سعيد قليچي
تعريف: جانشيني واردات به زبان ساده عبارت است از يكي از استراتژي‌هاي اصلي توسعه در سال‌هاي بعد از جنگ‌جهاني دوم در كشورهاي روبه توسعه كه در آن براي حمايت از يك صنعت براي صنايع ساير كشورها مشكل ايجاد شد و با در نظر گرفتن تعرفه وارداتي ابتدا جلوي واردات كالاهاي خارجي گرفته و بعد براي ساخت كالاهاي سرمايه‌اي در داخل تلاش مي‌شود؛ اما چون امكانات كافي وجود ندارد و تلاش تنها كافي نيست، مسئولان يك‌سري كالاهاي خارجي ديگر را به اسم توليد داخل وارد مي‌كنند. برخي كارشناسان اقتصادي معتقدند جانشيني واردات در واقع جايگزين كردن يك كالاي وارداتي توسط يك يا چند كالاي وارداتي بي‌كيفيت‌تر است.
انواع
جانشيني‌ضربدري: در اين شيوه واردات يك كالاي خارجي براي حمايت از توليد محصولي كه زيرساخت و مواد اوليه آن در داخل وجود ندارد؛ ممنوع شده و در عوض واردات كالاي خارجي ديگري كه مواد اوليه و زيرساخت‌هاي همان محصول است، آغاز مي‌شود.
جانشيني‌معكوس: در اين مدل براي حمايت از كالاهاي توليد داخلي، واردات نمونه خارجي را ممنوع مي‌كنند و آن قدر در توليد كالاي داخلي پيشرفت مي‌كنند كه تبديل به صادركننده مي‌شوند. بعد براي اينكه چرخه جانشيني‌واردات تكميل شود، كالاي صادراتي را از كشورهاي ديگر وارد مي‌كنند.
جانشيني‌مضاعف: در اين شيوه هدف حمايت از توليد داخلي نيست به همين دليل واردات هيچ محصولي ممنوع نمي‌شود، اما كالاها و محصولات ديگر به ليست كالاهاي وارداتي اضافه مي‌شود. به نوعي كشور مربوطه براي حمايت از مصرف داخلي توليد داخلي را نابود كرده و با تمام توان مشغول واردات مي‌شود.
جانشيني واردات در ديگر كشورهاي جهان
چين: در اين كشور براي جانشيني واردات ميزان صادرات محصولات خود به ساير كشورها را افزايش مي‌دهند تا در بقيه كشورهاي جهان كالاهاي چيني تبديل به جانشين‌وارداتي ساير كالاهاي چيني شود.
آمريكا: آمريكا براي حمايت از توليد محصولات خوب‌تر آمريكايي، واردات كالاهاي خوب خارجي را ممنوع مي‌كند، بعد ساير كشورها را تحريم مي‌كند تا نتوانند جانشيني‌واردات داشته باشند، اما كشورهاي تحريم شده مي‌توانند.
هند: در هند هر كالاي وارداتي را با گاو جايگزين مي‌كنند. مثلا به قرارداد خود عمل نمي‌كند و واردات گاو قطع مي‌شود، بعد براي روحيه دادن به مردم گاو حسن راكه نه شير دارد و نه ابزارآلات مرتبط با حوزه شيرخيز وارد مي‌كنند.
كومور: در جزاير كومور به جاي جايگزيني‌واردات، سيستم جايگزيني كمك‌هاي نقدي و غيرنقدي كشورهاي دوست و برادر به فعاليت مشغول است.
ايران: در ايران جانشيني وارداتي خيلي مضاعف داريم. يك‌سري كالا را وارد مي‌كنيم، بعد يك‌سري كالاي ديگر را وارد مي‌كنيم. در اين ميان يك‌سري كالا را صادر مي‌كنيم و بعد همان‌ها را از كشورهاي ديگر وارد مي‌كنيم و در آخر بازهم كالا وارد مي‌كنيم.
انواع
جانشيني‌ضربدري: در اين شيوه واردات يك كالاي خارجي براي حمايت از توليد محصولي كه زيرساخت و مواد اوليه آن در داخل وجود ندارد؛ ممنوع شده و در عوض واردات كالاي خارجي ديگري كه مواد اوليه و زيرساخت‌هاي همان محصول است، آغاز مي‌شود.
جانشيني‌معكوس: در اين مدل براي حمايت از كالاهاي توليد داخلي، واردات نمونه خارجي را ممنوع مي‌كنند و آن قدر در توليد كالاي داخلي پيشرفت مي‌كنند كه تبديل به صادركننده مي‌شوند. بعد براي اينكه چرخه جانشيني‌واردات تكميل شود، كالاي صادراتي را از كشورهاي ديگر وارد مي‌كنند.
جانشيني‌مضاعف: در اين شيوه هدف حمايت از توليد داخلي نيست به همين دليل واردات هيچ محصولي ممنوع نمي‌شود، اما كالاها و محصولات ديگر به ليست كالاهاي وارداتي اضافه مي‌شود. به نوعي كشور مربوطه براي حمايت از مصرف داخلي توليد داخلي را نابود كرده و با تمام توان مشغول واردات مي‌شود.
جانشيني واردات در ديگر كشورهاي جهان
چين: در اين كشور براي جانشيني واردات ميزان صادرات محصولات خود به ساير كشورها را افزايش مي‌دهند تا در بقيه كشورهاي جهان كالاهاي چيني تبديل به جانشين‌وارداتي ساير كالاهاي چيني شود.
آمريكا: آمريكا براي حمايت از توليد محصولات خوب‌تر آمريكايي، واردات كالاهاي خوب خارجي را ممنوع مي‌كند، بعد ساير كشورها را تحريم مي‌كند تا نتوانند جانشيني‌واردات داشته باشند، اما كشورهاي تحريم شده مي‌توانند.
هند: در هند هر كالاي وارداتي را با گاو جايگزين مي‌كنند. مثلا به قرارداد خود عمل نمي‌كند و واردات گاو قطع مي‌شود، بعد براي روحيه دادن به مردم گاو حسن راكه نه شير دارد و نه ابزارآلات مرتبط با حوزه شيرخيز وارد مي‌كنند.
كومور: در جزاير كومور به جاي جايگزيني‌واردات، سيستم جايگزيني كمك‌هاي نقدي و غيرنقدي كشورهاي دوست و برادر به فعاليت مشغول است.
ايران: در ايران جانشيني وارداتي خيلي مضاعف داريم. يك‌سري كالا را وارد مي‌كنيم، بعد يك‌سري كالاي ديگر را وارد مي‌كنيم. در اين ميان يك‌سري كالا را صادر مي‌كنيم و بعد همان‌ها را از كشورهاي ديگر وارد مي‌كنيم و در آخر بازهم كالا وارد مي‌كنيم.
آخرین اخبار