گروه سیاسی: جمهوری اسلامی افغانستان (2004 تا 2021) قربانی چند سال مذاکرات پنهانی و آشکار آمریکا با نمایندگان طالبان و شبکه فاسد قدرت در داخل شد. اشرف غنی، رئیس‌جمهور و اکثریت قریب به اتفاق روسای سیاسی و فرماندهان نظامیف صحنه مقاومت را خالی کردند تا طالبان‌ها در خلاء به وجود آمده ترک تازی کنند و افسار قدرت را در دست بگیرند. اما حالا که دومین سال قدرت‌گیری طالبان به پایان رسیده، مساله مهم این است که افغانستان در طی این مدت چه وضعیتی داشته است؟ یا به روایت بهتر مساله مهم این است که افغانستانِ دو سال بعد از تصرف کابل توسط طالبان به چه سمتی پیش رفته است؟ پاسخ این پرسش را می‌بایست در بررسی ابعاد مختلف و تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی افغانستان در دو سال گذشته بررسی کرد.
یک دست کردن قدرت در داخل و «نه‌گویی» به تکثر
مهم‌ترین مساله در دوسالگی حضور مجدد طالبان‌ها در قدرت می‌تواند این باشد که وضعیت قدرت سیاسی و حکمرانی در افغانستان به چه سمتی پیش رفته است؟ در ابتدای امر باید توجه داشت، در افغانستان چهار گروه جمعیتی بزرگ و قابل توجه وجود دارند که عبارتند از: پشتون‌ها، تاجیک‌ها، ازبک‌ها و هزاره‌ها. افزون بر این اقلیتی مذهبی از شیعیان در این کشور حضور دارند. لذا می‌توان کشور افغانستان را از نظر هویتی در دسته کشورهای چند فرهنگی و چند هویتی قرار داد. با توجه به این تکثر هویتی، مساله مهم این بود که آیا طالبان حاضر به تقسیم کیک قدرت و تن دادن به حکومت مشارکتی خواهد شد یا خیر؟ پاسخ به این سوال بعد از گذشت دو سال خیر است. چرا که نه تنها طالبان هیچ گروهی را در حکومت مشارکت نداده، بلکه هر گونه مبانی دموکراسی را از ساختار سیاسی کشور حذف کرده است. یعنی این گروه علاوه بر این‌که حکومت را به طور کامل در اختیار گرفته، ارزش‌های دموکراتیک و انتخابات را به طور کامل لغو کرده است. اصلاح حکومت توتالیتر مذهبی بر حکومت طالبان در افغانستان مصداقیت کاملی دارد.
کارنامه سیاه در مواجهه با آزادی‌های مدنی و قربانی شدن زنان
طی دو سال گذشته، وضعیت افغانستان به طرز غم انگیزی برای زنان و آن دسته از افغان‌هایی که خواستار جامعه‌ای فراگیرتر و متکثرتر هستند بدتر شده است. جامعه بین المللی، به شکلی محتاطانه با رهبری طالبان تعامل کرده است. نخستین اقدام ضد انسانی طالبان، ستیز با تحصیل دختران و منع حضور زنان در دانشگاهها بود. در مرحله دوم طالبان محدودیت‌هایی بی‌سابقه را برای پوشش زنان تعیین کرد که حتی حضور زنان در خیابان را بدون همراهی یک مرد ممنوع اعلام شد. در جدیدترین گام این تعطیلی سالن‌های زیبایی بود که رسما زنان را آخرین فرصت برای خروج از خانه منع کرد. در سویی دیگر، کارشناسان سازمان ملل به استناد گزارش‌های معتبر به اعدام‌های متعدد و سایر تخلفات طالبان در این بازه زمانی، از جمله اعمالی چون آدم ربایی، بازداشت خودسرانه گسترده، شکنجه، و بدرفتاری اشاره کردند. طبق گزارش این سازمان بی طرف، بیشترین آسیب در این مدت به زنان و دختران وارد شده است. به علاوه، اقلیت های قومی و مذهبی و سایر اقلیت ها؛ افراد دارای معلولیت، آوارگان، مدافعان حقوق بشر و دیگر نمایندگان جامعه مدنی، روزنامه نگاران، هنرمندان، معلمان و مقامات دولتی و امنیتی سابق نیز تحت تأثیر قرار گرفته اند. این کارشناسان نوشتند: «علیرغم تضمین‌های مقامات طالبان مبنی بر موقتی بودن هرگونه محدودیت، به‌ویژه از نظر دسترسی به آموزش، واقعیت‌های میدانی نشان‌دهنده یک سیستم تسریع‌شده، سیستماتیک و همه‌گیر جداسازی، به حاشیه راندن و آزار و اذیت است».
روزنامه نگاران زیر گیوتین طالبان
یکی دیگر از قربانیان طالبان در دو سال گذشته، جامعه روزنامه‌نگاران و خبرنگارانی بوده که طی قریب به دو دهه (از 2001 تا 2021) با فعالیت آزاد در رسانه‌ها عادت گرفته بودند. اما واضح و مبرهن بود که این جامعه قربانیان اصلی طالبان‌ها خواهد بود. در همان ابتدای قدرت‌گیری طالبان در کابل، بسیار از سردبیران و مدیران مسئول روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و سایت‌ها فرار را بر قرار ترجیح دادند و آواره کشورهای دیگر از ایران و پاکستان گرفته تا اروپا شدند. در جدیدترین آمارها نیز مرکز خبرنگاران افغان با نشر گزارشی از ثبت حدود ۳۷۰ مورد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در جریان دو سال حاکمیت دوبارۀ طالبان بر افغانستان خبر داده است. همچنین، گزارش‌های از این امر حکایت دارند که در دو سال گذشته، بیش از ۸۰ درصد از زنان خبرنگار در پی سرنگون شدن جمهوری افغانستان کارشان را از دست داده‌اند.
افزایش فقر و تداوم مشکلات اقتصادی
افزون بر مصیبت‌های اقتصادی، دو سال حکومت طالبان برای افغانستان مشکلات عدیده اقتصادی را برای مردم این کشور به همراه داشته است. قطع کمک‌های مالی جهانی به طالبان و بلوکه شدن دارایی‌های حکومت سابق این کشور توسط آمریکا و دیگر کشورهای غربی، عملا کشوری ورشکسته را از نظر اقتصادی به طالبان واگذار کرد. اخیرا کمیته بین‌المللی صلیب سرخ با نشر گزارشی گفته است که در دو سال گذشته تعداد افراد بیکار در افغانستان افزایش چشمگیری داشته است. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ گفته است اعمال تحریم‌های اقتصادی و خروج سازمان‌های کمک انکشافی پس از اگست ۲۰۲۱، یافتن کار را برای کارگران روزمزد به ویژه در شهرهای بزرگ افغانستان که فرصت‌ها به طور چشمگیری کاهش یافته است دشوار کرده است. این کمیته با استناد به گزارش ملل متحد گفته است که نزدیک به ۲۰ میلیون شهروند افغانستان (۴۴ درصد جمعیت) غذای کافی ندارند و تخمین زده می‌شود که ۳۴ میلیون نفر نیز (۷۹ درصد مردم) در فقر زندگی می‌کنند. این در حالی است که پیش از این برنامه جهانی غذا گزارش داده است که یک خانواده متوسط در افغانستان ۹۱ درصد از درآمد خود را صرف غذا می‌کند. بر اساس معلومات این نهاد درآمد کم سبب شده که بسیاری از خانواده‌ها مجبور شوند که مواد غذایی خود را جیره بندی کنند تا برای روزهای بیشتر غذا داشته باشند.
مبارزه با فساد؛ تنها لایه مثبت حکومت طالبان بعد از دو سال
تا قبل از روی کار آمدن طالبان، فساد یکی از مولفه‌های غیر قابل انکار در حکمرانی افغانستان بود. فساد اداری و اقتصادی، در اکثریت ولایت‌های افغانستان در جریان بود. به گونه‌ای که حتی پست‌های اداری و سیاسی نیز خرید و فروش می شدند و مقامات از موقعیت خود
برای ثروت اندوزی بهره می‌گرفتند. عادی‌ترین امور روزمره در ادارات افغانستان با اخذذ رشوه صورت می‌گرفت اما روی کار آمدن طالبان تا حد زیادی شاخص شفافیت را در افغانستان افزایش داده است. طالبان با ایجاد بوروکراسی متمرکز زمینه‌های فساد اداری ار کاهش و شفافیت را در امور مالی افزایش داده است.
