سه ميليون و 700 هزار فرصت شغلي در معرض تعطيلي

نگاهی به آمار جمعیت متاثر از موضوع شیرنشان می دهد که برای این صنعت باید بسیار بیشتر از آنچه تا کنون انجام شده سرمایه گذاری شود زیرا سه گروه درگیر موضوع شیر هستند. گروه اول دامداران هستند که به استناد گزارشهای مرکز آمار ایران و مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی حدود سه میلیون و 700 هزار فرصت شغلی پاره وقت و تمام وقت در حوزه دامپروری سبک و سنگین کشور فعال است که نمی توان برای آن بدیلی در سایر بخشها یافت.
گروه دوم  وجود بیش از 1100 شرکت لبنی فعال در کشور است که دهها هزار فرصت شغلی تولیدی و تجاری را ایجاد کرده و با تبدیل شیرخام به صدها محصول لبنی، سالانه 25 هزار میلیارد تومان گردش مالی و 700 میلیون دلار صادرات را موجب شده است.
گروه سوم  جمعیت 80 میلیونی کشور است که از بابت عدم مصرف کافی و مستمر شیر و فرآورده های آن دچار مشکلاتی شده که بر هیچ کس پوشیده نیست.
مشکلاتی از قبیل بیماری های لثه و دندان، کوتاهی قد، کمبود ید و از همه مهمتر پوکی استخوان و زمینگیری درطیف وسیعی از جامعه زنان و مردان ایرانی ، ضرورت پرداختن به موضوع افزایش تولید و مصرف شیر را بسیار پر اهمیت ساخته است.
مهمتر اینکه ایران در 35 سال آینده پذیرای 26 میلیون سالمند خواهد بود که در صورت تداوم شرایط فعلی مصرف شیر 20 سال زودتر زمینگیر خواهند شد که خطر بزرگی را یادآوری میکند.
اما ریشه مشکلات در جاهای دیگری است.  شیر خام حدود 70 درصد قیمت تمام شده محصولات لبنی را تشکیل می دهد. امروزه قیمت تمام شده شیر خام در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته بالاتر است. قیمت بالای نهاده های دامی بخاطر تاثیر پذیری از علوفه وارداتی، تعداد کم دام اصیل نسبت به دامهای کم بازده و نوع مدیریت برخی از دامداریها از عوامل افزایش قیمت تمام شده شیرخام در کشور هستند.
نکته دیگر اینکه قیمت محصولات لبنی طی سالهای اخیر افزایش مکرری را تجربه کرده که همواره مورد اعتراض مردم و دولت بوده است. اما دلایل این افزایش قیمت را کارشناسان رسمی دادگستری اعلام کردند. در خلاصه گزارش منتشر شده کارشناسان اعلام شد که دامداران حاشیه سود 38 درصدی داشته‌اند، در حالیکه صنایع لبنی با سود 5/1 درصدی پایین ترین سود در بین تمام صنایع تولیدی کشور را داشته اند. اما عده ای عامدانه سعی کردند صنایع لبنی را بعنوان مجموعه ای سودجو ، گرانفروش و ظالم در مقابل مردم و دامداران قرار دهند.
در این شرایط از تیر 1393 ستاد تنظیم بازار به اصرار وزارت جهاد کشاورزی قیمت شیر خام را از 1110 تومان به 1440 تومان در هر لیتر افزایش یابد. اما آثار این افزایش قیمت مورد بحث قرار نگرفت. قیمت تمام شده فرآورده های لبنی از فرمول 70درصد قیمت شیر خام به علاوه 30درصد سایر هزینه ها شامل دستمزد، انرژیف بسته بندیف توزیع، فروش و دیگر هزینه های سربار تبعیت می کند. طبق این فرمول ، افزایش 30 درصدی قیمت شیر خام حداقل 21 درصد قیمت تمام شده فرآورده های شیری را افزایش می داد.
از سوی دیگر آغاز اجرای مرحله دوم طرح هدفمندی یارانه‌ها وافزایش نرخ حاملهای انرژی، دستمزد و حمل ونقل، از ابتدای سال 93 حداقل 10 درصد قیمت تمام شده صنایع لبنی را افزایش داده بود.
تمامی این مسایل و بسیاری موارد دیگر به اینجا رسید که رئیس اتحادیه کارخانجات لبنی خراسان‌رضوی گفت: هم‌اکنون بازار در وضعیتی است که هم شیر روی دست دامدار مانده و هم محصولات کارخانجات به فروش نمی‌رسند.
حمید فرزانه در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: از ابتدای امسال تاکنون نسبت به زمان مشابه در سال گذشته حدود 30 درصد کاهش مصرف در محصولات لبنی در خراسان‌رضوی به‌وجود آمده که علت اصلی آن را وضعیت اقتصادی نامناسب عنوان کرده‌اند.
وی با بیان اینکه 104 کارخانه تولید محصولات لبنی در خراسان رضوی فعالیت داشته‌اند، خاطرنشان کرد: از این تعداد حدود 55 واحد تعطیل هستند و بقیه با ظرفیت زیر 30 درصد فعالیت خود را ادامه می‌دهند.
رئیس اتحادیه کارخانجات لبنی خراسان‌رضوی با اشاره به مجوزهایی که برای افزایش قیمت محصولات لبنی داده شده است، خاطرنشان کرد: هم‌اکنون مجوز افزایش قیمت 6 درصدی برای این دسته از محصولات ارائه شده که با وضعیت کنونی بازار امکان اجرا شدن آن بسیار پایین است.
از سوی دیگر مدیرکل بهبود تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی گفت: با توجه به افت قیمت جهانی لبنیات و مشکلات جذب شیر خام دامداران، وزیر جهاد و ‌کشاورزی در هیئت وزیران پیشنهاد اعطای یارانه صادراتی لبنیات را ارائه داد.محمدرضا ملاصالحی اظهارکرد: با توجه به افت شدید قیمت جهانی لبنیات، بازار صادراتی این محصول ایران مورد هجوم سایر کشورهای رقیب قرار گرفته است.وی افزود: با در نظر گرفتن این امر و مشکلات جذب شیر خام دامداران، وزیر جهادکشاورزی در هیئت وزیران پیشنهاد اعطای یارانه صادراتی لبنیات را ارائه داد.
مدیرکل مرکز اصلاح نژاد دام و بهبود تولیدات دامی با بیان اینکه تحقق خواسته حجتی از دولت، در وضعیت جذب شیر خام دامداران تاثیر می‌گذارد ادامه داد:  صنایع با توجه اینکه با انباشتگی در انبارهای خود مواجه هستند،  قیمت و میزان جذب شیرخام دامداران را کاهش داده‌اند. در صورت اجرای این طرح میزان و قیمت خرید شیرخام دامداران نیز افزایش می‌یابد و دیگر بهانه‌ای برای صنایع لبنی باقی نمی‌ماند.
ملاصالحی گفت: باپرداخت یارانه صادراتی به فرآورده‌های لبنی فاصله قیمت محصولات ایران با سایر کشورها، جبران می‌شود و صادر کنندگان ما می‌توانند، دوباره مقدار بیشتری از محصولات خود را صادر کنند.
وی با بیان اینکه صادرکنندگان لبنیات ایران اقدامات ارزشمندی برای صادرات فرآورده‌های لبنی در سال‌های اخیر انجام داده اند گفت: صنایع لبنی بازار خوبی در اختیار داشته ‌اند و اجرای این طرح باعث می‌شود که آنها بتوانند بازار‌های خود را حفظ کنند.
ملاصالحی گفت: بازار عمده صادراتی فرآورده‌های لبنی ایران عراق است و کشور های آسیایی میانه، پاکستان و افغانستان و حاشیه خلیج فارس نیز از ایران در بخش لبنیات واردات دارند و روسیه از بازار‌های هدف‌ ما است.
وی درباره "برآورد یارانه صارداتی مورد نیاز فرآورده‌های لبنی" تصریح کرد: از آنجا که این امر هنوز قطعی نشده است، نمی‌توان رقمی در این باره اعلام کرد.
*** کورش شرفشاهی