گروه اقتصاد کلان: برخی کارشناسان معتقد هستند که در یک سناریو حذف ارز ترجیحی در چند کالای اساسی منجر به رشد ۱۰۰ درصدی قیمت خواهد شد و وقتی این هزینه به مصرف کننده منتقل می شود در نهایت مجبور می شود از مصرف آن کالا صرف نظر کند و سراغ کالاهای دیگری برود و تورم منتقل شود.
اما واقعیت آن است که تک‌نرخی شدن ارز، سیاستی بود که حذف آن باید از سال‌ها پیش کلید می‌خورد، اما هر بار با موانعی روبه‌رو می‌شد تا امسال که حذف آن اعلام شد. پرسشی که اکنون وجود دارد، آن است که آیا گرانی‌های اخیر به دلیل حذف ارز ترجیحی بوده است؟
پرسش دیگر آنکه چرا با توجه به اینکه هنوز حذف ارز ترجیحی اجرایی نشده است، شاهد افزایش قیمت کالاها به‌ویژه در گوشت قرمز و مرغ هستیم؟ عده‌ای بر این باورند که بخشی از بهره تمام شده کالاهای مصرفی مانند مرغ، گوشت و روغن تحت تأثیر ارز ۴۲۰۰ تومانی قرار دارد. درست است که تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی هم ضربه‌گیر تورم نشد، اما حذف این ارز باعث افزایش قیمت نهاده‌ها و بهانه‌ای برای بالا بردن قیمت‌ها می‌شود. برخی نیز گرانی‌های اخیر را پس‌لرزه‌های برداشتن ارز ترجیحی مطرح می‌کنند.
سید مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، در پاسخ به اینکه چرا قبل از اجرای حذف ارز ترجیحی، برخی اقلام گران شده است می‌گوید: قیمت‌ها در خصوص قیمت گوشت قرمز و مرغ تغییری نکرده است؛ برخی هزینه‌ها و قیمت تمام‌شده مواد غذایی به قیمت مواد اولیه بستگی ندارد و عوامل دیگری نیز در این میان مؤثر هستند و برای این تأثیرات باید یارانه پرداخت شود یا اجازه داد، قیمت‌ها اصلاح شود.
همچنین محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، درباره دلایل گرانی برخی اقلام خوراکی در هفته‌های گذشته اظهار می‌کند: در چند روز گذشته بسیاری از رسانه‌ها، دلیل اصلی گرانی برخی اقلام خوراکی را حذف ارز ترجیحی می‌دانند؛ اما که در بودجه سال ۱۴۰۱، موضوعی با عنوان حذف ارز ترجیحی وجود ندارد بلکه نحوه تخصیص ارز در اختیار دولت قرار گرفته است. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: با اصلاح نظام یارانه و حذف رانت و فساد در اقتصاد شاهد شکوفایی و رونق تولید و ایجاد آرامش در بازار خواهیم بود.
از سوی دیگر برخی از کارشناسان می‌گویند، حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در کوتاه‌مدت می‌توانست باعث افزایش تورم شود که شد، بخشی از تورم خردادماه به دلیل حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی است اما در بلندمدت باعث می‌شود که ما تورم‌های بیشتری را دیگر نداشته باشیم و چشم‌انداز تورم پس از حذف ارز ترجیحی کاهشی است. مهراد عباد، عضو اتاق بازرگانی تهران درباره معضلات ارز ۴۲۰۰ تومانی، اظهار کرد: در چند دهه اخیر دولت‌ها، برای جلوگیری از افزایش نرخ کالاهای داخلی و حمایت از مصرف‌کننده به ارزها یارانه پرداخت کردند و نرخ ارز را پایین نگه داشتند.
وی افزود: در دولت قبل ما شاهد افزایش قیمت شدید نرخ دلار بودیم و تفاوت خیلی زیادی میان ارزهای صوری و ارزهای بازار آزاد شکل گرفت، وقتی ارز ۴۲۰۰ تومانی در نظر گرفته شد، قیمت ارز در بازار آزاد ۵.۶ برابر بود. عباد گفت: این سیاست در طول این سال‌ها اصلاً موفق نبود و اتاق بازرگانی همواره در دوره گذشته طرح‌هایی را به دولت ارائه داد تا از ارز ۴۲۰۰ گذر کرده و به سمت ارز تک‌نرخی بروند، اما اینکه دولت متوجه شود که ارز ۴۲۰۰ تومانی فسادزاست و سود آن به جیب مصرف‌کننده نهایی نمی‌رود، زمان برد.
عضو اتاق بازرگانی تهران تصریح کرد: در اواخر دولت آقای روحانی و اوایل دولت آقای رئیسی دیگر صحبت از فساد ارز ۴۲۰۰ تومانی شد در حالی که اگر چند سال قبل درباره معضلات ارز ۴۲۰۰ تومانی صحبت می‌کردیم، همگی از ارز ۴۲۰۰ تومانی دفاع می‌کردند.
همچنین غلامرضا مرحبا، سخنوی کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به تاثیر ارز ترجیحی بر تورم و ایجاد شوک به اقتصاد کشور اظهار کرد: تورم مزمن اقتصاد با تداوم ارز ترجیحی در کاهش بی‌سابقه تورم ماهانه تیرماه حائز اهمیت است؛ به‌طوری که اگر رشد شدید تورم در اثر شوک هزینه بر اقتصاد کشور ایجاد شود و نقدینگی را دچار چالش نکند، تورم حاصل از آن مقطعی و گذرا خواهد بود.
وی گفت: تصور نمی‌کنم ارز ترجیحی روی تولید تاثیر گذاشته یا وابستگی به واردات ایجاد کرده باشد، زیرا به کالاهایی که در کشور نبوده تعلق گرفته است اما چون نظارت کافی برای مصرف و مدیریت آن وجود نداشت، رانت زا و فسادآور شده است. مرحبا افزود: با اصلاح نظام یارانه و تغییر روش پرداخت یارانه به شرط رفع اشکالات موجود، بازار را به آرامش می‌رساند.
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه حذف ارز ترجیحی در ایجاد بازار رقابتی و ارتقای کیفیت تاثیر بسزایی دارد، بیان کرد: حذف ارز ترجیحی در کاهش وابستگی به واردات مواد اولیه و افزایش خوداتکایی ناشی از تکیه بر توان داخل تاثیر بسزایی دارد. وی با بیان اینکه بخشی از تورم موجود مربوط به پرداخت یارانه و پایه‌های پولی کشور است، گفت: با استمرار پرداخت یارانه نقدی و کسری بودجه، تورم کل کشور را بر هم می‌ریزد.
مرحبا ادامه داد: با توجه به آنکه بخش قابل توجهی ارز ۴۲۰۰ تومانی ناشی از تخصیص به واردات کالا به هدف نهایی نمی‌رسید، اصلاح نظام یارانه در جلوگیری از هدر رفت رانت و فساد تاثیر بسزایی دارد.
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس ضمن تاکید بر این نکته که دولت چاره‌ای جز بهینه‌سازی پرداخت یارانه‌ها نداشت، بیان کرد: کنار مسئله مورداشاره باید این نکته را هم موردتوجه قرار دهیم که کشور در سالیان متمادی دچار تورم بوده؛ بنابراین درآمد مردم با مخارج شان متناسب نیست،
همین امر به سفره آنان فشار وارد می‌کند، مخصوصاً در مورد دارو قیمت‌ها خیلی بالا رفته و باید جبران شود. وی با اشاره به اینکه اصلاح نظام یارانه در رونق اقتصادی تاثیر بسزایی دارد، تصریح کرد: با اصلاح نظام یارانه و بازگشت به ثبات ارزی به سبب حذف رانت و فساد در بخش تولید و اقتصاد شاهد رونق خواهیم بود.
تورم یک پدیده اقتصادی ثانویه است
مرحبا با اشاره به اینکه تورم یک پدیده اقتصادی ثانویه است و تولید نقدینگی، سرعت گردش نقدینگی، پول بدون پشتوانه و ... در افزایش نرخ تورم بسیار اثرگذار است، افزود: بانک مرکزی می‌تواند با اعمال سیاست‌های مالی و پولی استاندارد تورم را کنترل کند. هرچند نرخ تورم در کشورمان ممکن است به دلیل اینکه تبادلات مالی بین‌المللی افزایش یابد اما اگر عمده دلایل رشد نرخ تورم با سیاست‌های مالی و نحوه اجرای آن، بی‌انظباطی مالی، بی‌انظباطی شبکه بانکی موثر در تورم اصلاح شود شاهد تخلیه تورم و کاهش آن خواهیم بود و تمامی این اثرات به مرور و یا اصلاح نظام یارانه‌ای برطرف خواهد شد و با توجه به آنکه آثار این کاهش نرخ تورم را در ماه گذشته شاهد بوده‌ایم.
