گروه اقتصاد کلان: با رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات در دنیا، تمامی صنایع به شکلی درگیر یا دچار تغییر شدند. صنعت بانکداری اگرچه از پیش‌قراولان پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات برای اتوماسیون فرآیندهای کار خود بود،اما در تغییر و بازتعریف ماهیت خود با بهره‌گیری از نوآوری‌ها و توانمندسازهای ICT، با تعلل، محافظه‌کاری، تردید و گاه بدبینی برخورد کرده است. البته باید پذیرفت که رویکردهای محافظه‌کارانه نظام بانکی و مالی بیشتر ناشی از انتظاری است که تمامی ذی‌نفعان اعم از دولت، حکومت، بنگاه‌های اقتصادی کوچک و بزرگ و مردم از این نظام برای ارائه خدمات امن، بدون ریسک و مطمئن دارند. بانکداری الکترونیک نوع جدیدی از بانکداری است که خدمات بانکی در آن با استفاده از محیط‌های الکترونیکی صورت می‌گیرد. این‌گونه فعالیت بانکی از سال ۱۹۹۱ و با همه‌گیر شدن اینترنت در تمامی دنیا رواج پیدا کرده است. گفته می‌شود اگر در جامعه‌ای بانکداری الکترونیکی شکل بگیرد، باید به رونق تجارت الکترونیکی نیز امید داشت. چون بانکداری الکترونیکی خود پیش نیازی برای ورود به دنیای پر رمز و راز تجارت الکترونیکی است. در بانکداری الکترونیک از ابزارهایی مانند دستگاه‌های خودپرداز، پایانه‌های فروش، کارت هوشمند، موبایل بنکینگ و بانکداری اینترنتی برای ارائه خدمات به مشتریان استفاده می‌شود. این امر منجر به تسریع روند مبادلات مالی بانکی، رونق تجارت الکترونیک، رضایتمندی مردم و کاهش هزینه های بانکی می‌شود. البته در ایران هنوز فاصله زیادی تا کاهش هزینه‌های بانکی وجود دارد. عصر بانکداری سنتی در جهان و به‌تبع آن در ایران به پایان رسیده است. این گزاره نیاز چندانی به اثبات ندارد. درست است که هنوز در خیابان‌های سراسر جهان و از جمله کشور ما، شعب بانک‌ها که نماد بانکداری سنتی است در ابعاد کوچک و بزرگ خودنمایی می‌کنند و برخی مشتریان و کارکنان بانک‌ها دل از شعبه نمی‌کنند اما در این کالبد کهنه، روح تازه‌ای دمیده شده است. فناوری‌های نوین، داده‌های انبوه و نیازهای عصر حاضر، دست‌به‌دست هم داده‌اند تا مفهوم بانکداری و صنعت پرداخت را دگرگون کنند. امروزه دیگر تعریف واسطه وجوه برای بانک‌ها، تعریف جامع و مانعی نیست. دیگر صنعت پرداخت از ذات بانکداری جدا نیست و درهم تنیدگی این دو مفهوم، بانکداری مدرن را رقم زده است. در کشور ما نیز نسیم این تغییر وزیدن گرفته است. در حال‌حاضر بیشتر بانک‌های ایرانی در این راه گام نهاده‌اند.
بانکداری الکترونیک در مسیر تحقق بانکداری مدرن، ابتدا به‌صورت دستگاه‌های خودپرداز و دریافت خدمات از طریق تلفن رایج بود اما با گسترش اینترنت، این امکانات توسعه یافته و در قالب یک شبکه به‌هم پیوسته انجام خدمات بانکی را امکان‌پذیر کرده‌است. اما آنچه که از آن به عنوان مصائب بانکداری مدرن در ایران یاد شده به مسائل زیرساخت این صنعت بازمی‌گردد. زیرساخت‌های قانونی، فنی، فرهنگی، آموزشی و اقتصادی.پس از چند دهه تلاش برای نوسازی نظام بانکی در عرصه فناوری اطلاعات، همچنان بانک‌ها و فعالان صنعت پرداخت از تنگناهای مخابراتی سخن می‌گویند. هنوز سامانه یکپارچه بانکی (COREBANKING) مفهوم واقعی خود را در شبکه بانکی کشور به‌دست نیاورده است. کارکنان بانک‌ها به انبوه پرونده‌های کاغذی دل بسته‌اند و برخی مدیران بانکی از آخرین فناوری‌های بانکداری در دنیا بی‌خبرند. اخیرا اقداماتی از طرف برخی نمایندگان برای تصویب یک طرح پیرامون تغییر در قوانین بانکی در دست انجام بوده که با مخالفت و ابراز نگرانی شدید بسیاری از کارشناسان و اندیشمندان این رشته روبه‌رو شده است. نظام بانکی کشور طی سال‌ها دستخوش انواع دخالت‌های غیر‌حرفه‌ای و غیر‌علمی و همچنین تکلیف‌های سیاسی قرار داشته؛ چنان‌که در مجموع در طی چهار دهه ارزش پول کشور به کمتر از یک‌هزارم تنزل یافته است (کاهش یک به هزار و ششصد). این تنزل بعضا ناشی از تنزل اقتصاد واقعی و اما عمدتا ناشی از بی‌سر‌و‌سامانی امور پولی و بانکی و دور افتادن این نظامات از قواعد علمی و ورود اندیشه‌های غیرتخصصی و از جمله دخالت‌های مختلف و فزاینده سیاسی عملی شده است. این فرآیند خود روند بسیار خطر‌ناکی است و چنان‌که دیده‌ایم عواقب نا‌مطلوبی در ابعاد مختلف داشته و خواهد داشت. به گفته میثم مهرپور، کارشناس اقتصادی در دنیا زمان بانکداری سنتی به پایان رسیده است و حضور ابزار نوین، شرایط جدیدی را برای بانک‌ها به ارمغان آورده است. میثم مهر پور کارشناس اقتصادی در گفتگو با ایبِنا بیان کرد: برای جلوگیری از فساد باید به صورت کامل روی تراکنش های بانکی نظارت شود. این کارشناس اقتصادی گفت: تعدادی از کالاها در اقتصاد ایران کارکرد پولی و سنجه ارزش گذاری دارند مانند طلا، سکه و ارز که خود این امر فسادزا است. وی افزود: تا زمانی که کالاهایی باشد که با آن بتوان مبادلات پولی خارج از شبکه انجام داد، اقتصاد به شفافیت نمی‌رسد. اگر روی یک بازار تمرکز کنیم و فعالیت سفته بازی را در آن بازار از بین ببریم، ممکن است منابع ریالی از بازارهای دیگر سر در بیاورند، پس باید یک برنامه منسجمی وجود داشته باشد تا تمامی بازارهای مالی کنترل شوند. مهرپور؛ الکترونیکی شدن سفته و برات را از اقدامات بانک مرکزی در جهت تسهیل دسترسی مردم به خدمات بانکی دانست و گفت: در دنیا زمان بانکداری سنتی به پایان رسیده و حضور ابزار نوین شرایط جدیدی را برای بانک ها به ارمغان آورده است پس در این حوزه باید خدماتی بر پایه فناوری اطلاعات ایجاد شود. وی افزود: در راستای تسهیل دسترسی مردم به خدمات بانکی به سمت الکترونیک شدن در حال حرکتیم اما در این راستا باید عدالتی وجود داشته باشد به این معنی که هدف بانک جذب منابع است به همین علت بانک در منطقه‌ای مرفه تعداد شعبات خود را کم نمی‌کند و بیشتر در مناطق محروم که جذب سپرده‌گذاری کم است شعبات خود را کم میکند، پس حذف شعبات دارای حواشی است. این کارشناس اقتصادی در پایان گفت: در کل باید از سمت بانکداری سنتی به سمت بانکداری نوین حرکت کنیم که این بانکداری جدید بر پایه رایانه است و در راستای نوین شدن می‌توانیم به اقداماتی مانند ایجاد شعب دانش بنیان و شعب بانکداری اسلامی اشاره کنیم.
