موضوع مهاجران و تبدیل ضرورت به فضیلت

  تصاویر کاروان پناهجویانی که ترس خورده و رنجور، پشت مرزهای کشورهای اروپایی سفیر و سرگردان مانده اند و به سودای جان پناهی به هر دری می کوبند تا خود را به کشوری امن برسانند، رو ح و روان آدمی را می خراشد. در این میان، چگونگی واکنش کشورهای ثروتمند جهان به ویژه کشور آلمان که با رویی گشاده تر از سایر اروپاییان به استقبال مهاجران رفته است، محور بحث و جدل‌های فراوانی شده است که با اندکی آسانگیری می توان جملگی آن‌ها را در دو دسته کلی جای داد:یک دسته از تحلیلگران بر این عقیده پای می فشارند که رفتار سهل گیرانه دولت آلمان، سراپا سود گرایانه است و ریشه در نیاز پنهان ناشدنی این کشور به نیروی کار ارزان و پر کردن کارخانه‌ها با کارگران خاورمیانه ای وافریقایی دارد و به طور کلی واکنش دولت آلمان را از دایره مسوولیت اخلاقی بیرون می دانند. دسته دیگر اما، با یک نگاه سراپا آغشته به سانتی مانتالیسم، برخورد دولت المان را با پناهجویان، سراسر اخلاقی می دانند و با چشمانی اشکبار به یاد مان می آورند تصاویر کودکانی که با شاخه‌های گل استقبال می شوند و تابلو‌هایی که به  مهاجران خسته و کوفته خوشامد می گویند و...به یک اعتبار، هر دوی این تحلیل‌ها حظی از حقیقت برده اند و به درجاتی درست هستند. به عبارت دیگر، از همین راه دور نیز می توان صدای به کار افتادن ماشین‌های حساب تجار، کارخانه داران و کار آفرینان آلمانی را شنید که برای نیروی کار عظیمی که مهاجران به همراه خود آورده اند نقشه‌های دور و دراز می کشند. با این همه اما، انصاف باید داد که همه ماجرا به سود پاگیرِ دولت آلمان و نیاز بزرگش به نیروی کار خلاصه نمی شود! اسکان مهاجران، دلجویی از کودکان و  فراهم آوردن غذا و سرپناه برای مهاجرانی که از «تروما» یا روان زخمِ جنگ رنج می کشند بدون درجه ای از مسوولیت اخلاقی دولت و ملت آلمان تصور ناپذیر است. به زبان دیگر، آنچه واکنش دولت آلمان را توضیح دقیق تری می دهد همانی است که فرنگیان بدان «تبدیل ضرورت به فضیلت» می گویند.  دولت آلمان در ماجرای اخیر به خوبی توانست ضرورتِ اسکان مهاجران و حل مشکل پناه آورندگان را به فضیلتِ جبران نیروی کار و رونق بخشیدن به کسب و کار بدل سازد. برای ما که به نسبت وارونه سود اقتصادی و فضیلت‌های اخلاقی و انسانی خو گرفته ایم، بسیار دشوار است تا  رفتار دولت آلمان را بدون پیش داوری‌های حک شده در روان مان بررسی کنیم. به راستی آیا این امر محالی است که در گوشه دیگری از این کره خاکی و در کشوری ثروتمند، سود اقتصادی با درجه ای از فضیلت‌های انسانی و نوع دوستی همراه شود؟! دست کم رفتار اخیر آلمانی‌ها نشان می دهد که آنچنان که برخی از ما می پنداریم، امر محالی نیست!