گروه صنعت و تجارت: هرچند گزارش های منتشر شده درباره تجارت خارجی کشور از ابتدای سال نشان از رشد دارد، اما برخی از کارشناسان و فعالان اقتصادی مدتی است که درباره ناترازی تجارت کشور و محدود شدن بازار کشورهای هدف هشدار می دهند. از طرف دیگر اوج گرفتن نوسانات ارزی موجب شده تا دولتی ها مجددا مشغول سخت گیری درباره بازگشت درآمد ارزی حاصل از صادرات به کشور و عرضه آن در سامانه نیما باشند. این در حالی است که اختلاف قیمت میان سامانه نیما و بازار آزاد به اندازه ای شده که دیگر انگیزه ای برای صادرکنندگان جهت بازگرداندن ارز صادراتی به کشور باقی نمی ماند. با تمام این احوال آخرین گزارش منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی درباره تجارت خارجی، نشان دهنده افزایش ارزش صادرات غیرنفتی کشور است. براساس گزارش آماری منتشر شده از سوی گمرک؛ میزان تجارت خارجی ایران از ابتدای سال تاکنون بیانگر این موضوع است که ارزش صادرات غیرنفتی ایران رشد 19 درصدی داشته است.
تجارت خارجی کشور از ابتدای امسال تا ۱۰ دی ماه به بیش از ۸۸ میلیارد دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۷ درصد رشد را نشان می‌دهد. براساس آمار گمرک، ارزش صادرات غیرنفتی کشور از ابتدای امسال تا ۱۰ دی ماه به ۹۷ میلیون و ۸۴۳ هزار تن به ارزش ۴۳ میلیارد و ۸۸ میلیون دلار رسید که از نظر وزنی ۲ درصد و از نظر ارزشی ۱۹ درصد رشد را در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. همچنین از ابتدای فروردین تا دهم دی ماه امسال ۲۸ میلیون و ۱۸۰ هزار تن به ارزش ۴۴ میلیارد و ۳۳۷ میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شده که به لحاظ ارزش ۱۴.۷ درصد از نظر وزنی ۱۰ درصد نیز رشد داشته است.
اقلام عمده صادراتی و وارداتی
اقلام عمده صادراتی ایران در این مدت به ترتیب گاز طبیعی مایع شده به ارزش ۶ میلیارد و ۷۸۳ میلیون دلار و سهم ارزشی ۱۵ و ۷۴ صدم درصد، پروپان مایع شده به ارزش سه میلیارد و ۱۱۰ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲۲.۷ درصد، متانول به ارزش یک میلیارد و ۸۷۱ میلیون دلار و سهم ارزشی ۴.۳ درصد، بوتان مایع شده به ارزش یک میلیارد و ۸۲۷ میلیون دلار و سهم ارزشی ۴.۲ درصد و پلی اتیلن گرید فیلم به ارزش یک میلیارد و ۳۶۳ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۱ درصد بوده است. براساس آمار گمرک ایران در این مدت ۴۶.۶ درصد از ارزش کل صادرات ایران مربوط به پتروشیمی‌ها، ۱۶ درصد مربوط به میعانات گازی و ۵۳.۲ درصد مربوط به سایر کالاها بوده است. اقلام عمده وارداتی در این مدت، شامل ذرت دامی به ارزش ۲ میلیارد و ۶۱۳ میلیون دلار و سهم ارزشی ۵.۸ درصد، برنج به ارزش یک میلیارد و ۷۲۲ میلیون دلار و سهم ارزشی۳.۸ درصد، دانه سویا به ارزش یک میلیارد و ۵۱۹ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۴ درصد، گندم معمولی به ارزش یک میلیارد و ۴۵۴ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۲ درصد، گوشی تلفن همراه به ارزش یک میلیارد و ۲۶۶ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲.۸ درصد و روغن دانه آفتابگردان به ارزش ۹۴۵ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲.۱ درصد بوده است.
مهمترین شرکای تجاری کشور
در این مدت مهمترین مقاصد صادراتی ایران به ترتیب پنج کشور چین با ۱۱ میلیارد و ۸۵۵ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲۷.۵ درصد، عراق با هشت میلیارد و ۶۳۱ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲۰.۳ درصد، ترکیه با ۶ میلیارد و ۴۱۹ میلیون دلار و سهم ارزشی ۱۴.۹ درصد، امارات متحده عربی با چهار میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و سهم ارزشی ۱۰.۶ درصد و هند با یک میلیارد و ۴۷۴ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۴ درصد بوده‌اند. بر همین اساس پنج کشور عمده مبدأ واردات نیز از ابتدای فروردین ماه تا دهم دی ماه امسال به ترتیب شامل امارات متحده عربی با ۱۳ میلیارد و ۶۴۹ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳۰.۷ درصد، چین با ۱۱ میلیارد و ۵۲۱ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲۵.۹ درصد، ترکیه با چهار میلیارد و ۶۳۵ میلیون دلار و سهم ارزشی ۱۰.۴ درصد، هند با ۲ میلیارد و ۲۴۹ میلیون دلار و سهم ارزشی ۵.۷ درصد و آلمان با یک میلیارد و ۳۹۹ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۱ درصد انجام شده است.
تغییر ترکیب شرکای تجاری
در میان شرکای تجاری ایران نیز چند تغییر دیده می‌شود. مانند سال‌های گذشته، همچنان چین، اصلی ترین خریدار کالاهای ایران به شمار می‌رود. پس از آن عراق، ترکیه، امارات متحده عربی و هند قرار دارند. در میان مقاصد صادراتی ایران دیگر خبری از افغانستان نیست و هند در این فهرست قرار گرفته است. در میان اصلی‌ترین صادرکنندگان کالا نیز همچنان امارات متحده عربی صدرنشین است. پس از آن چین، ترکیه، هند و آلمان قرار گرفته‌اند. در این حوزه نیز پس از آنکه در ماه‌های قبل، روسیه به عنوان یکی از اصلی‌ترین صادرکنندگان کالا به ایران شناخته شده بود، بار دیگر این جایگاه به آلمان تعلق گرفته است. در میان کالاهای صادراتی ایران، پروپان مایع شده، متانول، بوتان، پلی اتیلن، قیر نفت، اوره، گاز طبیعی مایع شده و شمش آهن و فولاد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. در میان کالاهای وارداتی نیز ذرت دامی، برنج، گندم، دانه سویا، روغن دانه آفتابگردان، گوشی تلفن همراه، کنجاله و شکر تصفیه نشده در بالای فهرست قرار گرفته‌اند.
هشدار درباره محدودیت شرکا
بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند، ایران بدون سیاست خارجی عمل گرایانه عملا از بازی اقتصادمحور در خلیج فارس با دلالت های معنادار در حوزه های سیاسی و امنیتی آن، جا خواهد ماند و پکن را به سمت توسعه بیشتر همکاری ها با دولت های عربی خلیج فارس متمایل تر خواهد کرد. به اعتقاد آنها تغییر مسیر چین به دلیل تحریم ها و بلاتکلیفی برجام، بهره مندی ایران از تجارت با چین را در هاله ای از ابهام قرار خواهد داد. شاهد این ادعا آمارهای جدید گمرک چین است که نشان می دهد واردات این کشور از ایران طی ماه گذشته میلادی (نوامبر) ۳۲۶میلیون دلار بوده که کمترین میزان واردات ماهانه از ایران طی دو دهه گذشته بوده است. گسست تجاری چین و ایران در حالی محتمل است که در آن سو بزرگترین شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا هم اعلام کرد، برنامه های حمایتی خود برای گسترش تجارت با ایران را به حالت تعلیق درآورده است. انتظار می رود با احیا نشدن برجام و خارج نشدن ایران از لیست سیاه FATF، تجارت ایران و آلمان نیز دشوارتر و محدودتر شود و دامنه مبادلات تجاری را تنگ تر کند.باید بدانیم که تقویت روابط چین با کشورهای عربی و دشوارتر شدن تجارت با آلمان، پیام هایی برای بخش صادرات و واردات ایران دارد. در چنین شرایطی استراتژی سیاستگذاران برای از دست نرفتن فرصت های تجاری در منطقه و جهان چه خواهد بود؟
