سلامت نیوز: هر سال موسم آتش در زاگرس از اوایل خرداد شروع میشود. این آتش هولناک تا وقتی پاییز لبی تر کند به نهیب و طلسم بلازههایش را بشکند، ادامه مییابد. در این میان صدها هکتار از بهترین دامنههای رویشگاهی جنگلی این سرزمین و زیستگاه هزاران گونه جانوری و پرندگان خاکستر میشود. کمبود امکانات اولیه در جوامع محلی برای واکنش موثر در کنترل اولیه آتش و عدم آموزش در این مواجهات بخش زیادی از توان و انگیزه آنها را هدر میدهد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جهان صنعت، انتشار تصاویر مردم محلی در فضای مجازی با شاخههای تر درختان هنگام آتش خود گواه صریحی بر این ماجرا است. پارک ملی بمو استان فارس، جنگل تنگشن ارسنجان استان فارس، جنگلهای ارتفاعات سردشت در آذربایجانغربی و ۲۵ هکتار از تهران تنها بخشی از آتشسوزیهای چند روز اخیر در نقاط مختلف شمال غرب تا جنوب کشور بودهاند.
از طرفی به گفته رضا بیانی، جانشین معاون امور جنگل سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، طی سال۹۹ بیش از ۲۱ هزار هکتار از جنگلهای ایران دچار آتشسوزی شدند که بیشتر این آتشسوزیها در اراضی جنگلی به ویژه ناحیه رویشی زاگرس و خلیج عمانی به وقوع پیوست. نکته دردناک ماجرا اینجاست که آتشسوزیها فقط مربوط به سال گذشته نبودهاند. در دو ماه نخست امسال نیز حدود ۲۶۰ حریق در مناطق زاگرسی و جنوب کشور اطفا شده و در روزها و هفتههای اخیر هم در جنگلهای کرخه در خوزستان و دیل در کهگیلویهوبویراحمد شاهد آتشسوزیهای گستردهای بودیم. بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس به طور متوسط سالانه ۱۶هزار و ۷۲۷ هکتار جنگل و مرتع در آتش میسوزد. بر اساس این گزارش و طبق اعلام سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور از سال ۸۶ تا سال ۹۸، ۲۴ هزار و ۵۵۵ فقره آتشسوزی در عرصههای طبیعی کشور رخ داده که ۱۳ هزار و ۵۱۸ فقره آن در جنگلها و ۱۱هزار و ۳۷ فقره آن در مراتع بوده است. در نتیجه این آتشسوزیها ۱۰۷هزار و ۵۵۷ هکتار از جنگلها و ۱۱۰ هزار و ۳۵۸ هکتار از مراتع سوختهاند. ۷۰ درصد آتشسوزیها در ناحیه زاگرس رخ میدهد، ۱۴ درصد در ناحیه رویشی ایرانی- تورانی، ۱۱ درصد در ناحیه رویشی هیرکانی و ۴ درصد نیز در ناحیه رویشی ارسبارانی به وقوع پیوسته است. ۳/۷۷ درصد از جنگلهای زاگرس تحت تاثیر یا در خطر بالقوه آتشسوزی قرار دارند و این اهمیت تجهیز نیروهای حفاظت از جنگل در استانهای زاگرسی را بیشتر میکند. بر اساس اعلام سازمان جنگلها، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، کردستان، لرستان و ایلام به عنوان پنج استان بحرانی از نظر وقوع حریق جنگلی هستند و در ریسک بالاتری قرار دارند که نقشههای احتمال وقوع حریق نیز در اختیار آنها قرار گرفته است. بر این اساس، نیروهای یگان حفاظت سازمان جنگلها براساس مناطق بحرانی وقوع آتش، تقسیمبندی شدهاند تا در صورت آتشسوزی بلافاصله خود را به محل برسانند. به ازای هر هکتار عرصه جنگلی سوختهشده، ۲۱۱ میلیون ریال برای اطفای حریق هزینه شده و احیا و بازسازی جنگلهای دچار حریق نیز ۲۴۰ میلیون ریال هزینه دربر داشته است.
دلیل انسانی و گرمی هوا
همچنین آتشسوزیهای اخیر زاگرس و دیگر بیشهزارها عمدتا عمدی بودند. در همین رابطه سید محمدتقی سجادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان گفت: دو عامل انسانی و گرمی هوا از عمده عوامل وقوع حریق در بیشهزارها، مراتع و در برخی موارد جنگلهاست که در عامل انسانی بر اثر غفلت برخی از افراد از جمله شهروندان، روستاییان و کشاورزان که باقیمانده مزارع را آتش میزنند یا اقدام به درست کردن آتش در همجواری مراتع میکنند این اتفاق به وجود میآید.
وی افزود: گستره منابع طبیعی استان خوزستان بیش از ۸۵ درصد سطح کل استان را دربر میگیرد و در این راستا ایجاب میکند که فراتر از عوامل منابع طبیعی از جمله مشارکت و همیاری تشکلهای مردمنهاد، هیاتهای کوهنوردی، مجموعههای بسیج و… برای مهار و اطفای حریق به کار گرفته شوند.
سجادی گفت: هماکنون امکانات موجود در این استان جوابگوی گستره آتشسوزی نیست اما تمام تلاش خود را به کار گرفتیم که با همین حداقل امکانات و مساعدت مردم و گروههای مختلف بتوانیم بر آتشسوزیها غلبه کنیم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان، در حالی از مهار آتشسوزیهای روزهای اخیر گفته که براساس گزارشها، جنگلهای زاگرس همچنان در آتش میسوزند. به گفته محلیهای منطقه آتشسوزی در ارتفاعات شهرستان باشت از سه هفته پیش شروع شده است. ابراهیم رحمانی، رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سردشت گفته است: «ساعاتی پس از حریق، عملیات اطفا انجام و حریق مهار شد اما با وزش مجدد باد و سرازیر شدن کندههای چوبسوخته آتشسوزی گسترش یافت و بیش از ۶۰ هکتار از جنگلهای سردشت در آتش سوخت. علت بروز این حادثه در دست بررسی است.» مسوولان از مهار این آتشسوزی خبر میدهند ولی مردم بومی چیز دیگری میگویند.
آتشسوزیها مهار نشده
در همین راستا سعید انصاریان، فعال محیطزیست و مبدع طرح کاشت درخت بلوط در جنگلهای زاگرسی به «جهانصنعت» گفت: فصل آتشسوزی جنگلهای زاگرس رسما شروع شده است. چند روز پیش در ارتفاعات کوه سیاه آتشسوزی شد و ما به کمک مردم محلی با دستان خالی توانستیم آتش را مهار کنیم. این در حالی است که با مهار منطقهای، منطقه دیگری شروع به سوختن میکند. در همین مدت اخیر چند نقطه پراکنده در زاگرس از سردشت تا کهگیلویه، فارس و… به کام آتش رفته است. امکانات منطقه برای مهار آتشسوزی بسیار کم است. ما به همراه تعدادی از محیطبانان و مردم محلی با شاخههای تر آتش را مهار میکنیم. هیچگونه تجهیزات و امکاناتی برای مهار آتشسوزیهای جنگلهای زاگرس وجود نداشته و ندارد. بارها از مسوولان تقاضای تجهیزات کردیم ولی تاکنون این امر رخ نداده است.
وی افزود: به عقیده من بخش عمده آتشسوزی جنگلهای زاگرسی در کهگیلویهوبویراحمد، بهدلیل فعالیت قاچاقچیان زغال است. دراین مناطق از درختان بلوط، زغال گرفته و آنها را میفروشند. فعالیت همین دسته نیز باعث شده است بارها هکتارها زمین مرغوب جنگلی دچار حریق شود. البته نقش شکارچیها و قاچاقچیان گونههای حیاتوحش در آتشافروزیهای اخیر بیتاثیر نیست.
قاچاقچیان سنجاب برای به دام انداختن اینگونه از آتش استفاده میکنند. شکارچیان متخلف هم که بهدلیل حضور جنگلبانها امکان شکار در ارتفاعات را پیدا نمیکنند، برای شکار کل و بز ارتفاعات رویشگاههای جنگلی را به آتش میکشند تا حیوانات به نقاط پایین و امن حرکت کنند و شکارشان آسان شود. نتیجه این آتشافروزی گسترش آتش به نقاط بیشتر است. همچنین حجم آتشسوزیهای تعمدی بهدلیل تلاش برای کنترل و مخفی نگه داشتن آتش، وسیع نیست و قاچاقچیان زغال که بلوطهای زاگرس را خاکستر میکنند، در ۹۰درصد آتشسوزیهای تعمدی در جنگلها و رویشگاههای زاگرسی دخیل هستند. به تمام این موارد البته باید گاه، اختلافات خانوادگی بر سر ارثیه زمینهای زراعی را نیز اضافه کرد؛ که به آتش زدن زمین و سرایت آتش گسترده به رویشگاههای جنگلی و عرصههای طبیعی منتج شده است.
این فعال محیطزیست گفت: عاملی که در یک دهه اخیر در مورد بخشی از آتشسوزیهای مناطق زاگرسی مغفول مانده است، هیجان کاذب بهدست آوردن دفینه و گنج است که از یک دهه پیش در مناطق زاگرسی شدت یافته است. البته در تمام روستاها عدهای هستند که بهدنبال گنج و دفینه، نیمهشب به دل جنگلها میروند و برای تامین نور و گرما حین حفاری غیرمجاز، آتش روشن میکنند و متاسفانه این آتش چنان گسترده میشود که بخش زیادی از رویشگاههای جنگلی مناطق زاگرسی کهگیلویه و بویراحمد را خاکستر میکند.
خودداری از ایجاد تقاضا
انصاریان درخصوص حل معضل گفت: تنها راهکاری که برای توقف آتشسوزیهای زاگرس وجود دارد، این است که از ایجاد تقاضا برای هر عرضهای که منجر به آتشافروزی سودجویانه در جنگلها میشود خودداری کنیم. مردم باید بدانند به جای استفاده از ذغال طبیعی، از جایگزینهای دیگر مانند ذغالهای صنعتی یا اجاقها و منقلهای گازی استفاده کنند.
همچنین جانوران وحشی از جمله سنجاب، لاکپشت و… را خریداری نکنند. اگر کسی را میشناسند که این تمایل را دارد به او توضیح بدهند که شکارچیان برای شکار راحتتر یک سنجاب و تحریک آن برای خروج از لانه ممکن است چند هکتار جنگل و مراتع را آتش بزنند. لطفا افرادی که به طبیعتگردی میروند حتما مراقب آتش ایجاد شده باشند و قبل از ترک محل، آتش را به هر طریقی خاموش کنند.