابط با اشغالگران، به آنها برای تد ام نسل کشی که از هفتم اکتبر سال ۲۰۲۳ شروع کرد ه، چراغ سبز می د هد . این فعال حقوق بشری از جامعه جهانی خواست که روند کنونی را اصلاح کند و حد اقل کار یعنی بیرون راند ن رژیم صهیونیستی از نهاد های سازمان ملل را انجام د هد و به شکل جد ی د ر راستای توقف کشتار د رغزه حرکت کند . وی با بیان اینکه تاوانی که روزانه غیرنظامیان می د هند به مثابه لکه ننگی بر پیشانی بشریت است، گفت: کشورهای عربی و سازمان همکاری اسلامی باید تحرک فوری علیه رژیم اشغالگر به عمل آورند و گامهای عملی د ر زمینه امد اد رسانی برد ارند و محاصره غزه را بشکنند . سازمان همکاری اسلامی باید کشورهای عضو که د ر راستای عاد ی سازی روابط و تقویت آن حرکت می کنند ، را جریمه و عضویت آنها را لغو کنند .