گزارش « تجارت» از پتانسيل‌هاي اقتصادي نهفته در حاشيه‌هاي كشور
كارشناسان مي‌گويند تبادلات تجاری موتور رشد و توسعه كشورهاست. اين پارامتر در بسياري از کشورهای در حال توسعه تبديل به هدفي مي‌شود در جهت توسعه اقتصادي و حضور جدی در تجارت جهانی. كارشناسان تجاري روش‌های مختلفي را براي حضور در عرصه‌هاي تجارت جهاني و تاثيرگذاري در مبادلات منطقه‌ای براي کشورها تبيين مي‌كنند. ایجاد بازارچه‌های مرزی تنها يكي از راهکارهای موثر براي گسترش مبادلات منطقه‌ای و ميان كشورهاي هم‌مرز است. به عبارت ساده‌تر فلسفه اصلي راه‌اندازي بازارچه‌های مرزی، تاثیرگذاري مبادلات مرزی بر اقتصادهاي منطقه‌ای است. اين تاثيرات مي‌تواند شامل ایجاد اشتغال، تامین امنیت، برقراری امنیت و درآمد پایدار و جلوگیری از قاچاق شود.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد ميزان قابل توجهی از اقتصاد مناطق مرزي در کشورهای در
حال توسعه از طریق مبادلات انجام گرفته در بازارچه‌هاي مرزي تامین می‌شود.
این چرخه اقتصادي نقش مهمي در تجارت میان کشورهای همسایه دارد و بهبود تجارت مرزي مي‌تواند در زندگی ساکنان نقاط مرزی تاثيرگذار باشد.
بسياري از نواحی مرزی در كشورها به دليل دوری از مرکز، ناخواسته دچار انزوای فرهنگي و جغرافيايي شده و فرآيند توسعه یافتگی در آنها با كندي پيش مي‌رود. پویايي اقتصادي در نواحی مرزی طي سال‌هاي گذشته یکی از اهداف دولت يازدهم بوده است.
هدفي كه حالا تبديل به یک شاخص براي برقراری ارتباط ميان کشورهای همسایه و همچنين بهبود شرايط اقتصادي خانواده‌هاي مرزنشین شده است.
ساکنان مناطق مرزی كشورهاي همسايه می‌توانند از فرصت‌ها و منافع مشترک اقتصادي استفاده کنند. رونق اقتصادي در مناطق مرزي مي‌تواند ياري دهنده امنیت، رونق اقتصادی و توسعه، ایجاد فرصت‌های شغلی، كاهش قاچاق و ... باشد.
در ايران استان‌هاي کردستان، کرمانشاه، ایلام، سیستان و بلوچستان، خراسان، آذربایجان شرقی و غربی، مازندران، گلستان ، گیلان و .. مناطقي هستند که دارای بازارچه‌های مرزی فعال و نیمه فعال هستند. اين گزارش در پي يافتن اين پرسش است كه چگونه مي‌توان از فرصت‌هاي موجود در مناطق و بازارچه‌هاي مرزي به سود اقتصاد كشور و رونق تجارت بهره گرفت.
بازارچه‌ها منبع درآمد خانواده‌هاي مرزنشين
در اين زمينه امید کریمیان، عضو كميسيون اقتصادي مجلس درگفتگو با خبرنگار تجارت ضمن بیان اینکه فعالیت بازارچه‌های مرزی چرخه اقتصادی شهرهای مرزی کشور را به گردش درمی‌آورد، گفت: بسياري از مرزنشینان برای تردد و تبادلات تجاری خود در برخي بازارچه‌هاي مرزی هفته‌ای یک تا سه بار اجازه تردد دارند و از اين طريق می‌توانند تا یک میلیون تومان واردات کالا داشته باشند.
اين نماينده مجلس ادامه داد: در برخي مناطق مرزي كشور مانند مريوان در استان كردستان در هر خانواده یک نفر مشغول به این شيوه فعالیت تجاری است. اين افراد در اكثر مواقع فقط نقش واردکننده را دارند و در حقيقت اين کالاها متعلق به افرادی است که هزینه خرید کالا را پرداخت می‌کنند.
كريميان گفت: به عبارت ديگر در بازارچه‌هاي مرزي آن منطقه بسياري از افراد مشغول فعاليت اقتصادي تنها پیله‌ورها هستند و اين كار به عنوان شغل و منبع درآمد آنها به حساب مي‌آيد، اما پيله‌ورها فقط در ازای واردات هزینه حمل می‌گیرند.
اين عضو کمیسیون اقتصادی مجلس همچنين گفت: بازارچه‌های مرزی مشكلات مختلفي دارند و اين انتظار از دولت و مسئولان مربوطه وجود دارد كه برای رفع مشكلات و فعال کردن آنها اقدام جدی به عمل آورند. کریمیان همچنين رونق اقتصادی شهر مریوان را در ارتباط نزديك با بازارچه مرزي فعال در آن منطقه دانست و گفت: این بازارچه منبع درآمدی برای خانوارهای ساکن مریوان است.
پتانسیل صادراتی بازارچه‌های مرزی
در ارتباط با ظرفيت‌هاي اقتصادي موجود در بازارچه‌هاي مرزي وحید شقاقی، مدرس دانشگاه در گفتگو با تجارت مي‌گويد: کار اصلي بازارچه‌های مرزی ساماندهی مبادلات میان کشورهای همسایه است و در این بازار هدف اصلي این است که روند صادرات و واردات با همسایه‌ها تسهیل شود. اين كارشناس مسائل اقتصادي ادامه داد: کار ویژه بازارچه‌هاي مرزي تسهیل صادرات و مبادلات تجاری بین کشورهاست و البته آنها مي‌توانند نقش توسعه بین دو کشور را برعهده داشته باشند. با اين حال مساله‌اي که در این مناطق ديده مي‌شود، عدم اطلاع دقیق و علمی فعالان بازارچه‌هاي مرزي از محصولات هدف و عدم داشتن راهبردهای مشخص برای توسعه مبادلات کشورهاست. اين استاد دانشگاه در ادامه تصريح كرد: به نظر مي‌رسد با تنظیم راهبردهای صادرات و واردات برای بازارچه‌های مرزی می‌توان به این مناطق برای اجرای ماموریت تعريف شده براي آنها در توسعه مبادلات منطقه‌ای کمک گرفت.
همچنين پس از تنظیم این راهبردها و پس از آنکه کشورها به امضای سند و توافقنامه‌های همکاری با هم پرداختند، وظیفه مهم بازارچه‌های مرزی در سطح خرد و مناطق مرزی در سطح کلان این است که این راهبردها را عملیاتی سازند. شقاقي در پايان خاطرنشان كرد: شناسایی ظرفیت‌های کشورهای همسایه، شناخت محصولات و کالاهای مورد نیاز آنها، ایجاد یک سامانه هوشمند نظارتی بر کار صادرات و واردات بازارچه‌های مرزی، برداشتن مشکلات تعرفه‌ای از سر راه آنها، مبارزه با اقتصاد سیاه و غیررسمی که از مسیر این بازارچه‌ها شکل گرفته و همکاری‌های منطقه‌ای برای نحوه ارتباطات میان کشورها در بازارچه‌های مرزی از جمله سازوکارهایی است که به ارتقای سطح توسعه این مناطق می‌افزاید.
پيشنهاد صدور كارت بازرگاني مخصوص مرزنشينان
از طرف ديگر حامد قادرمرزی، ديگر نماينده مردم استان كردستان در مجلس در گفتگو با تجارت درباره فعالیت بازارچه‌های مرزی استان کردستان، گفت: متاسفانه در برخي موارد برای افرادی که مبادلات مرزی را انجام می‌دهند کلمه قاچاقچی را به کار می‌بریم و اين در حالي است كه به نظر مي‌رسد توجهي به بار منفي معنايي اين كلمه نمي‌شود.
وي با بیان اينكه بايد قانون، معیارهای کاری را برای مرزنشینان را پيش‌بيني كند، ادامه داد: قانون مي‌تواند تا حدودی به این افراد حق تردد و مبادلات مرزی بدهد، آن‌وقت اگر آنها فراتر از قانون عمل کردند متخلف محسوب شوند و با آنها برخورد شود. عضو کمیسیون عمران مجلس گفت: مرزها باید دارای امنیت باشند، با اين نمي‌توانيم تمام مسيرهاي كسب درآمد و امرار معاش خانواده‌هاي مرزنشين مانند دام‌پروري و كشاورزي را مسدود كنيم و باید منبع برای درآمد زندگی این خانواده‌ها در نظر بگذاریم.
بايد بپذيريم كه تولید داخلی با ایجاد کارخانه‌های صنعتی در شهرهای مرزی توسعه پيدا مي‌كند. قادرمرزی با اشاره به اینکه بهتر است در مناطق مرزی کارت بازرگانی به مرزنشینان صادر شود، گفت: مي‌توان تا حد مشخصی به مرزنشینان کارت بازرگانی داد، در غیر این صورت به کاربردن کلمه قاچاقچی برای این مبادله‌کنندگان اقتصادی دور از انصاف است.
برنامه مدون نياز بازارچه‌های مرزی
از طرف ديگر یعقوب جدگال، نماينده مردم چابهار در مجلس در گفتگو با تجارت ضمن اشاره به اینکه بازارچه‌های مرزی در چابهار و استان سيستان و بلوچستان چندان فعال نیست، ادامه داد: منطقه چابهار به دليل مرزی بودن و به ویژه اينكه مرز دریایی که تنها امکان ایران برای دسترسی به آب‌های آزاد است تبديل به موقعیت ممتاز و راهبردی آن شده است بهتر است با يك برنامه‌ریزی جامع مورد استفاده قرار بگيرد تا بتواند در اقتصاد كشور و منطقه تاثيرگذار باشد. وي ادامه داد: دولت يازدهم باید اکنون که شرايط بين‌المللي فراهم است و برخي از تحريم‌ها برداشته شده و وضعيت و چشم‌انداز اقتصادی كشور نوید دهنده روزهای خوش است به نحوي رفتار کند که چابهار هرچه زودتر به توسعه پایدار برسد.
به عقيده من مي‌توان با ایجاد یک برنامه مدون در خصوص بازارچه‌های مرزی از قاچاق سوخت و ساير آسيب‌هاي اقتصادي در اين منطقه جلوگیری کرد. نماینده مردم چابهار همچنين خاطرنشان کرد: استفاده از فرصت‌های پیش رو در زمان رفع تحریم‌ها ضروری است و از فرصت‌ها باید استفاده کرد.
ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک
در همين ارتباط حسين خانمحمدي، فعال اقتصادي نيز در گفتگو با تجارت گفت: حضور جمعیتی در بازارچه‌های مرزی مي‌تواند امنیت در اين مناطق مرزی را ايجاد و پايدار كند.
به همین دلیل در اكثر کشورها اقتصاد مناطق مرزی اهمیت ويژه‌اي پيدا مي‌كند و دولت‌ها برای آن بسته‌های حمایتی در نظر می‌گیرند. اين كارشناس اقتصادي با اشاره به تفاوت‌هاي شيوه حمايت از بازارچه‌هاي مرزي با توجه به ظرفيت آنها ادامه داد: با توجه به نقش مهم نواحي اقتصادي و بازارچه‌هاي مرزي در ایجاد امنیت ملی لازم است تا در اين مناطق از طریق اشتغالزایی، ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک و راه‌اندازی بازارچه‌های مرزی فعال با پيش‌بيني وضعيت براي امکان تردد آسان، تا حدودي به پويايي اقتصادي آنها كمك كرد.
خانمحمدي با تاكيد بر اينكه مي‌توان برخي ا مناطق مرزي را تبديل به قطب‌هاي صنعتي كرد، افزود: كارشناسان معتقدند اقدام دیگري كه براي حمایت از بازارچه‌هاي مرزي مي‌تواند صورت گيرد، تشكيل و راه‌اندازي شهرک‌های صنعتی است.
وي ادامه داد: این مناطق می‌تواند منطقه‌ای برای رد و بدل کردن افراد متخصص و حرفه‌ای از دو کشور به یکدیگر باشند تا بدین وسیله در بخش آموزشی شرایط برای ساکنان این مناطق اندکی متعادل‌تر شود.
خانمحمدي در پايان گفت: از جمله راهکارهای کمک به توسعه این مناطق تعیین فهرستی از کالاها و محصولات دو کشور و توافق آنها با همدیگر در بحث‌هایی چون تعرفه‌های ترجیحی، ایجاد شهرک‌های صنعتی در این مناطق و همچنین سرمایه‌گذاری‌های مشترک است. با ایجاد این بازارها می‌توان فرصت‌های شغلی و امکان تامین اقلام ضروری این مناطق را با قیمت تمام شده ارزان فراهم آورد.
این چرخه اقتصادي نقش مهمي در تجارت میان کشورهای همسایه دارد و بهبود تجارت مرزي مي‌تواند در زندگی ساکنان نقاط مرزی تاثيرگذار باشد.
بسياري از نواحی مرزی در كشورها به دليل دوری از مرکز، ناخواسته دچار انزوای فرهنگي و جغرافيايي شده و فرآيند توسعه یافتگی در آنها با كندي پيش مي‌رود. پویايي اقتصادي در نواحی مرزی طي سال‌هاي گذشته یکی از اهداف دولت يازدهم بوده است.
هدفي كه حالا تبديل به یک شاخص براي برقراری ارتباط ميان کشورهای همسایه و همچنين بهبود شرايط اقتصادي خانواده‌هاي مرزنشین شده است.
ساکنان مناطق مرزی كشورهاي همسايه می‌توانند از فرصت‌ها و منافع مشترک اقتصادي استفاده کنند. رونق اقتصادي در مناطق مرزي مي‌تواند ياري دهنده امنیت، رونق اقتصادی و توسعه، ایجاد فرصت‌های شغلی، كاهش قاچاق و ... باشد.
در ايران استان‌هاي کردستان، کرمانشاه، ایلام، سیستان و بلوچستان، خراسان، آذربایجان شرقی و غربی، مازندران، گلستان ، گیلان و .. مناطقي هستند که دارای بازارچه‌های مرزی فعال و نیمه فعال هستند. اين گزارش در پي يافتن اين پرسش است كه چگونه مي‌توان از فرصت‌هاي موجود در مناطق و بازارچه‌هاي مرزي به سود اقتصاد كشور و رونق تجارت بهره گرفت.
بازارچه‌ها منبع درآمد خانواده‌هاي مرزنشين
در اين زمينه امید کریمیان، عضو كميسيون اقتصادي مجلس درگفتگو با خبرنگار تجارت ضمن بیان اینکه فعالیت بازارچه‌های مرزی چرخه اقتصادی شهرهای مرزی کشور را به گردش درمی‌آورد، گفت: بسياري از مرزنشینان برای تردد و تبادلات تجاری خود در برخي بازارچه‌هاي مرزی هفته‌ای یک تا سه بار اجازه تردد دارند و از اين طريق می‌توانند تا یک میلیون تومان واردات کالا داشته باشند.
اين نماينده مجلس ادامه داد: در برخي مناطق مرزي كشور مانند مريوان در استان كردستان در هر خانواده یک نفر مشغول به این شيوه فعالیت تجاری است. اين افراد در اكثر مواقع فقط نقش واردکننده را دارند و در حقيقت اين کالاها متعلق به افرادی است که هزینه خرید کالا را پرداخت می‌کنند.
كريميان گفت: به عبارت ديگر در بازارچه‌هاي مرزي آن منطقه بسياري از افراد مشغول فعاليت اقتصادي تنها پیله‌ورها هستند و اين كار به عنوان شغل و منبع درآمد آنها به حساب مي‌آيد، اما پيله‌ورها فقط در ازای واردات هزینه حمل می‌گیرند.
اين عضو کمیسیون اقتصادی مجلس همچنين گفت: بازارچه‌های مرزی مشكلات مختلفي دارند و اين انتظار از دولت و مسئولان مربوطه وجود دارد كه برای رفع مشكلات و فعال کردن آنها اقدام جدی به عمل آورند. کریمیان همچنين رونق اقتصادی شهر مریوان را در ارتباط نزديك با بازارچه مرزي فعال در آن منطقه دانست و گفت: این بازارچه منبع درآمدی برای خانوارهای ساکن مریوان است.
پتانسیل صادراتی بازارچه‌های مرزی
در ارتباط با ظرفيت‌هاي اقتصادي موجود در بازارچه‌هاي مرزي وحید شقاقی، مدرس دانشگاه در گفتگو با تجارت مي‌گويد: کار اصلي بازارچه‌های مرزی ساماندهی مبادلات میان کشورهای همسایه است و در این بازار هدف اصلي این است که روند صادرات و واردات با همسایه‌ها تسهیل شود. اين كارشناس مسائل اقتصادي ادامه داد: کار ویژه بازارچه‌هاي مرزي تسهیل صادرات و مبادلات تجاری بین کشورهاست و البته آنها مي‌توانند نقش توسعه بین دو کشور را برعهده داشته باشند. با اين حال مساله‌اي که در این مناطق ديده مي‌شود، عدم اطلاع دقیق و علمی فعالان بازارچه‌هاي مرزي از محصولات هدف و عدم داشتن راهبردهای مشخص برای توسعه مبادلات کشورهاست. اين استاد دانشگاه در ادامه تصريح كرد: به نظر مي‌رسد با تنظیم راهبردهای صادرات و واردات برای بازارچه‌های مرزی می‌توان به این مناطق برای اجرای ماموریت تعريف شده براي آنها در توسعه مبادلات منطقه‌ای کمک گرفت.
همچنين پس از تنظیم این راهبردها و پس از آنکه کشورها به امضای سند و توافقنامه‌های همکاری با هم پرداختند، وظیفه مهم بازارچه‌های مرزی در سطح خرد و مناطق مرزی در سطح کلان این است که این راهبردها را عملیاتی سازند. شقاقي در پايان خاطرنشان كرد: شناسایی ظرفیت‌های کشورهای همسایه، شناخت محصولات و کالاهای مورد نیاز آنها، ایجاد یک سامانه هوشمند نظارتی بر کار صادرات و واردات بازارچه‌های مرزی، برداشتن مشکلات تعرفه‌ای از سر راه آنها، مبارزه با اقتصاد سیاه و غیررسمی که از مسیر این بازارچه‌ها شکل گرفته و همکاری‌های منطقه‌ای برای نحوه ارتباطات میان کشورها در بازارچه‌های مرزی از جمله سازوکارهایی است که به ارتقای سطح توسعه این مناطق می‌افزاید.
پيشنهاد صدور كارت بازرگاني مخصوص مرزنشينان
از طرف ديگر حامد قادرمرزی، ديگر نماينده مردم استان كردستان در مجلس در گفتگو با تجارت درباره فعالیت بازارچه‌های مرزی استان کردستان، گفت: متاسفانه در برخي موارد برای افرادی که مبادلات مرزی را انجام می‌دهند کلمه قاچاقچی را به کار می‌بریم و اين در حالي است كه به نظر مي‌رسد توجهي به بار منفي معنايي اين كلمه نمي‌شود.
وي با بیان اينكه بايد قانون، معیارهای کاری را برای مرزنشینان را پيش‌بيني كند، ادامه داد: قانون مي‌تواند تا حدودی به این افراد حق تردد و مبادلات مرزی بدهد، آن‌وقت اگر آنها فراتر از قانون عمل کردند متخلف محسوب شوند و با آنها برخورد شود. عضو کمیسیون عمران مجلس گفت: مرزها باید دارای امنیت باشند، با اين نمي‌توانيم تمام مسيرهاي كسب درآمد و امرار معاش خانواده‌هاي مرزنشين مانند دام‌پروري و كشاورزي را مسدود كنيم و باید منبع برای درآمد زندگی این خانواده‌ها در نظر بگذاریم.
بايد بپذيريم كه تولید داخلی با ایجاد کارخانه‌های صنعتی در شهرهای مرزی توسعه پيدا مي‌كند. قادرمرزی با اشاره به اینکه بهتر است در مناطق مرزی کارت بازرگانی به مرزنشینان صادر شود، گفت: مي‌توان تا حد مشخصی به مرزنشینان کارت بازرگانی داد، در غیر این صورت به کاربردن کلمه قاچاقچی برای این مبادله‌کنندگان اقتصادی دور از انصاف است.
برنامه مدون نياز بازارچه‌های مرزی
از طرف ديگر یعقوب جدگال، نماينده مردم چابهار در مجلس در گفتگو با تجارت ضمن اشاره به اینکه بازارچه‌های مرزی در چابهار و استان سيستان و بلوچستان چندان فعال نیست، ادامه داد: منطقه چابهار به دليل مرزی بودن و به ویژه اينكه مرز دریایی که تنها امکان ایران برای دسترسی به آب‌های آزاد است تبديل به موقعیت ممتاز و راهبردی آن شده است بهتر است با يك برنامه‌ریزی جامع مورد استفاده قرار بگيرد تا بتواند در اقتصاد كشور و منطقه تاثيرگذار باشد. وي ادامه داد: دولت يازدهم باید اکنون که شرايط بين‌المللي فراهم است و برخي از تحريم‌ها برداشته شده و وضعيت و چشم‌انداز اقتصادی كشور نوید دهنده روزهای خوش است به نحوي رفتار کند که چابهار هرچه زودتر به توسعه پایدار برسد.
به عقيده من مي‌توان با ایجاد یک برنامه مدون در خصوص بازارچه‌های مرزی از قاچاق سوخت و ساير آسيب‌هاي اقتصادي در اين منطقه جلوگیری کرد. نماینده مردم چابهار همچنين خاطرنشان کرد: استفاده از فرصت‌های پیش رو در زمان رفع تحریم‌ها ضروری است و از فرصت‌ها باید استفاده کرد.
ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک
در همين ارتباط حسين خانمحمدي، فعال اقتصادي نيز در گفتگو با تجارت گفت: حضور جمعیتی در بازارچه‌های مرزی مي‌تواند امنیت در اين مناطق مرزی را ايجاد و پايدار كند.
به همین دلیل در اكثر کشورها اقتصاد مناطق مرزی اهمیت ويژه‌اي پيدا مي‌كند و دولت‌ها برای آن بسته‌های حمایتی در نظر می‌گیرند. اين كارشناس اقتصادي با اشاره به تفاوت‌هاي شيوه حمايت از بازارچه‌هاي مرزي با توجه به ظرفيت آنها ادامه داد: با توجه به نقش مهم نواحي اقتصادي و بازارچه‌هاي مرزي در ایجاد امنیت ملی لازم است تا در اين مناطق از طریق اشتغالزایی، ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک و راه‌اندازی بازارچه‌های مرزی فعال با پيش‌بيني وضعيت براي امکان تردد آسان، تا حدودي به پويايي اقتصادي آنها كمك كرد.
خانمحمدي با تاكيد بر اينكه مي‌توان برخي ا مناطق مرزي را تبديل به قطب‌هاي صنعتي كرد، افزود: كارشناسان معتقدند اقدام دیگري كه براي حمایت از بازارچه‌هاي مرزي مي‌تواند صورت گيرد، تشكيل و راه‌اندازي شهرک‌های صنعتی است.
وي ادامه داد: این مناطق می‌تواند منطقه‌ای برای رد و بدل کردن افراد متخصص و حرفه‌ای از دو کشور به یکدیگر باشند تا بدین وسیله در بخش آموزشی شرایط برای ساکنان این مناطق اندکی متعادل‌تر شود.
خانمحمدي در پايان گفت: از جمله راهکارهای کمک به توسعه این مناطق تعیین فهرستی از کالاها و محصولات دو کشور و توافق آنها با همدیگر در بحث‌هایی چون تعرفه‌های ترجیحی، ایجاد شهرک‌های صنعتی در این مناطق و همچنین سرمایه‌گذاری‌های مشترک است. با ایجاد این بازارها می‌توان فرصت‌های شغلی و امکان تامین اقلام ضروری این مناطق را با قیمت تمام شده ارزان فراهم آورد.
آخرین اخبار