سلامت نیوز: آیا همچنان باید در صحت گزارشی که هفته پیش و در تعطیلات 6 روزه، از سوی سرپرست مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات، خطاب به وزیر بهداشت ارایه شد، تردید کرد؟ گزارشی که هشدار می‌داد پروژه واکسیناسیون، به دلیل آمار قابل توجه مرگ واکسینه شده‌ها، دچار شکست شده و باید در تداوم پروژه با این روش و با این نوع از واکسن‌های وارداتی (که اغلب، هدایای چین از یکی از ارزان‌ترین‌های برند سینوفارم و سبد کووکس بوده) بازنگری شود؟
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، بنا به اعلام معاون امور گمرکی کشور، از روز 15 بهمن 1399 تا ظهر 31 مرداد 1400، در مجموع 40 محموله واکسن کووید 19 با حجم 26 میلیون و 679 هزار و 610 دوز از گمرک فرودگاه بین‌المللی امام خمینی ترخیص و به وزارت بهداشت تحویل داده شده که طبق اعلام مهرداد جمال ارونقی، بیشترین برند وارداتی، سینوفارم (چین/ 20 میلیون و 130 هزار دوز) و سپس آسترازنکا (ژاپن/ 2 میلیون و 911 هزار و 810 دوز)، سبد کووکس (ایتالیا/ یک میلیون و 452 هزار دوز)، اسپوتنیک (روسیه/ یک میلیون و 45 هزار دوز)، سبد کووکس (کره جنوبی/ 700 هزار و 800 دوز)، آسترازنکا (روسیه/ 315 هزار دوز) و بهارات (هند/ 125 هزار دوز) بوده است. طبق اعلام دیروز وزارت بهداشت، تا ظهر روز اول شهریور 1400، در مجموع، 23 میلیون و 137 هزار و 699 دوز واکسن کرونا در کشور تزریق شده (1۶ میلیون و ۹۸۶ هزار و ۸۸۲ نفر، دوز اول را دریافت کرده‌اند و فقط ۶ میلیون و ۱۵۰ هزار و ۸۱۷ نفر، با دریافت دوز دوم، به‌طور کامل واکسینه شده‌اند) در حالی که طبق اعلام وزارت بهداشت، برای دستیابی به ایمنی جمعی، باید 60 میلیون نفر از جمعیت کشور واکسینه شوند.
در حالی که میزان واکسن مورد نیاز این جمعیت، 120 میلیون دوز است، تا امروز و با گذشت بیش از 6 ماه از آغاز واکسیناسیون عمومی در کشور، فقط 22.2 درصد از 120 میلیون دوز واکسن مورد نیاز، وارد کشور شده و فقط 10.2 درصد از جمعیت 60 میلیون نفری، به‌طور کامل واکسینه شده‌اند. بنا به اعلام دیروز وزارت بهداشت، در شبانه‌روز 31 مرداد تا اول شهریور سال جاری، ۶۱۰ مبتلای کرونا در کشور جان خود را از دست داده‌اند و در همین بازه زمانی، ۳۸ هزار و ۶۵۷ بیمار جدید مبتلا به کووید۱۹ در کشور شناسایی شده است.
آمار فوتی‌های کووید 19، برای شانزدهمین روز متوالی بالاتر از 500 نفر در روز است در حالی که از 20 روز قبل، متولدین قبل از سال 1347، واجد ثبت‌نام واکسن شدند و دیروز هم ثبت‌نام متولدان قبل از سال 1350 امکان‌پذیر شد. روز 31 مرداد، بالاترین رکورد فوت کرونا در کشور با 684 مرگ در یک شبانه‌روز ثبت شد و حالا این ابهام پررنگ‌تر می‌شود که آیا همچنان باید در صحت گزارشی که هفته پیش و در تعطیلات 6 روزه، از سوی سرپرست مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات، خطاب به وزیر بهداشت ارایه شد، تردید کرد؟ گزارشی که هشدار می‌داد پروژه واکسیناسیون، به دلیل آمار قابل توجه مرگ واکسینه شده‌ها، دچار شکست شده و باید در تداوم پروژه با این روش و با این نوع از واکسن‌های وارداتی (که اغلب، هدایای چین از یکی از ارزان‌ترین‌های برند سینوفارم و سبد کووکس بوده) بازنگری شود؟ علی شریفی‌زارچی در این گزارش با توجه به مسوولیتی که از بابت تجمیع و تحلیل اطلاعات ابتلا و واکسیناسیون کرونا برعهده داشته، نوشت: «تاکنون ۹۱۲۱۰ نفر از افرادی که نوبت اول واکسن کووید۱۹ دریافت کرده‌اند، با علایم مشکوک به کرونا به بیمارستان مراجعه کرده‌اند که از این بین ۱۵۳۲۴ نفر بستری موقت و ۷۵۸۸۶ نفر بستری عادی شده‌اند.متاسفانه از بین بستری‌شدگان، ۸۵۵۲ نفر فوت شده‌اند که از بین آنها نتیجه تست کرونای ۵۰۹۸ نفر مثبت و ۲۱۵۶ نفر منفی بوده است و در مورد ۱۲۹۸ نفر باقیمانده، تست انجام نشده یا نتیجه آن ثبت نشده است. اگر نتایج فوق را محدود به افرادی کنیم که نوبت دوم واکسن را دریافت کرده‌اند، از بین ایشان تاکنون ۲۳۳۸۰ نفر با علایم مشکوک به کرونا به بیمارستان مراجعه کرده‌اند که از بین ایشان ۳۰۵۶ نفر بستری موقت و ۲۰۳۲۴ نفر بستری عادی شده‌اند. لازم به ذکر است تاریخ شروع بستری ۱۶۷۸۴ نفر، حداقل دو هفته پس از دریافت نوبت دوم واکسن (Breakthrough Hospitalizations) بوده است. با در نظر گرفتن جمعیت ۲۷۴۹۳۵۶ نفری که تا زمان انجام تحلیل، حداقل دو هفته از دریافت نوبت دوم آنها گذشته است، نرخ تشدید علایم و بستری افراد کامل واکسینه شده، ۶۱۰۴ نفر در هر یک میلیون نفر بوده است.
این شاخص نسبت به آمارهای اعلام شده از سوی برخی کشورها به مراتب بالاتر به نظر می‌رسد. از بین دریافت‌کنندگان نوبت دوم واکسن که بستری شده‌اند، متاسفانه ۲۴۹۰ نفر فوت شده‌اند که از بین آنها نتیجه تست کرونای ۱۴۱۱ نفر مثبت، ۶۸۲ نفر منفی و ۳۹۷ نفر نامشخص یا ثبت نشده است. بسیار حایز اهمیت است که ۲۰۷۲ نفر از افرادی که تاریخ شروع بستری آنها حداقل دو هفته پس از دریافت نوبت دوم واکسن بوده است، فوت شده‌اند. این در حالی است که طبق مطالعات بین‌المللی ادعا می‌شود احتمال تشدید بیماری و مرگ افراد دو هفته پس از دریافت نوبت دوم واکسن (Breakthrough Deaths) بسیار ناچیز است. از میان فوت‌شدگان فوق، نتیجه تست ۱۱۸۳ نفر مثبت، ۵۴۲ نفر منفی و ۳۴۷ نفر نامشخص بوده است. با در نظر گرفتن احتمال خطای منفی کاذب تست کرونا و وجود افرادی که به هر علت خارج از بیمارستان فوت کرده‌اند، آمار افرادی که دو هفته پس از دریافت نوبت دوم واکسن مبتلا شده و سپس با تشدید علایم فوت شده‌اند حتما بیش از این خواهد بود. با در نظر گرفتن جمعیت ۲۷۴۹۳۵۶ نفری که تا آن زمان حداقل دو هفته از دریافت نوبت دوم آنها گذشته است، نرخ فوت افرادی که بیش از دو هفته از نوبت دوم واکسن آنها گذشته است ۷۵۳ نفر در هر یک میلیون نفر بوده است. شاخص Breakthrough Deaths اعلام شده در برخی کشورها کمتر از ۱۰ نفر در هر یک میلیون نفر جمعیت است.
گرچه تحلیل‌های لازم به تفکیک برند واکسن قابل انجام و ارایه است اما باید توجه داشت که به دلیل ورود یا تولید برندهای مختلف واکسن در مقاطع زمانی متفاوت، گروه‌های سنی، شغلی یا بیماری زمینه‌ای متفاوتی از هر برند واکسینه شده‌اند، متوسط مدت زمان سپری شده از تزریق نوبت‌های مختلف هر برند بسیار متفاوت است، خیز پنجم با موج مبتلایان کرونای دلتا در مقطع زمانی اتفاق افتاد که از نوبت اول یا دوم بعضی برندها چند هفته می‌گذرد در حالی که بعضی برندهای دیگر همچنان در حال تزریق هستند.علاوه بر موارد فوق باید توجه داشت که شاخص‌های بالا در طول زمان در کشور ما و سایر کشورها در حال تغییر و تحول هستند. مثلا تقدم و تاخر ورود ویروس دلتا به کشورها و میزان کارایی هر نوع واکسن در برابر آن می‌تواند بر نتایج اثرگذار باشد. لذا باید تحلیل‌های تفکیکی بر اساس نوع برند و مقایسه عملکرد برندهای مختلف و همچنین مقایسه شاخص‌های کشور با سایر کشورها را با حساسیت و توجه بسیار بالایی انجام داد تا دقت و اعتبار نتایج به لحاظ روش علمی و اصول اپیدمیولوژی و آمار مخدوش نشود.با عنایت به مراتب فوق درخواست می‌شود دستور فرمایند موضوع با قید فوریت در مراجع ذی‌ربط از جمله کمیته علمی کشوری کرونا مورد بررسی دقیق قرار بگیرد. اطلاع‌رسانی مناسب به عموم مردم از جدی بودن احتمال بستری و فوت پس از دریافت واکسن می‌تواند از کاهش سطح مراقبت‌های بهداشتی پس از دریافت واکسن جلوگیری کند. همچنین، پیشنهاد می‌شود نتایج تحلیل در دستور کار ستاد ملی کرونا قرار گیرد تا در سیاستگذاری و تصمیم‌گیری‌های ذی‌ربط از جمله منابع تامین واکسن، تعیین سطح مراقبت‌های بهداشتی پس از افزایش درصد واکسیناسیون و سایر موارد ذی‌ربط مورد توجه قرار گیرد.این مرکز آمادگی دارد تحلیل‌های تکمیلی را بر اساس درخواست کمیته علمی، دانشگاه‌های علوم پزشکی و محققان سراسر کشور ارایه دهد. همچنین به دلیل اهمیت موضوع، این مرکز آماده است در صورت موافقت ستاد ملی کرونا، کل داده‌های بستری، واکسیناسیون و مرگ ناشی از کرونا را به صورت بی‌هویت شده در اختیار مراجع علمی و پژوهشی سراسر کشور قرار دهد.»
البته این گزارش با واکنش‌های منفی فراوانی مواجه شد و اولین واکنش هم، تکذیب داده‌های این گزارش بود که حمید سوری؛ رییس کمیته کشوری اپیدمیولوژی و واکنش سریع اپیدمی کرونا با تاکید بر لزوم تحلیل درست داده‌های تحقیقات منتشر شده پیرامون کرونا، در نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت علت نادرست بودن این اطلاعات را متذکر شد و تاکید کرد که «تحلیل آمار در حیطه فعالیت آن مرکز نیست و با توجه به تخصص سرپرست محترم، تحلیل اطلاعات سلامت باید توسط متخصصان رشته‌های مرتبط با زمینه‌های علوم زیستی به ویژه گروه‌های مرتبط با اپیدمیولوژی انجام شود. انتشار نامه‌ای در سطح جامعه با مضمون غیرعلمی به شکل مستقیم یا با واسطه که هنوز در کمیته‌های علمی مربوطه تایید نشده خلاف مصلحت جامعه و تدبیر در مدیریت اپیدمی کروناست. گرچه تحلیل اپیدمیولوژی داده‌های مرتبط و تعریف شده‌ای اپیدمی می‌تواند برای سیاستگذاری و گاه برای تنویر افکار عمومی مفید باشد ولی نتیجه‌گیری غیر علمی و غیر تخصصی از یافته‌های خام، به ویژه در شرایط کنونی می‌تواند موجب اثر مخرب بر استقبال مردم از واکسیناسیون حداکثری باشد.»
اما مخاطبان گزارش شریفی‌زارچی، از مجموع خطوط این گزارش، فقط همین را فهمیدند که واکسن‌های تزریق شده در ایران، بر خلاف ادعای مسوولان، کارایی لازم در مصون‌سازی را نداشته و به دلایل نامعلوم، جمعیت دریافت‌کننده واکسن در ایران، بر خلاف سایر کشورهای توزیع‌کننده واکسن کرونا که حالا با کاهش قابل توجه مرگ مبتلایان به دلیل افزایش پوشش واکسیناسیون مواجهند، همچنان در معرض مرگ کرونایی قرار دارند. تشکیک در اثر‌گذاری واکسن‌های مورد استفاده در ایران در حالی است که از چند ماه قبل، جهش‌های جدیدی از ویروس کرونا در جهان و در نیمکره جنوبی مشاهده شده اما امروز، خطرناک‌ترین این سویه‌ها، سویه «لمبدا» است که دو هفته قبل، آمار قابل توجهی از ابتلای این جهش جدید در کشور فیلیپین گزارش شد و برخی کارشناسان، ظرف روزهای گذشته هشدار داده‌اند که جهش «لمبدا» به مراتب قدرتمندتر از جهش «دلتا» و در مقابل واکسن‌های کرونا مقاوم‌تر است.
در حالی که برخی شنیده‌ها حکایت از ورود جهش «لمبدا» از پاییز به ایران خبر می‌دهد و پاییز هم فصل شیوع آنفلوآنزای فصلی نیز هست، دیروز رییس انجمن ویروس‌شناسی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با ابراز نگرانی از خطر ترکیب دو واریانت لمبدا و دلتا گفت: «طبق بررسی‌ها، هنوز گزارشی از ویروس لمبدا در کشور نداریم، اما نگرانی این است که جهش‌های مختلف با هم ترکیب شوند و قدرت انتقال بالایی پیدا کنند که می‌تواند خیلی خطرناک باشد و مشکلات جدیدی را ایجاد کند.» علیجان تبرایی افزود: «ویروس لمبدا حدود ۸ ماه قبل در کشور پرو و امریکای لاتین شایع شد که به تدریج توسعه یافت و به کشورهای دیگر رسید. طبق گزارش‌های رسیده، ویژگی اصلی این ویروس مقاومت در برابر واکسن است که سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به همین دلیل این واریانت مهم‌تر شده است و قدرت انتقال بیشتری دارد.اگر روند واکسیناسیون سرعت بیشتری پیدا نکند، ممکن است با توجه به عفونت‌های تنفسی فصل پاییز و تلفیق آن با واریانت‌ها تحریک‌کنندگی بیشتری ایجاد شود.»
