مصائب بانکداری خصوصی در ایران

احسان سلطانی
اقتصاددان

در ایران چیزی به نام بانکداری نه به مفهوم مدرن، نه به مفهوم آمریکایی، نه به مفهوم چینی و نه به مفهوم اسلامی نداریم، در ایران خیری از بانک‌های خصوصی به مردم نرسیده و فقط بانک‌های دولتی هستند که تا حدودی خدمت می‌کنند و خیر می‌رسانند و البته آن هم به خاطر این است که تا حدودی احساس امید و رضایت به مردم دست دهد و نه بیشتر از آن.هدف از تأسیس بانک‌های خصوصی متحول کردن نظام بانکداری کشور بود و امروزه نه‌تنها نظام بانکداری متحول نشده بلکه خود بانک‌های خصوصی به دست و پای مردم افتاده‌اند تا سپرده‌هایشان را جذب کنند. اگر نگاهی به مدیران بانک‌های خصوصی بیندازید متوجه خواهید شد که اکثر رؤسای این بانک‌ها از مدیران دولتی بوده‌اند و به خاطر روابط و رانتی که از آن برخوردارند توانسته‌اند بانک تأسیس کنند و برای جذب سپرده‌های مردمی هم کمی زبان می‌ریزند و ظاهر بانک‌ها را شیک می‌کنند ولی در اصل همه اینها فریب و نیرنگ است.شهرستان‌ها و شهرهای کوچک هدف اصلی بانک‌های خصوصی برای جذب سپرده بوده تا این مبالغ بعد از انتقال از شهرستان‌ها به مرکز، متمرکز شوند و سپس هر کاری که می‌خواهند با آن انجام دهند و در آخر هم مبلغی کمی به حساب صاحبان سپرده واریز می‌کنند. بانک‌های خصوصی با این سپرده‌ها بنگاهداری می‌کنند، قیمت دلار و طلا و سکه را کاهش یا افزایش می‌دهند، املاک خریداری می‌کنند یا انجام هر کاری که برایشان سود داشته باشد، به عبارت بهتر هر کاری می‌کنند به غیر از کمک به تولید و اگر هم می‌گویند از تولید حمایت می‌کنیم فقط ظاهرسازی و صوری است.نظام بانکی ایران به چنان وضعیتی دچار شده که در آن بانک‌های دولتی برای دولت خوش‌خدمتی می‌‎کنند و بانک‌های خصوصی هم برای سهام‌داران عمده‌اش و در این بین فقط مردم بی‌نصیب مانده‌اند.در کشوری مانند آمریکا ۸۰ درصد تسهیلات بانکی به مردم تعلق می‌گیرد و این نشان می‌دهد در این کشور بانک‌ها در خدمت مردم هستند ولی در ایران طبق آمار بانک مرکزی در دو ماهه اول امسال فقط ۱۲,۹ درصد تسهیلات بانکی به خانوارها پرداخت شده است! از سوی دیگر در ایران سهم دولت از کل نقدینگی و منابع بانکی حدود ۲۰ درصد است درصورتی‌که در کشورهای توسعه‌یافته این رقم حداقل دو برابر بیشتر است و بنابراین نتیجه می‌گیریم در کشوری که نه صنعتی است، نه توسعه‌یافته و نه زنجیره تولید قوی دارد و صادرکننده مهمی هم در دنیا محسوب نمی‌شود چرا باید بانک‌هایش دست به خلق حجم انبوهی از پول بزند؟ پاسخ: چون کاسب هستند و شبانه‌روز در حال سفته‌بازی! امروزه بانک‌های خصوصی به یکی از عوامل تشدید فقر، شکاف اجتماعی و طبقاتی در جامعه تبدیل شده‌اند، طوری که یک جوان به سختی ازدواج می‌کند و یا خانه‌دار شدن به رویا تبدیل شده است.یک از ابزارهای کسب سود برای بانک‌های خصوصی نوسان‌گیری از مردم در بازار طلا، ملک، خودرو و بورس است و اجازه هم نمی‌‎دهند قیمت دلار و طلا از آن درصدی که می‌خواهند کمتر شود. اگر دولت می‌خواهد قیمت دلار را ثابت نگه دارد و یا نوسانات آن را کنترل کند باید دست بانک‌های خصوصی را از این بازار قطع کند. بانکداری خصوصی در ایران به مثابه سیستم غارتگری است، قدرت بانک‌های خصوصی آنقدر افزایش یافته که کسی هم حریفشان نیست و با وجود اینکه رئیس کل بانک مرکزی وعده اصلاح این بانک‌ها را داده بود ولی تا به امروز اتفاق خاصی رخ نداده است یا مجلس قانون تحقیق و تفحص از بانک‌های خصوصی را به تصویب رسانده ولی معلوم نیست چرا اجرایی نمی‌شود.