قطر دروازه ای کوچک اما موثر برای تجارت و دیپلماسی

دو سال قبل، نطق کوتاه هفت دقیقه ای شیح حمد بن خلیفه آل ثانی امیر  قطر که در آن کناره گیری رسمی از حکومت به نفع فرزندش را اعلام کرد، خانواده های سلطنتی عرب منطقه را در بهت و حیرت فرو برد. با در نظر گرفتن سن زمامداری مرسوم در منطقه که تنها ایستگاه پایانی متصور برای آن تابوت است، این یک سنت شکنی بی سابقه محسوب می شد. شیخ حمد که ه‍جده سال قبل تر حکومت را به وسیله کودتا از پدر گرفت، زیرکانه این وسوسه را از فرزندش گرفت و سوار بر کشتی تفریحی سیصد میلیون دلاریش قطر را ترک گفت پس از موفقیت بی سابقه در مذاکرات هسته ای به نظر می رسد دکتر ظریف تلاش مضاعفی برای بازگشایی قفل روابط نه چندان گرم ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس را آغاز کرده است. پس از چند سفر رسمی منطقه ای، ظریف در بیانیه ای رسمی کشورهای عضو سازمان شورای همکاری خلیج فارس را به برگزاری نشست مشترک با ایران فرا خواند. این ابتکار عمل دیپلماتیک به غیر از عمان که نزدیک ترین ارتباط را در میان کشورهای منطقه با ایران دارد از سوی یک کشور دیگر نیز با استقبال گرم مواجه شد ؛ قطر.قطر کشور بسیار کوچکی در حاشیه خلیج فارس است که جمعیت شهروندان بومی عرب آن کمتر از یکی از مراکز استان ایران است. این کشور اما به خاطر دارا بودن سومین منابع گازی جهان و همچنین ذخایر سرشار نفت که بر اساس تخمین برای دویست سال آینده قابلیت برداشت دارد بالاترین نرخ درآمد سرانه را در بین کشورهای عربی داراست. پیش دستی این کشور در برداشت گاز از میدان مشترک پارس جنوبی باعث شده که میزان برداشت ایران از این میدان هنوز هم پس از تلاش های بسیار کمتر از قطر باشد. نشریه فوربس قطر را ثروتمند ترین کشور جهان معرفی کرده است. رشد اقتصادی این کشور نرخ شگفت انگیز بیست درصد را تجربه کرده است. به رغم درآمدهای هنگفت نفتی قطر تنها کشور عربی است که سعی کرده با گسترش صنایعی همچون توریسم و و جذب بانک ها و مراکز مالی مهم بین المللی جایگاه اقتصادی کشور کوچک خود را ارتقا بخشد و در این زمینه نیز  بسیار موفق عمل کرده است. تلاش برای میزبانی رخدادهای مهم ورزشی از جمله جام جهانی و ایجاد شرکت های بزرگ همچون قطر ایر لاین و کانال تلویزیونی موفق  الجزیره به عنوان بازوی رسانه ای این کشور از جمله اقدامات موثر آنهاست. روابط ایران و قطر بویژه به خاطر تقابل سیاستهای دو کشور در سوریه در سالهای اخیر به سردی گراییده است. اما آنچه سیاست خارجی قطر را از مواضع سیاسی غیر منعطف و خشک کشورهایی نظیر عربستان متمایز می کند تمایل آشکار همیشگی آنها به مذاکره و گفتگو است. این تمایل در سخنان تمیم بن حمد امیر کنونی قطر نیز همچون پدرش به وضوح قابل لمس است.اختلافات مرزی دیرین قطر با عربستان و ابوظبی در کنار حمایت کمی آشکارتر آنان نسبت به سایر همتایان عرب از غزه در جریان جنگ یک ماهه با اسرائیل و همچنین در دسترس بودن بیشتر آنان برای دیپلماتهای ایرانی، می تواند روشن کننده یک چراغ در راهروهای وزارت امور خارجه ایران باشد. بازخوانی سیاست خارجه قطر در چند سال اخیر نشان می دهد که به نحو بسیار ناشیانه و دست و پا شکسته ای مقامات این کشور سعی کرده اند تا نقش سوئیس در ورژن عربی آن را در منطقه ایفا کنند. تلاش برای یافتن راه حل دیپلماتیک در موضوع سوریه در تعامل با ایران که البته چندان موفق نبود از این جمله است. جایگاه قطر در دیپلماسی خارجی ایران همچنین یک دلیل دیگر نیز برای برجسته شدن دارد : قطر در مقایسه با عمان گوش شنوای بسیار بیشتری میان اعراب دارد.اگر به ده سال قبل برگردیم مذاکره طولانی مدت و رودروی وزرای امور خارجه ایران و آمریکا یک امر بعید به نظر می رسید. حال پس از مذاکرات هسته ای باید اذعان نمود که مذاکرات سطح بالا میان مقامات دو کشور مسلمان همسایه برای حل اختلافات یا لا اقل کاهش آن نباید تابو محسوب شود.گسترش روابط تجاری  میان دو کشور نیز می تواند برای دو طرف بسیار سودمند و کمک کننده باشد‌. توسعه و فعال کردن منطقه آزاد بوشهر یکی از پروژه های زمین مانده ای است که فلسفه ایجاد آن به دیدار مقامات دو کشور و ایجاد دو منطقه آزاد برای افزایش تبادلات تجاری باز می گردد.
نیاز قطر به مصالح ساختمانی به خاطر ساخت و ساز گسترده ناشی از میزبانی جام جهانی می تواند زمینه ساز سفر متقابل مقامات تجاری دو کشور باشد.