گروه اقتصاد کلان: بانک جهانی چندی پیش گزارشی از امنیت غذایی منتشر کرده که درآن اعلام شده بود که ایران در رده پنجم جدول تورم مواد غذایی در جهان قرار دارد، آماری که با تورم 71 درصدی بخش خوراکی تایید می‌شود؛ آن هم در شرایطی که تورم در دهک‌های پایین جامعه بیشتر از ناحیه بخش خوراکیها بوده و با سهم 30 درصدی فقرا از جمعیت کشور، سفره‌های این جمعیت کم‌درآمد را کوچک‌تر کرده است. مرکز پژوهش‌های مجلس چندی پیش اعلام کرد که نرخ فقر در کل کشور حدودا ۳۰ درصد است و در عرض یک دهه ۱۱ میلیون نفر به جمعیت زیر خط فقر کشور افزوده شده است؛ در حالی که جمعیت فقرا در ایران بیشتر شده، به موازات آن کالری مصرفی و کیفیت غذایی آنها نیز کاهش یافته است. این همان هشداری است که در سال‌های اخیر و همزمان با افزایش تورم و گرانی مواد غذایی نسبت به آن هشدار می‌دادند. وضعیتی که به گفته آنها امنیت غذایی ایرانیان را هدف می‌گیرد. مرکز آمار ایران هفته گذشته تورم خرداد ماه را اعلام کرد که بر اساس آن، تورم ماهانه خرداد ماه امسال 2 درصد و تورم ماهانه خوراکیها و آشامیدنی‌ها 1.8 درصد برآورد شده بود؛ بیشترین تورم به ثبت رسیده ماهانه در میان گروه‌های کالایی و خدماتی، به «قند، شکر و شیرینی ها» و «هتل و رستوران» تعلق داشته است. تورم سالانه نیز در خرداد ماه امسال 48.5 درصد به ثبت رسیده و تورم سالانه خوراکیها و آشامیدنی‌ها در خرداد ماه امسال 71 درصد است که نسبت به تورم غیر‌خوراکی‌ها بالاتر بوده است. در میان گروه‌های غیر‌خوراکی تورم سالانه گروه «هتل و رستوران» بالغ بر 80 درصد بوده، البته تورم این بخش نیز به‌طور مستقیم متأثر از تورم خوراکیها بوده است. تورم نقطه به نقطه نیز در خرداد ماه امسال 42.5 درصد برآورد شده است. به بیان ساده‌تر هزینه‌ای که یک خانواده ایرانی برای تهیه سبد مشخصی از کالا و خدمات در خرداد ماه امسال متحمل شده، نسبت به هزینه‌ای که برای تهیه همین سبد در خرداد ماه سال گذشته کرده، حدود 42 درصد بیشتر شده است.
کاهش تورم نقطه‌به‌نقطه به‌لطف تخلیه اثر تورمی
البته آنطور که دولت سیزدهم و مسئولان اقتصادی کشور مانور دادند، تورم نقطه‌به‌نقطه در خردادماه سال جاری کاهش قابل ملاحظه‌ای داشت و نسبت به اردیبهشت 12 واحد درصد پایین‌تر بود؛ که صرف نظر از سیاست‌های اقتصادی دولت، دلیل این موضوع این بود که خرداد ماه سال گذشته دولت با حذف ارز 4200 تومانی و جراحی اقتصادی، تورم بسیار بالایی را به مردم تحمیل کرد تا جایی که که رکورد تورم ماهانه اقتصاد ایران در چند دهه گذشته شکسته شد؛ اما با تخلیه اثر تورمی حالا تورم تا 12 درصد کاهش یافته که با وجود این، همچنان با تورم سالانه 70 درصدی روبه‌روست.
بخش خوراکی بیشترین سهم را در تورم دهک‌های پایین دارد
سهم بخش‌های مختلف سبد مصرفی خانوار نشان می‌دهد که در مجموع در تمام دهک‌های جامعه بیشترین سهم از تورم ماهانه در خرداد ماه به بخش‌های مسکن، خوراکی و درمان اختصاص دارد. اما ترتیب این سه بخش در میان دهک‌ها با تفاوت‌هایی همراه است. در دهک‌های پایین جامعه به‌طور عمده بخش خوراکیها بیشترین سهم را از تورم ماهانه خرداد به خود اختصاص داده در حالی که در دهک‌های بالایی جامعه، بیشترین سهم مربوط به مسکن است. در دهک‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم بیشترین سهم از تورم ماهانه خرداد را بخش خوراکیها به خود اختصاص داده و مسکن و درمان در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
ایران پنجمین کشور در جدول تورم مواد غذایی
در این میان گزارش بانک جهانی اخیرا درباره امنیت غذایی منتشر شد که در آن آمده بود بسیاری از کشورهای جهان تورمی دورقمی را تجربه می‌کنند و کشورهای فقیر در معرض آسیب‌های بیشتری هستند و در عین حال ایران در رده پنجم جدول تورم مواد غذایی در جهان قرار دارد. این گزارش با استناد به آخرین داده‌ها در فاصله فوریه 2022 و مه ۲۰۲۳ حاصل شده بود که بر اساس آن، کشورهایی که بیشترین آسیب را دیده‌اند در آفریقا، آمریکای شمالی، آمریکای لاتین، آسیای جنوبی، اروپا و آسیای مرکزی هستند. ونزوئلا با نرخ تورم ۴۷۱ درصد در رده اول و ایران با ۷۸ در رتبه پنجم جدول رده‌بندی تورم قیمت مواد غذایی در جهان قرار دارند. بالاتر از ایران، لبنان با ۳۵۰ درصد، زیمبابوه با ۱۱۷ درصد و آرژانتین با ۱۱۵ درصد قرار گرفته‌اند.
ناتوانی در مدیریت نان و مرغ
البته ناتوانی در کنترل تورم به‌خصوص تورم مواد غذایی صدای نمایندگان مجلس را هم درآورد است؛ تا جایی که جلال محمودزاده عضو کمیسیون کشاورزی مجلس معتقد است دولت حتی توان مدیریت قیمت مرغ و نان را از دست داده است. او در این خصوص اظهار کرد: دولت در بخش‌هایی مشکلات مختلف دارد که مجلس در بزنگاه‌ها به کمک او می‌آید. دولت نمی‌تواند نان و مرغ را مدیریت کند و این به نقطه ضعفی رسیده است که مدیریت این دو عرصه را از دست داده است.»
زنگ خطر بروز ناامنی غذایی
تورم مواد غذایی در جهان که از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا به‌صورت پیوسته در حال افزایش بود، پس از تهاجم روسیه به اوکراین، به بالاترین حد خود رسید و درواقع کارشناسان موثرترین عوامل در تورم مواد غذایی را همه‌گیری کرونا و حمله نظامی روسیه به اوکراین می‌دانند. در کشورهایی نظیر ایران، مصر، لبنان و برخی کشورهای دیگر خاورمیانه و شمال آفریقا نیز سطح بالای تورم مواد غذایی تا حد زیادی به‌دلیل وابستگی شدید تامین کالاهای اساسی از محل واردات است. در ایران قیمت مواد خوراکی طی چند سال اخیر همواره در حال افزایش بوده است و در واقع می‌توان گفت افزایش قیمت مواد غذایی به رویه‌ای پرتکرار در اقتصاد ایران تبدیل شده است. تورم مواد غذایی از آن جهت اهمیت زیادی دارد که این افزایش قیمت، مانع اصلی در قدرت خرید و دسترسی آحاد جامعه به مواد غذایی و در نتیجه بروز ناامنی غذایی است. شیب صعودی قیمت خوراکیها و آشامیدنی‌ها از سال گذشته که دولت ابراهیم رئیسی تحت عنوان «جراحی اقتصادی» ارز ترجیحی را حذف کرد، با شتاب بیشتری ادامه یافت. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در ایران، افزایش سرسام‌آور قیمت مواد غذایی به‌تدریج کالاهای خوراکی را از سفره مردم حذف کرده و کاهش سرانه مصرف گوشت، مرغ، لبنیات، برنج، میوه و سبزیجات نگران‌کننده شده است.
