سوگند چاوشی: شاخص كل بورس تهران دردولت دهم نسبت به دولت يازدهم بسيار سريع رشد پيدا كرد كه با توجه به شاخصهاي كلان اقتصادي از جمله نرخ تورم 40 درصدي و نرخ رشد اقتصادي منفي 6.8 درصدي بدون شك شاخص كل بورس تهران در آن دوره زماني بيمنطق و حبابي رشد پيدا كرده بود.
باتوجه به اينكه هر رشد افسار گسيختهاي در قيمت سهام روزي سرکوب خواهد شد، بورس تهران پس از آن دوران يعني در دولت يازدهم به تدريج حبابهاي قيمتي خود را شکسته و به وضعيت واقعي نزديکتر شد. روند واقعي شدن قيمت سهام همچنان در دولت دوازدهم ادامه دارد بهطوري كه در سال 92 شاخص كل بورس تهران در کانال 38 هزار واحدي قرار داشت، اما هماكنون با ابلاغ بخشنامه جديد بانك مركزي در راستاي كاهش نرخ سود سپردههاي بانكي در ارتفاع 82 هزار واحدي قرار گرفته است.
*بزرگترين رسوايي تاريخ بورس
آمار خروجي بازار سرمايه کشور در پنج ماه نخست سال جاري نشانگر اين است که 6.7درصد بازده بازار سرمايه بوده است، بهعبارت سادهتر در نيمه نخست امسال بازار سرمايه عملكرد بهتري نسبت به ساير بازارها از جمله بازار ارز داشته است، لذا با توجه به بازدهي 6.7 درصد بازار سرمايه در پنج ماه نخست امسال، اگر اين ميزان بازدهي بازار سرمايه همچنان روند صعودي خود را طي کند بهطورحتم بازدهي بازار سرمايه بيشتر از بازار ارز خواهد شد و چنانچه سپردهها بهدنبال كاهش نرخ سود سپردههاي بانكي از بازار پول خارج شوند بخش عمدهاي از آن به سمت بازار سرمايه حركت خواهد كرد، اما لازم به ذكر است كه حركت نقدينگي به سمت بازار سرمايه نيازمند به ايجاد اعتماد و اطمينان در مردم نسبت به اين بازار است.
در چهار سال اخير حباب قيمتي در بازار بورس شكسته شده است، اما همچنان عدم وجود شفافيت در معاملات بورس اوراق بهادار و همچنين بازار بورس كالاي تهران مشاهده ميشود بهطوري كه كه هر از چندگاهي بازار بورس اوراق بهادار تهران از توقف نماد برخي شركتهاي پذيرفته شده در بورس خبر ميدهد كه در اين راستا تنها سهامداران مشمول ضرر و زيان خواهند شد.
بهعنوان مثال در پرونده شركت كنتورسازي ايران و توقف نماد معاملاتي «آکنتور» در سازمان بورس اوراق بهادار تهران كه برخي رسانهها از ماجراي اين شرکت به عنوان بزرگترين رسوايي تاريخ بورس ياد ميکنند، تنها سرمايه هزاران نفر از سهامداران خرد از بين رفت و هيچ نهاد نظارتي مورد بازخواست قرار نگرفت.
بهطوركلي سرمايه هميشه به سمت و سويي حركت ميكند كه در آن مسير آرامش و امنيت برقرار باشد، لذا بدون شك وقوع اينگونه اتفاقات در بازار سرمايه باعث عدم اطمينان و اعتماد مردم نسبت به بورس و حركت سرمايه آنها به سمت سوداگري سکه و ارز يا دلالي مسکن خواهد شد، لذا سوالي كه مطرح ميشود اين است كه چرا بورس قبل از بازگشايي نماد يك شركت نسبت به صحت و سقم اطلاعات آن شركت اقدام نميكند و پس از بازگشايي و خريد سهام از سوي مردم تازه عملكرد شركت پذيرفته شده در بورس را مورد بررسي قرار ميدهد، لذا اين كاستي از كجا حاصل ميشود و چه كسي پاسخگوي ضرر و زيان سهامداران در بازار بورس است؟
*گريز سرمايهگذاران از بازار سرمايه
بهگفته مجيد محمدعليزاده آراني كارشناس ارشد بورس، سازمان بورس اوراق بهادار در مرحله اول وظيفه نظارتي دارد و با توجه به چک ليستهاي کنترلي،مدارکي را که جهت اطلاع رساني به بازار سرمايه نياز دارد از ناشران اوراق بهادار دريافت ميکند و صحت و سقم اطلاعات منتشره را به عهده مديران شرکتهاي بورسي و حسابرسان گذاشته است.
کما اينکه اکثر قريب به اتفاق شرکتهاي پذيرفته شده در بورس مطابق چک ليستهاي کنترلي سازمان بورس و اوراق بهادار اطلاعات و صورتهاي مالي و گزارشات خود را تهيه و ارايه ميكنند.
چرخه انتشار اطلاعات شبيه به يک چرخ دنده ساعت است چنانچه يک چرخ دنده با زنگزدگي، فرسايش و پوسيدگي و خوردگي کوچکي هم مواجه شده باشد، ديگر آن چرخ دنده کارايي و اثر بخشي خود را از دست ميدهد.
در اينجا چرخ دنده اطلاعات شامل مديران شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار، حسابرسان، سرمايهگذاران و نهادهاي نظارتي ازجمله سازمان بورس و اوراق بهادار است که چنانچه هرکدام از اين اجزا قصور و احمالي کرده باشند، خروجي خوبي از اطلاعات دريافت نخواهيم کرد و اطلاعات از ويژگيهاي کيفي خود که شفافيت،قابليت اعتماد، اثبات و مقايسه باشند، برخوردار نخواهند بود.
متاسفانه نهادها و سازمانهاي نظارتي در مرحله اول سعي در پوشش ريسک و مخاطرات خود دارند و سعي ميکنند از هر اتهاميخود را مبرا سازند و قطعاً اشتباهات خود را به راحتي نخواهند پذيرفت.
در اين ميان هزينه تجربيات کنترل و نظارت را سهامداران و سرمايهگذاران خواهند داد و مشمول ضرر و زيان خواهند شد و طبيعتاً سرمايهگذاران از بازار سرمايه روي گردان و گريزان ميشوند و اين قبيل اتفاقات و تجربيات اثرات ناگوار و غير قابل جبراني را بر بازار سرمايه و بورس وارد ميکند.
*عدم افشاي شفاف اطلاعات توسط شركتها
همچنين محمدرضا گيوكي عضو انجمن مهندسي مالي و استراتژيك ايران به تجارت ميگويد: بورس يکي از بازارهايي است که به مختصات نقدشوندگي آراسته شده است. در اين بازار هر کسي هر اندازه سهم داشته باشد به صورت آنلاين عرضه ميکند و حجم معاملات نيز بالاست، نقدشوندگي به معناي توانايي بازار در جذب معاملات بزرگ بدون ايجاد نوسان شديد در قيمت است كه از طريق فراواني معاملات، حجم معاملات، ارزش سهام معامله شده و تفاوت قيمت پيشنهادي در عرضه و تقاضا سنجيده ميشود و به اين معنا است که هر وقت نياز داشتيم يا لازم بود بتوانيم دارايي خود را نقد کنيم.
اين رفتار در دوره رکود اقتصادي بسيار سخت ميشود به ويژه اينکه در حال حاضر اقتصاد ايران از طرف تقاضا دچار رکود شده است و عرضهها همواره بر تقاضا فراواني دارد، بنابراين يافتن خريدار خيلي سخت ميشود. متاسفانه افشاي شفاف و كامل اطلاعات توسط شركتها از مواردي است که در سالهاي اخير توجه چنداني به آن نشده است.
*بياعتمادي مردم نسبت به بازار سرمايه
اين كارشناس ارشد بورس تصريح ميكند: مهمترين راهكار براي رشد بازار سرمايه نوع ارتباط بازار سرمايه با صنايع است که رشد اقتصادي را در پي دارد.
هرچند که طي ماههاي اخير به دنبال لغو تحريمها و اجراي برجام، اميدواري به بهبود وضعيت بازار سهام روند بهتري پيدا کرد و آنطور که فعالان اين بازار ميگويند، ظرفيت رشد براي اين بازار وجود دارد، اما با اين حال همچنان فضا و شرايط براي حرکت چشمگير در روند رو به رشد قيمتها در اين بازار ايجاد نشده و همچنان اعتماد مردم به اين بازار آنطور که بايد جلب نشده است. شاخص بورس، ضمن اينکه در حالحاضر تحت اثرات برجامي، گشايشهاي بانکي و بينالمللي، ارتباطات خارجي شرکتهاي بزرگ بورسي و گشايشهاي ارزي قرار گرفته است، اما از همه مهمتر کمبود نقدينگي و بياعتمادي مردم نسبت به اين بازار براي حرکت منابع به سمت بورس تاثير زيادي بر روند حرکتي اين بازار داشته و باعث شده است که بازار سرمايه از رشد چشمگيري برخوردار نشود.
*درجه نقدشوندگي پايين سهام
گيوكي تاكيد ميكند: بورس ايران در دولت يازدهم از لحاظ هويتي، کميت و کيفيت تا اندازهاي رشد کرده است، اما نميخواهد با ارقام حبابي به سهامداران ضربه بزند.
بورس تهران روزهاي زيادي است که به واسطه رکود حاکم بر معاملات با نقدشوندگي پايين سهام مواجه است، بهطوريکه عمق کم بازار سرمايه از يکسو و کاهش نقدينگي در بسياري از صنايع در يک سال گذشته از سوي ديگر باعث شده تا به ميزان زيادي از جذابيت اين بازار کاسته شود.
بهمنظور ايجاد رشد اقتصادي پايدار بايد از توسعه سرمايهگذاري در بورس حمايت کرد و ارزش بورس حداقل بايد برابر با کل اقتصاد ايران باشد و در ادامه از فرصتهاي ديگر کشورهاي منطقه و جهاني نيز استفاده کرد. براي دستيابي به رشد اقتصادي پايدار بايد تمام منابع پولي از بازار بورس عبور کند يا تحت تاثير بازار سرمايه باشد تا اين بازار با کمک به بخش توليد واقعي و توليد ثروت عيني، اقتصاد خرد و مياني و کلان را از شر پديدههاي ضد اقتصادي به ويژه دلالي تورمساز نجات دهد.
*نظامهاي مالي بانک محور يا بازار محور؟
اين كارشناس بازار بورس تصريح ميكند: مهمترين چالش تامين مالي در ايران، توسعه و بهبود کسب و کار است، از اين رو در مسير حرکت از ايستگاه رکود اقتصادي به سمت سرمنزل مقصود که همان رونق اقتصادي است با اتخاذ تدابيري مناسب بايد موانع ناشي از تنگناي نقدينگي و کمبود منابع مالي پشت سر گذاشته شود. در اين مسير، يکي از مباحث مهم که در سياستگذاريهاي کلان اقتصادي اهميت ويژهاي دارد، اين است که کدام ساختار مالي يعني بانک محور يا بازار محور بهتر ميتواند اقتصاد را در دستيابي به اهداف ياري رساند. حاميان نظامهاي مالي بانک محور و حاميان نظامهاي مالي بازار محور هركدام تحليلهاي خاص به خود را دارند که يکي از اين دو نظام به طور نسبي بيش از ديگري بر فرآيند رشد اقتصادي مؤثر است.
*رشد اقتصادي پايدار بلندمدت منوط به نظام مالي بازارمحور
اين عضو انجمن مهندسي مالي و استراتژيك ايران ميگويد: حاميان نظام مالي بانکمحور معتقدند اين نظام، بنابر مدارک و شواهد تاريخي براي کشورهايي که در مراحل ابتدايي رشد و توسعه اقتصادي هستند نظام کارآمدتري است که رشد اقتصادي پايدارتري را در سالهاي آغازين مدرن شدن به همراه خواهد داشت. اما در روي ديگر سکه كارشناسان اقتصادي، افق بلندمدت رشد اقتصادي را در نظر ميگيرند و ثابت ميکنند كه رشد اقتصادي پايدار در بلندمدت براي نظامهاي بازارمحور محتملتر است، بهعبارتي موضوع اصلي ايجاد محيطي است که در آن واسطهها و بازارها خدمات مالي مناسب و متنوعي فراهم كنند يعني اين تنظيمات مالي قراردادها، بازارها و واسطهها هستند که به بهبود عملکرد بازار منجر ميشوند و خدمات مالي را فراهم ميكنند. انتظار ميرفت كهامسال بازار سرمايه ايران بعد از اجراي برجام و رفع محدوديتها با رونق بالايي کار خود را آغاز کند، اما همچنان روند پر افت و خيز خود را طي ميکند و از رشد پايداري برخوردار نيست. اما با اين حال ميتوان روزهاي بهتري را براي اين بازار تصور کرد و اميدواريم که وضعيت کلي بورس بهبود پيدا كند و بورس کشور از اين بيتحرکي خارج شده و نگرانيها از بين رود.