فرارو نوشت: چندی پیش یکی از اعضای کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس از طرح جدید مجلس در خصوص ادغام حساب‌ها و کارت‌های بانکی افراد خبر داد.
کارت‌های بانکی که معمولا با نام کارت عابربانک نیز شناخته می‌شوند یکی از ابزارهایی است که اعتبار پولی به واسطه آن میان بازیگران اقتصادی مختلف جابه‌جا می‌شود؛ بنابراین این کارت‌ها در عملیات‌های بانکی نقش مهمی داشته و توانسته اند بسیاری از هزینه‌ها را که ناشی از جابه‌جایی فیزیکی پول نقد بود، کاهش دهند.
اما نکته اساسی این کارت‌ها این است که در برخی موارد به دلایل مختلفی هزینه‌های مضاعفی را بر سیستم بانکی تحمیل می‌کنند. علاوه بر این تعدد کارت‌های بانکی موجب می‌شود که احتمال سودجویی از افراد نیز افزایش پیدا کند.
مطابق آخرین گزارش اقتصادی شاپرک بیش از ۱۳۳میلیون کارت بانکی تراکنش دار در کشور وجود دارد. در ادامه به بررسی علل تعدد کارت‌های بانکی و همچنین راه‌های کاهش تعداد آنان پرداخته می‌شود.
کاربرد کارت‌های بانکی
کارت‌های بانکی اولین بار در سال ۱۹۵۰ پدید آمدند. تا پیش از آن معمولا انتقال پول بین اشخاص با حمل فیزیکی پول نقد صورت می‌گرفت که امنیت پایینی داشته و همچنین نیازمند نیروی کار بیشتری، به خصوص در بانک‌ها بود. در واقع کارت‌های بانکی یکی از مهم‌ترین ابزار انتقال اعتبار میان بازیگران مختلف اقتصاد است.
این کارت‌ها درواقع ابزاری برای جابه‌جایی پول نقد بین فعالان اقتصادی بدون حمل فیزیکی پول نقد است. این کارت‌ها عموما در ادبیات بانکی به دو دسته کارت‌های اعتباری (Credit card) و کارت‌های برداشت (Debit card) تقسیم می‌شوند.
کارت‌های اعتباری درواقع کارت‌هایی هستند که اعتبار آنان از طریق یک نهاد مالی تضمین شده و فرد موظف است در مدتی مشخص، اعتبار اعطا شده را به نهاد ارائه دهنده اعتبار بازگرداند.
در طرف دیگر ماجرا کارت‌های برداشت وجود دارند که درواقع نشان‌دهنده میزان بدهی بانک‌ها به دارندگان این کارت هاست. در بیان دیگر، اعتبار این کارت‌ها نه از سوی یک نهاد اعتباردهی، بلکه از سوی خود مشتریان بانک‌ها تامین می‌شود.
عمده کارت‌های بانکی استفاده شده تاکنون در ایران بیشتر از نوع کارت‌های برداشت بوده، اما درحال حاضر بانک مرکزی در کنار دیگر شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مالی درحال ایجاد بستر مناسب جهت راه اندازی یک سیستم اعتبارسنجی مناسب است که می‌تواند به گسترش استفاده از کارت‌های اعتباری ختم شود. اما چرا افراد به سمت استفاده از چند کارت بانکی حرکت می‌کنند؟
علل تعدد کارت‌های بانکی
گزارش اقتصادی شاپرک نشان می‌دهد که در شهریور سال‌جاری حدود ۱۳۴میلیون کارت بانکی تراکنش دار در کشور وجود داشته است. همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، کارت‌های بانکی در واقع ابزاری برای انتقال اعتبار میان اشخاص گوناگون، بدون حمل فیزیکی پول نقد هستند.
اما معمولا افراد تعداد زیادی کارت بانکی حمل کرده و گاهی از یک بانک، چند کارت اعتباری دارند. این موضوع می‌تواند کاربری استفاده از کارت‌ها را ساده‌تر کند. در واقع با اتصال هرکارت به یک حساب خاص، شخص می‌داند که درصورت استفاده از آن کارت، اعتبار کسر شده تنها از حساب متصل به کارت صورت خواهد گرفت در حالی که با استفاده از یک کارت برای چند حساب نیاز از است که کاربر ابتدا حساب مورد نظر را انتخاب کرده و سپس مبلغ تراکنش از حساب مذکور کسر شود که این موضوع می‌تواند به پیچیده‌تر شدن استفاده از کارت‌های بانکی و افزایش زمان موردنیاز برای استفاده از آنها ختم شود.
بررسی‌های میدانی نیز نشان می‌دهد که از دیگر علل مهم تعدد کارت‌های بانکی، رقابت میان شعب مختلف بانک‌هاست. بانک‌ها تسهیلات مختلفی را ارائه می‌دهند که برخی از این تسهیلات توسط مدیریت مرکزی بانک‌ها تصویب شده و از تمامی شعب قابل دریافت هستند.
برخی از تسهیلات نیز توسط شعب برخی از بانک‌ها برای جذب سپرده و رقابت با دیگر شعب صورت می‌گیرد. در این شرایط، شعب مشتریان را ملزم می‌کنند تا حتما در آن شعبه اقدام به افتتاح حساب کرده و تراکنش‌های خود را به کمک آن انجام دهند.
این موضوع موجب می‌شود که افراد برای دریافت تسهیلات از شعب متفاوت یک بانک ناچار به استفاده از کارت بانکی حساب مربوطه استفاده کنند تا با افزایش تراکنش‌های مالی حساب متصل به کارت، شانس خود را برای دریافت تسهیلات افزایش دهند.
نکته جالب توجه این است که به‌رغم وجود زیرساخت اتصال یک کارت به چند حساب در یک بانک، همان‌طور که پیش‌تر بیان شد به دلیل سخت‌تر شدن کاربری استفاده از این مسیر، بسیاری از مشتریان ترجیح می‌دهند تا از کارت‌های بانکی متعدد استفاده کنند.
در نهایت می‌توان گفت سهولت استفاده از چند کارت و همچنین رقابت میان شعب مختلف مشتریان را به سمت استفاده از چند کارت اعتباری سوق می‌دهد.
معایب تعدد کارت‌های بانکی چیست؟
استفاده از چند کارت اعتباری علاوه بر مزایایی که در پی دارد، می‌تواند معایبی نیز داشته باشد. ایجاد هزینه برای سیستم بانکی یکی از مهم‌ترین ایرادهای تعدد کارت‌های بانکی است. از طرف دیگر این موضوع احتمال سودجویی از هویت افراد را هم افزایش می‌دهد.
کارمزد دریافت شده برای صدور کارت‌های بانکی در سال‌جاری مبلغ ۶۰۰ تومان است، این درحالی است که پیش‌تر حسین محمودی، مدیرکل اداره بانکداری شخصی بانک ملت، در مصاحبه با ایبنا عنوان کرده بود که هزینه تمام شده هر کارت بانکی برای حدودا ۴ برابر کارمزد دریافت شده صدور آن است.
بر این اساس هزینه صدور هر کارت بانکی حدودا ۲ هزار و ۴۰۰ صد تومان خواهد بود. بر اساس آمار بانک مرکزی در پایان فروردین ماه سال‌جاری، حدود ۲۷۷میلیون کارت بانکی در کشور وجود داشته که ۲۷۳میلیون آن کارت نقدی و ۴میلیون عدد آن کارت اعتباری بوده است.
با محاسبه عدد سرانه تعداد کارت‌های بانکی، تقریبا به ازای هر ایرانی ۳/ ۳ کارت اعتباری وجود دارد و این به آن معنی است که تقریبا ۶۶۴میلیارد تومان برای صدور کارت‌های بانکی هزینه شده و تعداد این کارت‌ها نیز به‌طور روزافزون درحال افزایش است. علاوه بر این موضوع، ممکن است در فرآیند کاربری این کارت‌های بانکی نیز ایراداتی وجود داشته باشد.
تعدد کارت‌های اعتباری موجب می‌شود مشتریان بانک‌ها مجبور شوند از اطلاعات خصوصی بیشتری مانند رمزاول و دوم کارت محافظت کرده و این مساله ممکن است موجب افزایش مشکلاتی مانند فراموشی رمزکارت‌ها یا درز اطلاعات برخی از سوی مشتریان منجر شود.
باتوجه به موارد گفته شده، کاهش تعداد کارت‌های بانکی می‌تواند به صرفه جویی در هزینه‌های بانکی منجر شده و همچنین حفاظت از اطلاعات را تسهیل کند.
از دیگر معایبی که ابوترابی در گفتگو با «ایسنا» مطرح کرده است، مساله سودجویی است. وی در این خصوص گفت: مثلا افرادی که بر اثر محکومیت حساب‌های بانکی شان مسدود شده است یا قصد پول‌شویی دارند یا اتباع غیرمجاز خارجی که در کشور اقامت دارند به راحتی می‌توانند کارت بانکی افراد را اجاره کنند و از آن استفاده کنند.
آیا حرکت به سمت کاهش تعداد کارت‌های بانکی ممکن است؟
به گفته ابوترابی، هدف از یکی کردن کارت‌های بانکی این است که تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی جمع آوری و تبدیل به یک کارت با مشخصات افراد شود تا دیگر افراد سودجو نتوانند از این حساب‌ها در جهت اهداف خودشان استفاده کنند، چون یک کارت است و افراد به آن نیاز دارند و دیگر نمی‌توانند کارت بانکی خود را به سایر افراد اجاره دهند که این اقدام از لحاظ امنیت اقتصادی برای کشور لازم است.
با توجه به معایب گفته، به نظر می‌رسد که باید راهکارهایی برای آن در نظر گرفته شود. به عقیده کارشناسان، حرکت به سمت استفاده از یک کارت بانکی مشترک به دلایلی ممکن نیست.
یکی از این دلایل، رقابت میان بانک‌هاست. رقابت بانک‌ها در ارائه خدمات بانکی مختلف از طریق کارت‌های بانکی ارائه می‌شود و حرکت به سمت کارت بانکی واحد عملا می‌تواند رقابت میان بانک‌ها را کاهش دهد. از طرف دیگر زیرساخت این موضوع از سمت نهادهای موثر در این حوزه وجود ندارد و علاقه‌ای به انجام این کار ندارند.
هرچند برای کاهش تعدد کارت‌های بانکی بستر اتصال چند حساب بانکی به یک کارت در یک بانک واحد فراهم شده، ولی همچنان به دلیل دشواری استفاده از این قابلیت، مشتریان ترجیح می‌دهند تا از چند کارت استفاده کنند.
در نتیجه به عقیده برخی کارشناسان حرکت به سمت استفاده از NFC در کارت‌های EMV می‌تواند به عنوان یکی از راهکارهای موجود درنظر گرفته شود. با استفاده از این تکنولوژی که در اکثر تلفن‌های همراه وجود دارد می‌توان به کاهش تعدد کارت‌های اعتباری کمک کرد و به جای استفاده از آنها، از یک اپلیکیشن با رابط کاربری ساده استفاده کرد.
اما مشکل اینجاست که متاسفانه به دلایل مختلف، نوسازی ناوگان کارت خوان‌ها هزینه زیادی در بر داشته و نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی است. اما به هرحال یکی از مناسب‌ترین راهکارهای موجود برای حل مشکلات تعدد کارت‌های اعتباری در کنار نگهداری مزایای آن است.
