پایان رویای افزایش دستمزد

گروه اقتصاد کلان: در تاریخ اواسط مردادماه بود که وزارت تعاون از طرح جدید خود برای تشویق مردم به استفاده از کالابرگ الکترونیک رونمایی کرد. بر اساس این طرح یارانه دهک‌های اول تا سوم 120 هزار تومان افزایش یافت. هدف دولت از این طرح به تعبیری ترمیم حقوق کارگران بود چرا که با توجه به تورم شکل‌گرفته در کشور و عدم احتمال افزایش دستمزد نیروی کار به نظر می‌رسید که دولت می‌بایست راه چاره‌ای برای ترمیم دستمزد به کار بگیرد. اواسط مردادماه معاون روابط کار وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اظهار داشت: دولت برنامه دارد قدرت خرید عامه مردم و به‌ویژه کارگران و اقشار کم‌درآمد را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ترمیم کند. در این زمینه در کنار یارانه معیشتی ماهانه، طرح کالابرگ الکترونیکی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ اجرا می‌کند که افراد می‌توانند با مبلغ اعتبار یارانه‌ای خود یک ماه زودتر در قالب کالابرگ اقدام به خرید کالاهای اساسی کنند و همچنین در مورد سه دهک پایین درآمدی جامعه اگر از سبد 11 قلم کالای اساسی خریداری کنند، علاوه بر یارانه 400 هزار تومانی به میزان 120 هزار تومان برای هر نفر یارانه بیشتر دریافت می‌کنند تا بتوانند این کالای اساسی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ خریداری کنند. رعیتی‌فرد گفت: دولت تصمیم دارد قیمت 11 قلم کالای اساسی (شامل تخم مرغ، مرغ، گوشت منجمد، شیر، ماست،‌پنیر، روغن،‌ قند و شکر، ماکارونی و حبوبات) در سبد معیشتی به مأخذ سال 1401 باشد و هر گونه افزایش تورم برای این سبد غذایی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ برای سه دهک کم‌درآمد جبران می‌کند و این یک سیاست غیرقیمتی برای حمایت از اقشار جامعه است. البته استفاده از یارانه تشویقی 120 تومانی یک شرط مهم داشت و آن هم اینکه دولت اعلام کرده افراد سه دهک اول جامعه می‌توانند ماهانه 520 هزار تومان یارانه نقدی دریافت کنند اما مشروط به اینکه هر ماه نیمی از مبلغ یارانه نقدی خود یعنی 200 هزار تومان آن را کالا بخرند و تنها 200 هزار تومان آن را نقدی برداشت کنند. در این صورت است که به 200 هزار تومان مبلغ خرید از سبد کالا، 120 هزار تومان دیگر هم اضافه می‌شود و افراد می‌توانند تا 320 هزار تومان کالا خریدار کنند. به عبارتی یارانه نقدی به ازای هر نفر از سه دهک اول 520 هزار تومان شده که 320 هزار تومان آن را باید صرف خرید سبد کالا شود و تنها 200 هزار تومان آن را می‌توان نقدی برداشت کرد. با این حساب، یارانه نقدی یک خانوار چهار نفره در دهک اول تا سوم که پیش از این یک میلیون و 200 هزار تومان بود به دو میلیون و 80 هزار تومان می‌رسد که تنها می‌توان 800 هزار تومان آن را نقدی برداشت کرد و با یک میلیون و 280 هزار تومان دیگر باید کالا خرید. نکته دیگری که وجود دارد این است که سبد خرید کالا از قبل مشخص است و شامل 11 قلم کالایی می‌شود که با قیمت سال 1401 محاسبه می‌شود. دولت سپس در ادامه دو دهک دیگر را به طرح افزود و به این ترتیب دهک‌های چهارم و پنجم نیز مشول این یارانه تشویقی شدند. طرح افزایش یارانه تشویقی به دهک‌های چهارم و پنجم نیز از روز دوم شهریور اجرایی شد. وزیر کار در این راستا اعلام کرد: «اگر دهک‌های چهارم و پنجم هم مثل سه دهک اول تا سوم ۵۰ درصد از اعتبار یارانه ۴۰۰ هزار تومانی خود را به خرید ۱۱ قلم کالای پیش‌بینی شده در طرح کالابرگ الکترونیکی اختصاص دهند مبلغ ۱۲۰ هزار تومان اعتبار مازاد به آنها تعلق می‌گیرد و از یارانه تشویقی برخوردار می‌شوند». به گفته مرتضوی « هر کسی که جزو ۵ دهک اول قرار داشته یا در آینده و بر اساس بررسی مجدد آزمون وسع یا اعتراض سرپرست خانوار جزو ۱۰ دهک باشد، مشمول دریافت یارانه تشویقی ۱۲۰ هزار تومان می‌شود؛ به عبارتی با احتساب یارانه تشویقی مبلغ یارانه هر فرد به ۵۲۰ هزار تومان می‌رسد».

تیر خلاص بر رؤیای افزایش دستمزد
اما با گذشت یک ماه از طرح ورود دهک‌های چهار و پنج به سیاست یارانه تشویقی چندی پیش وزیر کار اعلام کرد که دهک‌های شش و هفت نیز مشمول این طرح خواهند بود. سیدصولت مرتضوی از اضافه شدن دهک‌های ششم و هفتم به طرح کالابرگ الکترونیکی خبر داده و گفته است: دهک‌های ششم و هفتم هم به دهک‌های اول تا پنجم اضافه شدند و این طرح از این هفته اجرا خواهد شد. با توجه به آنکه خانوارهای دهک‌های چهارم تا هفتم از یارانه ۳۰۰ هزار تومانی به ازای هر نفر برخوردار هستند با احتساب اعتبار مازاد ۱۲۰ هزار تومانی، مبلغ ۴۲۰ هزار تومان به عنوان یارانه تشویقی در هر ماه به آنها تعلق خواهد گرفت. نکته اساسی در مورد ورود دو دهک دیگر به یارانه تشویقی این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که در واقع این فاز جدید به نوعی واکنش دولت به درخواست افزایش دستمزد کارگران به دلیل شرایط تورمی اعلام شده است. در واقع با توجه به اینکه دولت پیش از این بحث افزایش دستمزد کارگران را منتفی اعلام کرده بود اما در سیاستی دیگر و با وارد کردن دهک‌های شش و هفت به فاز یارانه تشویقی در واقع قصد ترمیم دستمزد نیروی کار را داشته است. به این ترتیب می‌توان پیش‌بینی کرد که سیاست گسترش یارانه تشویقی برای هفت دهک اول به نوعی می‌تواند به معنای تیر خلاص بر تلاش کارگران برای افزایش دستمزد در نیمه دوم سال باشد. کارگران عقیده دارند که جلسه شورای عالی کار برای افزایش دستمزد باید تشکیل شود اما دولت بارها اعلام کرده که براساس قانون نرخ دستمزد فقط یک بار در سال تعیین می‌شود و امکان افزایش مجدد دستمزد وجود ندارد. کارگران بارها درخواست خود را بر تشکیل جلسه شورای عالی کار و طرح بحث افزایش دستمزد در این جلسه را اعلام کرده اما دولت روی موضع خود پافشاری کرده است. به همین دلیل است در واقع یارانه 120 هزار تومانی دهک‌های اول تا هفتم به نوعی تلاش دولت برای ترمیم دستمزد کارگران محسوب می‌شود به ظرطی که از کالابرگ الکترونیک استفاده کننند.