مدتی است شهرداری تهران برای آنچه که "مدیریت سفر" می‌نامد، پیشنهاد ایجاد "تراموا" را به عنوان یک مد حمل و نقلی ریلی ارائه کرده است، موضوعی که موجب شده تا اعضای شورای شهر تهران به انجام مطالعات آن تاکید کنند.
سالهاست که موضوع ساخت تراموا یا واگن برقی که یکی از انواع قطار سبک شهری (LRT) است در تهران مطرح شده، در ابتدا در دهه ۸۰ مطرح شد و قرار بود این قطارهای سبک در محدوده بازار تهران و برای توسعه گردشگری شهری راه‌اندازی شوند، اما رفته رفته به دلیل مشکلات مالی و ظهور دغدغه‌های جدید، از دستور کار مدیران شهری در دهه ۸۰ خارج شد. حالا شهردار تهران دوباره موضوع راه اندازی تراموا در تهران را از نو مطرح کرده و اوایل آبان ماه سالجاری به صورت کوتاه اعلام کرد که" باید از الگوهای دیگر همانند تراموا و توسعه اتوبوسرانی و بازنگری خطوط اتوبوسرانی بهره بگیریم و مطالعاتی در مورد احداث تراموا شروع کرده‌ایم که در دو یا سه خط امکان احداث آن در تهران فراهم شود. در این راستا جلساتی برگزار شده و مشغول کار روی این موضوع هستیم. اگر این امکان فراهم شود تکیه ما روی محور انقلاب – دماوند است و طوری تنظیم خواهیم کرد که امکان جابجایی مسافر هر پنج دقیقه فراهم شود."
سخنان شهردار تهران موجی از سوالات را ایجاد کرد چراکه تا لحظه اعلام این خبر، اعضای شورای شهر اطلاعی از ایده راه اندازی تراموا در شهر تهران نداشتند و همین مسئله سبب شد تا مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران با بیان اینکه قطعا توسعه مترو اولویت اول ما در مدیریت شهری است، اعلام کند: اگر صحبت از تراموا می‌شود به جای اتوبوس قرار است استفاده شود. چرا که تراموا بر روی ریل حرکت کرده و برقی است و آلودگی در هوا ایجاد نمی‌کند؛ اما شهر ما پر از چهارراه است و اگر قرار باشد تراموا نیز با هشت واگن به مانند اتوبوس‌های بی آر تی پشت چهارراه‌ها در ترافیک بمانند باید فکری به حال آن کرد، اما معتقدم که باید مطالعات دقیقی در مورد تراموا انجام شود تا مثل مونوریل نشود.
چمران ادامه داد: ساخت هر کیلومتر مترو ۱۲۰۰ میلیارد تومان هزینه نیاز دارد و ممکن است شهرداری نتواند آن را تامین کند؛ اما با همین مبلغ می‌شود سیستم حمل و نقل مکمل اتوبوس را راه‌اندازی کرد؛ البته با این حال اولویت ما مترو است؛ هرچند تراموا نیز می‌تواند حجم بالایی از مسافر را جابجا کند؛ اما این جابجایی به اندازه مترو نیست و این موضوع باید در نظر گرفته شود که در خیابان‌هایی که تقاطع‌های متعدد دارد نمی‌توان تراموا را اجرا کرد، البته با این حال اجرای تراموا نیاز به بررسی دقیق دارد.
پس از سخنان چمران، پرویز سروری نایب رئیس شورای اسلامی شهر تهران نیز با تاکید بر اینکه تراموا می‌تواند بخشی از نیازها را پاسخ دهد؛ اما باید مطالعات این طرح به دست شورا برسد تا مورد بحث و بررسی قرار گیرد، اعلام می‌کند: شورا و شهرداری در موضوع حمل و نقل از هر ظرفیتی که بتواند گشایش ایجاد کند استفاده خواهد کرد تا بتوانیم در حوزه حمل و نقل شبکه متصلی را داشته باشیم، البته هنوز گزارش دقیقی در خصوص تراموا به شورا داده نشده و این موضوع احتمالا در مرحله مطالعه است.
تراموا که هیچ برای تاکسی پرنده هم باید مجوز شورا بگیرند
چرا تراموا؟ اتوبوس سه کابین خریداری کنیم
علی اصغر قائمی عضو کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران در مورد وعده ورود تراموا از سوی شهردار تهران به پایتخت، واکنش نشان می‌دهد و می‌گوید: در دوره‌های قبل چند نمونه اتوبوس‌های سه کابین وارد شد که تست هایش را انجام داد و می‌توانیم به جای تراموا در مورد ورود این اتوبوسها، تمرکز کنیم. البته در حالت کلی هر مد حمل و نقلی جدیدی که بخواهد در تهران فعال شود باید در وهله اول مصوبه شورایعالی ترافیک را اخذ کند و بعد از آن بایستی از شورای شهر تهران مصوبه بگیرد تا قابلیت اجرا پیدا کند.
وی همچنین با بیان اینکه هر مد حمل و نقلی جدید اعم از تراموا، مونوریل، تاکسی پرنده و... که می خواهند آن را در تهران اجرایی کنند باید مصوبات قانونی را طی کند، ادامه می دهد: در حالت کلی مسئولان می‌توانند از مدهای مختلف حمل و نقلی بهره بگیرند، اما باید منابع آن را تامین کرده و مراحل قانونی را نیز طی کنند و در مورد تراموا مباحث فنی و تخصصی باید بررسی شود.
قائمی با بیان اینکه وقتی وارد مباحث و بررسی تخصصی راه اندازی تراموا در تهران می‌شویم مسئله متفاوت است، می‌افزاید: تراموا یعنی چه؟ یعنی دو تا سه واگن بروی ریلی که روی زمین قرار گرفته، حرکت کند. خب به جای این مد، بیاییم اتوبوس دو و سه کابین خریداری کنیم و در خطوط استفاده کنیم، که نه زیر ساخت و نه ریل می‌خواهد.
به جای تواموا پول بدهید قطعات یدکی مترو و اتوبوس بخریم
نذر سرمایه گذار برای تراموا!
با اینکه قائمی عضو شورای شهر تهران راه‌اندازی تراموا را منوط به انجام بررسی‌های تخصصی در شورا می‌داند؛ اما جعفر تشکری هاشمی رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران با اشاره به وعده شهردار در مورد ورود تراموا به شبکه حمل و نقل تهران، می‌گوید: در تهران بیش از آنکه نیازمند یک مد حمل و نقلی جدید باشیم، نیازمند تخصیص منابع برای تأمین قطعات یدکی و تعمیرات و بعد از آن خرید واگن های جدید مترو هستیم و تراموا تقریبا به لحاظ ظرفیت جابجایی هم سطح با اتوبوس است و به عبارتی نمی‌توانیم برای ظرفیتی بیشتر از اتوبوس بر روی تراموا حساب باز کنیم، چه بسا به دلیل محدودیت‌های تراموا به نسبت اتوبوس حتی میزان جابجایی مسافر آن کمتر است. پس وقتی می‌توانیم با وسیله حمل ونقل ارزان همچون اتوبوس جابجایی مسافر داشته باشیم، هیچ دلیلی وجود ندارد که به سمت مد حمل و نقلی مشابه اتوبوس اما با قیمت چند ده برابر شبکه اتوبوسرانی برویم.
وی در واکنش به تلاش شهرداری برای جذب مشارکت بخش خصوصی در پروژه تراموا اظهار می‌کند: سرمایه گذار که نذر نکرده، پولش را در کاری که برایش صرفه مالی ندارد، هزینه کند و از سویی دیگر مردم از ما حمل و نقل عمومی می‌خواهند و حتی اگر سرمایه گذار هم بیاید، قطعا با این قیمت بلیت اتوبوس و مترو کسی سرمایه گذاری نمی‌کند؛ چراکه در حال حاضر بلیت مترو ۲۰ هزار تومان برای شهرداری تهران هزینه دارد و تنها ۲ هزار تومان از مسافران اخذ می‌شود و مابقی یارانه‌ای است که پرداخت می‌کنیم. آیا سرمایه گذار حاضر است با کرایه دو هزار تومانی در تهران، تراموا راه اندازی کند و از شهرداری یارانه نخواهد؟ حتما پاسخ منفی است و شهرداری باید این مابه التفاوت هزینه ها را به نوعی برای سرمایه گذار جبران کند پس به جای جبران این هزینه‌های غیر ضروری باید هزینه‌ها در کارهای منطقی هزینه شود.
حالا که زمان مطرح کردن تراموا نیست!
ناصر امانی دیگر عضو شورای شهر تهران هم در مورد ورود تراموا به تهران معتقد است: در حال حاضر زمان مطرح کردن تراموا نیست؛ چرا که زیرساخت‌های اولیه هنوز تکمیل نشده است و تراموا زمانی به کار گرفته می‌شود که مدهای اولیه حمل و نقل یعنی مترو و اتوبوس تکمیل شده باشد، در حالیکه در تهران هنوز اتوبوس و مترو که اصلی‌ترین وسایل جابه‌جایی مردم هستند کامل نیست و در حوزه اتوبوسرانی تنها یک سوم ظرفیت فعال است و هر زمان که این دو مدل یعنی مترو و اتوبوس تکمیل شد می‌توانیم به سراغ سایر مدهای حمل و نقلی برویم.
تکمیل مطالعات تراموا تا ۶ ماه آینده
با توجه به نظرات و انتقادات اعضای شورای شهر تهران برای اجرای تراموا، اما علی نادران معاون مطالعات سازمان حمل و نقل و ترافیک سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در گفت‌وگویی با ایسنا، در مورد وضعیت مطالعات تراموا در تهران، می‌گوید: در سال‌های گذشته مطالعات مفصلی در مورد حمل و نقل همگانی در تهران انجام شده است که در قالب طرح جامع حمل و نقل این مطالعات انجام شده است و باید در بازه‌های زمانی ۱۰ ساله این طرح جامع به روز رسانی و به هنگام سازی شود که آخرین طرح جامع حمل و نقل مصوب، مربوط به سال ۱۳۹۰ است و در سال ۱۴۰۱ طرح جامع جدید را به وزارت کشور ارائه کردیم تا در شورای عالی ترافیک کشور آن را بررسی کنند.
وی با بیان اینکه در بخشی از طرح جامع حمل و نقل، طراحی شبکه حمل و نقل ریلی شهر تهران مورد توجه قرار گرفته است، می افزاید: البته این مسئله در مطالعات پیشین انجام شده که مجموعه‌ای از خطوط مترویی با عنوان خطوط پر تردد و تعدادی خطوط سبک‌تر که اصطلاحا، به قطار سبک شهری شناخته می‌شود، اشاره شده که این قطار سبک شهری معمولا سیستم‌های ریلی سبک بر روی زمین هستند که احداث آن پیشنهاد شده بود.
نادران با بیان اینکه شبکه مترویی مورد تایید و تصویب وزارت کشور قرار گرفته است و شبکه قطار سبک شهری که تراموا جزئی از این سیستم است ذیل طراحی شبکه حمل و نقل ریلی مورد توجه قرار گرفته است، ادامه می‌دهد: تراموای مد نظر ما آن مدل‌های قدیمی که ممکن است در ذهن شهروندان تداعی شود نیست؛ بلکه تراموای مدرنی است که دو یا سه واگن پشت هم در حال حرکت هستند و ظاهر آن شبیه قطارهای مترو اما کوچکتر است که مطالعات چند خط قطار سبک شهری شناسایی شده است. منتهی مطالعات آن در گذشته بنا به دلایلی ادامه پیدا نکرد و اخیرا نیز با توجه به افزایش هزینه‌های سیستم‌های ریلی زیرزمینی و کمک به شبکه مطلوب متروی تهران که استخوان بندی پایتخت است مطالعات تراموا و قطار سبک شهری از سر گرفته شده است.
وی با بیان اینکه تبعا تراموا برای تقاضاهای کمتر از حد مترو است، می‌گوید: مسیرهای مختلف در مطالعات پیشین تراموا تعیین شده است اما برای جمع‌بندی و قابل اجرا شدن طرح قطار سبک شهری باید مطالعات تخصصی حمل و نقل همگانی انجام دهیم که مقدمات این مطالعه فراهم شده و به زودی در یک بازه زمانی مطالعات فنی، مهندسی، اقتصادی و ... راه اندازی تراموا در تهران به اتمام می‌رسد که فرآیند آن در حال طی شدن است.
معاون مطالعات سازمان حمل و نقل و ترافیک سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در پاسخ به این سوال که آیا خطوط تراموا مشخص شده است، می‌افزاید: در مطالعات پیشین خطوطی همچون خیابان جمهوری مشخص شده بود. همچنین چند مسیر دیگر با توجه به تقاضای مسافر شناسایی شده بود اما مطالعات در گذشته متوقف ماند و حالا هم بعد از اتمام مطالعات، طرح را به شورای شهر و شورای ترافیک می‌بریم تا آنها نیز این طرح را بررسی کنند اما مسیرهای تردد در مطالعات پیشین تا حدی مشخص شده و ما فقط نسبت به ارزیابی‌های تخصصی و به‌روز رسانی اطلاعات اقدام می‌کنیم.
نادران در مورد زمان بندی اتمام این مطالعات نیز اظهار می‌کند: امیدوارم در کمتر از شش ماه آینده مطالعات قطعی که قابل استناد باشد به دست بیاید و جمع بندی آن را اعلام کنیم.
