تجارت آنلاین: آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری کشورمان شامگاه دوشنبه در گفت و گوی تلویزیونی با مردم مواردی را مطرح کرد که بخشی از آنها اقتصادی بود؛ او در صحبتهایش گفت: مسئله معیشت مردم دغدغه روزانه و هر ساعت من است و من قیمت ها را رصد می کنم، به ویژه مواد خوراکی را دائما رصد کرده و با وزرا جلسه دارم و در جلسات شخصا حضور پیدا می کنم و مسائل را پیگیری می کنم. ما به دنبال این هستیم تا تورم کنترل شود چرا که از فشاری که روی مردم است خبر داریم و می دانیم خصوصا اقشار کم درآمد تحت فشار هستند و من همیشه احساس می کنم که در کنار این عزیزان و سفره شان هستم و در تلاش هستیم که این وضعیت تغییر کند. تصمیمات امروز ما در آینده در سفره مردم جلوه خواهد داشت. دولت در شرایط خوبی تحویل ما نشد و اگر وضعیت را بگویم، ممکن است برخی بگویند شما هم که گله می کنید؛ من نشان دادم و گفتم که سفره‌های مردم، ارزش پول ملی، کسری بودجه و بدهکاری دولت را ببینید تا بتوان فهمید که دولت در چه وضعی تحویل ما شد. به لطف خدا و مشارکت مردم آثار مشکلاتی که دولت با آن مواجه است کمتر در زندگی مردم ظاهر می‌شود.
مقام معظم رهبری چه می فرمایند؟
حال بیایید بررسی کنیم که چه اقداماتی می تواند ضمن اجرای سیاستهای درست، معیشت مردم را هم با در نظر گرفتن شرایط ویژه ای که در اقتصاد و بودجه داریم حل و فصل نماید. پیش از بررسی نظرات کارشناسان بهتر است نگاهی به بیانات مقام معظم رهبری در این خصوص داشته باشیم؛ ایشان نه تنها سالهاست که عناوین اقتصادی برای شروع سال تعیین می کنند، بلکه در بیشتر دیدارها و سخنرانی های خود مساله معیشت مردم را به میان کشیده و برای حل آنها به دست اندر کاران تذکر می دهند؛ آنچه که از سخنان ایشان بر می آید همواره به کار جهادی، با حمایت مردمی، با انبوه سرمایه‌های مادّی و معنوی توصیه کرده و گفته اند: پرداختن به مشکلات مردم در درجه اوّل، مشکلات اقتصادی و معیشتی است؛ پرداختن به مسائل داخلی، پرداختن به مشکلات مردم، مسئله معیشت و اقتصاد است. به عنوان نمونه ایشان در تیر ماه سال گذشته در ارتباط تصویری با نمایندگان یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی فرمودند: «مشکلات ما هم حقیقتاً ناشی از این است که خودمان کم توجّهی کردیم: ظَهَرَ الفَسادُ فِی البَرِّ وَ البَحرِ بِما کَسَبَت اَیدِی النّاس؛ خود ما یک جاهایی بی توجّهی کردیم، کم توجّهی کردیم. مثلاً فرض کنید به تولید اهمّیّت ندادیم، به سرمایه گذاری اهمّیّت ندادیم، ناگهان مواجه شدیم با شکست کارخانه‌جات مِن باب مثال، یا فرض کنید که مشکلات تولید در کشور. خب وقتی انسان کار نکند، نتیجه کار نکردن مشهود است. آنجاهایی که خود ما مسئولین بی توجّهی کردیم، کم توجّهی کردیم -در طول سالهای مختلف البتّه- نتایجش این خواهد بود. اگر چنانچه این تفکّر و روحیه خود اتّکائی و اعتماد به نفْس ملّی که امروز خوشبختانه عمومیّت پیدا کرده و به خصوص در بین قشر جوان تحصیل کرده با عزم و اراده رشد پیدا کرده و این اعتماد به نیروی داخلی در اقتصاد به همین شکل پیش برود و امیدهای واهی‌ای که گاهی انسان مشاهده می کند در بیرون از مرزها وجود دارد و اقتصاد کشور را شرطی می کند نسبت به تصمیم گیری بیگانگان، اگر چنانچه وجود نداشته باشد یا ضعیف بشود و اعتماد ملّی افزایش پیدا کند، به نظر بنده همه این مشکلاتی که امروز در اقتصاد وجود دارد قابل رفع و برطرف کردن است. بایستی از این بنیه قوی کشور استفاده کرد. و حالا [اگر] همین مطالبی را که در بیانات آقای دکتر قالیباف بود و امثال اینها را ان‌شاء‌الله با شدّت و جدّیّت و در حدّ امکانات و مسئولیّتهای مجلس و مجاری قانونی مجلس دنبال کنید، ان‌شاء‌الله مشکلات برطرف خواهد شد؛ خاطر بنده جمع است که همه این مشکلات قابل برطرف شدن است».
ایشان همچنین در تیر ماه سال 97 در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیئت دولت فرمودند: «عبور از مشکل چیز مهمّی نیست، در گذشته ما بارها این را تجربه کردیم. اینی هم که بنده می گویم شرایط کشور شرایط خطیری است، خطیر به معنای بن بست و بحران نیست، این‌جور نیست که شرایط کشور بحرانی باشد. حالا من می شنوم گاهی کلمه بحران را از بعضی از تعبیرات، غلط است، کاملاً غلط است. نخیر، نه بحرانی است، نه ان‌شاءاللّه بحرانی خواهد بود، بن بست نیست، بن بست هم نخواهد بود ولی خب مشکل است، مشکلاتی هست، باید از مشکلات عبور کرد. بدیهی است که در شرایط سخت مجاهدت در راه وظیفه و در راه خدا ثواب مضاعفی هم دارد، یعنی یک وقت هست شما بی درد سر، بی دغدغه، بی مشکل کارتان را در وزارتخانه انجام می دهید، یک وقت مشکلاتی دارید، خب وقتی مشکلات دارید و کار را با سختی انجام می دهید طبعاً ثواب الهی بیشتر است و هدایت الهی هم وعده داده شده است. «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنَا» یعنی شما وقتی مجاهدت کردید، تلاش کردید خدای متعال هدایت می کند، راه درست را به شما نشان می دهد».
توصیه کارشناسان چیست؟
اما کارشناسان و اساتید اقتصادی دانشگاه برای رسیدن به اهداف اقتصادی و در صدر آن حل مشکلات معیشتی مردم چه پیشنهاداتی ارائه می دهند؟ یک استاد دانشگاه می گوید تنها راه حل بهبود معیشت مردم ایجاد شغل است، دیگری می گوید پرداخت یارانه و واگذاری مسکن رایگان، آن دیگری می گوید هر چه کشورهای مرفه انجام دادند را الگو برداری کنیم و ما هم عینا تکرار کنیم، یکی می گوید این اقتصاد فقط با جراحی بهبود پیدا می کند و کارشناس دیگری معتقد است تنها راه برون رفت از این وضعیت تولید و سرمایه گذاری است. آنچه در این میان اهمیت دارد داشتن برنامه برای رفع این معضل است؛ دولت باید یک برنامه ریزی مدون داشته باشد، باید از برنامه فردای خود کاملا آگاه باشد، باید بداند شش ماه دیگر در چه وضعیتی قرار دارد، همچنین باید برنامه های جایگزین برای زمانهایی که حوادث و اتفاقات پیش بینی نشده به وجود می آید داشته باشد، در این صورت هم می تواند یک برنامه قابل گزارش گیری داشته باشد و هم از تصمیمات خلع الساعه که بارها اقتصاد کشور را به گل نشانده اند جلوگیری کند. دولت می تواند با ثبات بودن سیاست ها و خودداری از اعمال سیاست های سلیقه ای درهمه ابعاد اقتصاد از جمله سیاست های پولی، مالی، گمرکی و... به همراه استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی با واگذاری های درست با هدف ایجاد زیر‌ساخت ها و افزایش ظرفیت واحدهای تولیدی، بخشی از مشکلات معیشتی مردم را مرتفع می کند. در این میان باید عزم جزمی برای حمایت از تولید داخل وجود داشته باشد، موانع پیش روی تولید کنندگان برداشته شود و هزینه تولید برای آنها به صرفه باشد. در این شرایط میزان کالایی که یک تولید کننده با توجه به خط تولید و پتانسیل خود می تواند تولید کند، تولید نمی شود، کمبود عرضه سبب افزایش قیمت شده و دودش مستقیم به چشم مصرف کننده می رود و بر معیشت او اثر گذار است. مساله بعدی گمرک است که خود یک سنگ جلوی پای معیشت مردم به حساب می آید، گمرک با دیر ترخیص کردن کالاهای اساسی و دپوی بی مورد آنها هم تاریخ این کالاها همچون دارو و شیر خشک را به انقضا نزدیک می کند و هم باعث گرانی آن محصول در داخل کشور شده و باز معیشت مردم را گروگان می گیرد. مورد بعدی وضعیت نا به سامان بازار دلالی است به صورتی که مثلا مرغ در کشتارگاه با یک قیمت تولید می شود و با دو برابر قیمت به دست خریدار می رسد، در مورد سایر محصولات مانند محصولات کشاورزی و لبنیات و ... هم همین وضعیت را شاهدیم، تمامی این دست به دست شدنها و واسطه گری ها باعث بالا رفتن هزینه مردم و در نتیجه کوچک شدن سفره مردم می شود. به همین جهت دولت باید تمام و هم و غم خود را صرف مدیریت و نظارت کند این دو عمل اگر به درستی صورت بگیرد سبب می شود با تغییرات مثبت بی شماری رو به رو شویم و مردم از این تنگنا نجات پیدا کنند.
بحران گرسنگی و سوءتغذیه جدی است
از دیگر راهکارها می توان به راه اندازی و اتمام پروژه های نیمه تمام اشاره کرد، در کشور با پروژه های نیمه تمام بسیاری در همه زمینه ها روبه رو هستیم که ساخت و تکمیل آنها نه تنها بر شرایط اجتماعی و فرهنگی مردم تاثیر می گذارد بلکه با ایجاد شغل برای مردم به خصوص در شهرهای دور افتاده و محروم می تواند سنگ بنای حل بسیاری از مشکلات معیشتی مردم باشد.
به نظر می رسد وظیفه اول دولت حل بحران گرسنگی و سوء تغذیه در کشور است، که در آینده منشا بسیاری از بیماری ها و مشکلات برای دولتها و حاکمیت خواهد بود؛ آنگونه که گزارش های رسمی نشان می دهد، قدرت مردم برای خرید حداقل های مواد غذایی بسیار افت کرده است و این مساله را می توان در کاهش خرید لبنیات، گوشت، مرغ، سبزیجات و میوه و ... به وضوح دید. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گزارشی منتشر کرده که نشان می دهد مصرف گوشت در کلیه دهک ها نصف شده و همچنین در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۰ مردم کمتر برنج، گوشت و لبنیات می خورند. از طرف دیگر مرکز پژوهش های مجلس گزارشی منتشر کرده که می گوید در سال ۹۷ فقط سه دهک بالایی جامعه توانسته اند کالری مورد نیاز روزانه خود را دریافت کنند. به عبارت دیگر هفت دهک جامعه، کمتر از استاندارد اعلامی وزارت بهداشت کالری مصرف کرده اند. از سوی دیگر یک مقام بهداشتی در این مورد هشدار داده و گفته است که بحران اقتصادی در کشور منجر به سوء تغذیه شده است. زهرا عبداللهی مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت به خبرگزاری ایلنا گفته که « افزایش نا امنی غذایی به ویژه در مناطق محروم مشاهده شده است، لاغری کودکان زیر پنج سال، به عنوان یکی از شاخص های سوء تغذیه در استان هایی مانند سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی بالا رفته و ظرف دو سال نزدیک به دو برابر شده است. به گفته او هم‌اکنون ۱۲ درصد کودکان زیر پنج سال در سیستان و بلوچستان و هشت درصد در خراسان جنوبی دچار این مشکل هستند. از طرف دیگر از قزوین خبر می رسد 30 درصد زنان باردار قزوینی دچار سوء تغذیه هستند، زنانی که عمدتا در جنوب شهر و حاشیه شهر ها سکونت دارند و ممکن است سوء تغذیه مشکلات روانی و عصبی برایشان ایجاد کند و لذا فرزندانی با سلامت کامل جسمی، روحی و روانی به دنیا نیاورند. یک چهارم این مادران باردار در حاشیه شهرها و یک چهارم نیز در روستاها سکونت دارند، و اغلب برای داشتن یک تغذیه سالم و با انرژی کافی، بضاعت مالی ندارند و در کنار تهدید ویروس کرونا، در معرض خطر انواع بیماری های غیر واگیر مانند دیابت بارداری، فشار خون و... ههم هستند. این دو گزارش تنها بخشی از مشکلات تغذیه ای در کشور را نشان می دهد و به نظر می رسد اگر از همه استانها گزارش گیری صورت بگیرد وضعیت بسیار دردناکتر و عمیق تر از این ها باشد. البته طبق گزارش های رسمی و بین المللی تعداد خالص افرادی که از کمبود تغذیه در کشور رنج می‌برند طی یک دوره زمانی از ۳.۶ میلیون نفر به ۳.۹ میلیون نفر افزایش یافته است که به نظر می رسد در سال جاری با توجه به افزایش قیمتها و کاهش قدرت خرید مردم این آمار رقم بیشتری را نشان دهد.
واقعیت این است که تحریم، تورم و کرونا مردم را از پا درآورده، هزینه درمان بیماری که در ابتدا قرار بود رایگان باشد حالا سر به فلک می کشد و درمان بیماری کووید 19 حداقل چند میلیون تومانی برای کسی که ریه اش درگیر شده آب می خورد. به درمان این بیماری مراقبت های پس از بهبودی و دوران نقاهت که استفاده از داروهای تقویتی و تغذیه مناسب را می طلبد، اضافه کنید می بینید اگر در یک خانواده متوسط یکی از اعضای خانواده به این بیماری مبتلا شود سطح امنیت غذایی سایر افراد خانواده تا چه میزان پایین می آید. لذا به نظر می رسد دولت برای بهبود وضعیت معیشتی مردم مستقیما سفره آنها را هدف بگیرد و کار خود را از بهبود تغذیه و وضعیت خوراک آنها شروع کند.
